Morgunblaðið - 19.02.1981, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1981
Því ekki að hækka far-
gjöld skipafélaga um 19%
til að bæta hag Skipa-
útgerðar ríkisins?
Af hverju ekki að hækka flutn-
ingsicjald af vörum, sem fluttar eru
með Eimskip, Hafskip, eða öðrum
skipafélögum um 19% til að bæta
hag Skipaútgerðar ríkisins?
Hvað segðu stjórnendur og eig-
endur þessara fyrirtækja ef slíkt
frumvarp til laga væri lagt fram á
alþingi og samþykkt á sama tíma
og þessi fyrirtæki berðust í bökkum
og væri bannað að hækka sín eigin
flutningsgjöld.
Frá árinu 1970 til ársins 1974
voru í gildi lög um ráðstafanir til að
bæta hag Rafmagnsveitna ríkisins.
Samkvæmt þeim lögum áttu allir
þeir sem seldu raforku í heildsölu
til dreifiveitna eða beint til notenda
að greiða visst gjald í orkusjóð sem
verðjöfnunargjald, sem verja skyldi
til að bæta hag Rafmagnsveitna
ríkisins. Með lögum nr. 83/1974 var
innheimtufyrirkomulaginu breytt á
þann veg að gjaldið var lagt á sama
stofn og söluskattur er reiknaður,
þ.e.a.s. á síðasta stig viðskipta í
smásölu, þá var gjaldið hækkað í
13%. í greinargerð um þessa hækk-
un segir að gjaldið sé hækkað til að
mæta miklum fjárhagsvanda Raf-
magnsveitna ríkisins. Lög þessi
voru sett til eins árs í senn, en hafa
verið framlengd óbreytt að efni til.
Við framlengingu laganna árið 1978
var verðjöfnunargjaldið hækkað úr
13 í 19%, ég hef ekki séð greinar-
gerðina fyrir þessari hækkun en þá
hlýtur að hafa staðið eitthvað á þá
leið, til að mæta ennþá meiri
fjárhagsvanda Rafmagnsveitna
rikisins.
í frumvarpi til laga um breytingu
á lögunum um verðjöfnunargjald
frá árinu 1974, sem lagt var fram á
alþingi árið 1980, bættist við ný
málsgrein svohljóðandi: Ráðherra
er þó heimilt að lækka gjaldið með
reglugerð úr 19% í 16% frá 1. júlí
1981 að telja. Eyjólfur skyldi þó
aldrei vera að hressast? Hver er
kominn til með að trúa því að
verðjöfnunargjaldið verði lækkað í
sumar eins og ástandið í þessum
málum er í dag? Samband íslenskra
rafveitna hefur mótmælt þessu
verðjöfnunargjaldi frá upphafi. Það
er ekki verið að gera lítið úr
fjárhagsvanda Rafmagnsveitna
ríkisins, né Orkubús Vestfjarða,
mér er vel kunnugt um þá þjónustu
og þær framkvæmdir sem þessum
fyrirtækjum ber að leysa af hendi,
heldur finnst mér óréttlátt að binda
þaö í lögum að rafmagnsnotendur í
bæjar- og sveitafélögum leggi 19%
aukaálag á sína rafmagnsnotendur
á sama tíma og búið er að sverfa
svo að gjaldskrám rafveitna sveit-
arfélaganna sjálfra með ráðstöfun-
um ríkisstjórnarinnar nú um ára-
mótin, að það stefnir í algjört
gjaldþrot.
Það þarf að leysa fjárhagsvanda
Rafmagnsveitna ríkisins og Orku-
bús Vestfjarða í eitt skipti fyrir öll
með beinu framlagi úr ríkissjóði,
láta svo þessi fyrirtæki standa
undir sér sjálf hjálparlaust eins og
aðrar rafveitur (ég er ekki að tala
um þá erfiðleika sem steðja að í dag
hjá Landsvirkjun hvað vatnsleysi
snertir, vonandi skapast aldrei slíkt
ástand framar).
Til þess að gefa landsmönnum
Jóhann Lindal Jóhannsson
örstutt yfirlit um þau mál nægir að
benda á eftirfarandi: Árið 1978 fór
um 42% af heildarorkusölu raf-
veitna til raforkukaupa, nú í ár er
gert ráð fyrir að milli 50—65% af
heildsölu rafveitna fari í orkukaup-
in. Þetta skeður á þann veg að
heildsöluverðið hækkar yfirleitt á
3ja mánaða fresti, þá er sótt um
gjaldskrárhækkun á smásölum,
oftast fáum við hækkun liðlega rétt
til að mæta heildsöluhækkuninni.
Það sér hver maður að í 40—50%
verðbólgu er ekki nóg að hækka
einungis rafmagnsverðið til að
mæta heildsöluhækkuninni á raf-
orkunni, rafmagnsnotendur eru
ekki einungis að greiða fyrir það
rafmagn, sem fer gegn um þeirra
kwst-mæli, heldur var einu sinni
gert ráð fyrir þætti sem var kallað-
ur þjónusta, þ.e.a.s. viðhald, eftirlit,
endurnýjun bæjarkerfa o.þ.h. Þann
2. janúar sl. birtist eftirfarandi
auglýsing í Stjórnartíðindum: „Með
tilvísun til samþykktar ríkisstjórn-
arinnar 31. des. 1980 um efnahags-
ráðstafanir og samkvæmt 25. gr.
orkulaga nr. 58. 29. apríl 1967, hefur
ráðuneytið staðfest 10% hækkun á
gildandi gjaldskrám rafveitna
sveitarfélaga frá og með 2. janúar
1981.“ Frá sama tíma hækkar
heildsöluverð frá Landsvirkjun og
Rafmagnsveitum ríkisins, um 16%.
Þessi 10% smásöluhækkun rétt
dugði til að mæta heildsöluhækkun-
inni hjá Rafmagnsv. Reykjavíkur
og Rafveitu Hafnarfjarðar, því þeir
kaupa beint af Landsvirkjun, en við
Suðurnesjamenn kaupum af Raf-
magnsveitum ríkisins á 17% hærra
heildsöluverði en Reykjavík og
Hafnarfjörður, svo eins og sést á
þessari 10% úthlutun sem við
fengum hjá ríkisstjórninni dugar
hún engan veginn til að mæta
heildsöluhækkuninni. Við höfum
mótmælt þessu. Það liggur við að
svarið sé eitthvað á þessa leið: Við
erum að vinna að þessum málum,
ekki trufla okkur með staðreynd-
um.
Jóhann Líndal Jóhannsson,
rafveitustjóri.
Njarðvík.
Ingjaldur Tómasson:
„Orkumál í ískyggilegum öldudal44
Jólaboðskapur
orkuráðherra
Hann byrjar með því að ráð-
herrann tilkynnir Alþingi, að
hann lumi á einum alódýrasta
stórvirkjunarvalkosti sem til sé.
Hún heiti hvorki Blöndu-, Fljóts-
dals- né Sultartangavirkjun. Ein-
faldlega heiti hún „Afnám Álvers-
ins“ í áföngum. Eftir stuttan tíma
kemur svo stóra bomban, þegar
sami ráðherra lýsir því yfir í
fjölmiðlum að ÍSAL hafi stolið „í
hafi“ tugum miljarða af íslending-
um. Og svo mikil gleði greip um
sig bæði í sjónvarpi og útvarpi, að
agnið var gleypt hrátt og fullyrt
um gildi þess. Og ánægjan með
þennan óvenjulega jólaboðskap
leyndi sér ekki, bæði í svip og
framsögn fréttanna. Svo virðist
sem ráðherrann hafi síðar fengið
snert af samviskufiðringi, þegar
hann dregur mjög í land og lýsir
því yfir að fullyrðingar hans áður
séu ósannaðar. Yfirlýsing um hinn
nýstárlega virkjunarkost sýnir
ljóslega, að allt það sem ég og
margir fleiri hafa haldið fram um
algera andstöðu orkuyfirvalda
gegn allri orkubeizlun hér á landi
og stríðsyfirlýsingu gegn þeim
framfaraöflum þjóðarinnar sem
vilja virkja eins mikið og ört eins
og frekast er mögulegt, svo við
losnum sem fyrst úr hinni hrolU
vekjandi olíukreppu, er sorglegur
sannleikur.
Steindauð
virkjunar- og
iðnaðarstefna
Eitt helzta „mottó" Alþýðu-
bandalagsins í síðustu kosningum
var alíslenzk iðnaðaráætlun, sem
allan vanda átti að leysa. Jafn-
framt var kynnt eindregin and-
staða gegn stórvirkjunum og stór-
iðju og svo sannarlega var ekki
látið sitja við orðin tóm, því strax
eftir valdatöku núverandi ríkis-
stjórnar átti að hægja mjög á eða
stöðva allar framkvæmdir bæði
við Hrauneyjafoss og á Grundar-
tanga, en horfið var frá því, vegna
andstöðu ráðherra hinna svoköll-
uðu lýðræðisflokka. Iðnaðarráðu-
neytið undir stjórn iðnaðarráð-
herra er orðið algert ráðskrípi,
sem lítið gerir annað en skipa ný
ráð, starfshópa og nefndir (um 40
talsins). öll viðbrögð við efna-
hags- og orkukreppunni eru hin
furðulegustu. Talað er um, að ekki
megi vænta árangurs af vinnu-
brögðum eða vinnuleysi ráðanna
og nefndanna fyrr en í fyrsta lagi
eftir 4,6 — 10 ár. Vinnubrögð
orkusparnaðarnefndar hafa verið
lítið annað en fálm um vélastill-
ingar, einangrun húsa og fleira,
sem lítinn sparnað hefir sýnt.
Mikið hefir verið gumað af sparn-
aði vegna notkunar svartolíu, en
nú hefir hún stórhækkað í verði og
víst er, að vélar, sem nota hana,
endast verr. Auk þess eru olíu-
skiptin mjög kostnaðarsöm. Sem-
entsverksmiðjan verður að nota
mjög mikið af olíu, sem veldur
mikilli verðhækkun á sementi.
Þetta vandamál datt ráðamönnum
í hug að leysa með því að flytja
inn pólsk kol. En þegar til átti að
taka sviku Pólverjar það loforð
vegna eigin orkukreppu. Síðan eru
einhverjir orkuvitringar sendir í
útvarpið og tilkynnt, að nú sé
lausnin í nánd. Mór skal það vera,
en auðvitað þarf mikið fjármagn
og miklar rannsóknir í mörg ár
fyrst. Fiskmjölsverksmiðjur nota
geysimikla olíu og eiga því örð-
ugra um greiðslur til sjómanna.
Ekkert er gert til að bæta þetta
ófremdarástarid. Boðuð hefir verið
hlutafjársöfnun til að reisa og
reka járnbræðslu, en ekki er það
talið mögulegt — nema ríkið
ábyrgist og greiði sýnilegan halla
fyrstu árin. Miklu fé hefir verið
eytt í rannsóknir og undirbúning
sjóefnaverksmiðja á Reykjanesi
og það hefir lítil tilraun verið gerð
í nokkurn tíma. Heldur hljótt
hefir verið um framtíð stórrar
verksmiðju þar. Svo er talað um
stórútflutning blóma, sykurverk-
smiðju, pappírSverksmiðju og
mörgu fleira er veifað í blekk-
ingarskyni framan í þjóðina. Allir
hljóta nú að sjá, að með óbreyttri
orkumálastefnu, eru allar nýiðn-
aðarframkvæmdir útilokaðar. Og
engu er líkara en stór hluti
núverandi iðnaðar „leggji upp
laupana" bæði vegna orkuskorts
og stórversnandi samkeppnis-
stöðu.
Hvað hefir Þjórsá
gefið þjóðinni?
Margsinnis hefir verið bent á
staðreyndir, um þá miklu tekjuöfl-
un sem þjóðin hefir notið vegna
Búrfellsvirkjunar og Álversins í
Straumsvík. En sá óhugnaður
blasir við að nokkur hluti þjóðar-
innar lokar eyrum og augum fyrir
þeim sannleika, en trúir í st.að
þess lygum andstæðinga stóriðju
og stórvirkjana, um að þau fyrir-
tæki dragi þjóðina ofan í svað
efnalegrar og andlegrar fátæktar.
Ingjaldur Tómasson
Allir sem þá voru komnir til vits,
hljóta að muna allan hinn vitfirr-
ingslega hamagang vinstri afl-
anna gegn Búrfellsvirkjun og Ál-
verinu. Ishræðslugaulið glumdi
mánuðum saman, og hvergi átti að
verða líft í nálægð álversins vegna
eiturmengunar. Það má segja, að
um nokkurn tíma hafi verið vak-
inn af svefni og sett í gang ein hin
stórvirkasta vinnukona þessa
lands. Með beizlun Þjórsár, aðeins
á einum stað, hefir tekist að afla
þjóðinni gífurlegra verðmæta,
bæði í erlendum gjaldeyri og til
almennra nota. Ég skora á hina
mörgu opinberu reiknimeistara að
reikna hagnað þjóðarinnar af
hinni almennu orkunotkun Búr-
fellsvirkjunar frá byrjun (40%
orkunnar) í samanburði við olíu-
notkun. Og svo- er það þetta
margbannfærða Álver. Það hefir
fært þjóðinni ótalda miljarðatugi
í érlendum gjaldeyri, auk hins
mikla óbeina hagnaðar, sem
dreifst hefir víðsvegar um þjóðfé-
lagið. Margsannað og sýnt hefir
verið, að Álverið greiðir Búrfells-
virkjun auk tengivirkja og orku-
flutningslína algerlega, án þess að
þjóðin kosti þar til grænuiji eyri.
Álverið og járnblendiverksmiðjan
framleiða um 20% af útflutnings-
tekjum þjóðarinnar og greiða þar
með bæði rentur og afborganir af
öllum erlendum lánum nú. Það er
sannarlega óskiljanlegt, hvernig
fólk úr öllum flokkum hefir skipað
sér í hinn mikla öskurkór mestu
afturhaldsnátttrölla þessa lands
gegn ofannefndum fyrirtækjum.
Hvað varðar þjófnaðaráburð iðn-
aðarráðherra á ÍSAL vil ég ekkert
um segja, fyrr en hið sanna
upplýsist.
Príl á regin-
fjöllum og
hundafárið
Staðreynd er að síðan viðreisn-
arstjórnin féll og vinstristjórnir
tóku við, hafa orkumálin verið í
megnum ólestri, enda margyfir-
lýst' stefna orkuyfirvalda að
stöðva meiriháttar orkuvirkjanir.
Þetta byrjaði með þeirri stórvillu
þáverandi orkuyfirvalda að lög-
leiða ástæðulausar ofbeldisað-
gerðir Norðlendinga gegn Laxár-
virkjun III. Uppúr því spratt
hugmyndin um Kröfluvirkjun og
ráðamenn orkumála sýkjast af
langhundafári. Hverjum millj-
arðatugnum eftir annan er eytt í
orkuflutningslínur, alla leið úr
Árnessýslu, norður og austur um
land. Það er jafnvel hyllst til að
leggja þessar línur um verstu
óveðurssvæðin, með þeim afleið-
ingum sem komu berlega í Ijós í
óveðrinu sem gekk yfir Norður- og
Austurland nú fyrir síðustu jól.
Hvað kostar svo allt háfjallaprílið
í umbrotaófærð um hávetur í
vonzkuveðrum, brotnar raflínur á
stórum svæðum, allt spennufallið
á þessari löngu leið og hið mikla
olíubruðl bæði í varastöðvum og
kraftmiklum ökutækjum viðgerð-
armanna. Viðreisnarstjórnin var
byrjuð á Sigölduvirkjun og ákveð-
ið var að flýta henni eftir föngum.
Vinstristjórn stöðvaði hana í
langan tíma. Loks voru sóttir
Júgóslavar suður að Miðjarðar-
hafi til að vinna og stjórna
mikilvægum þætti verksins. Af-
leiðingar þess að fá verktaka sem
lítið þekktu aðstæður hér, er nú
öllum ljós. Mígleki bæði í uppi-
stöðulóni og undir mannvirkjum.
Þeirri reglu er ætíð fylgt, að þegar
fyrsta vél er ræst er orðinn
orkuskortur og vélin þegar full-
nýtt og meira til. Allt er haft á
síðasta snúningi, og er þá hætt við
að flaustur verði á verkinu, eins og
lekinn við Sigöldu sannar. Og nú
hefir tveggja ára þurrviðri sannað
hina vægast sagt lélegu spágáfu
orkusparnaðarnefndar. Svipað
þurrviðri og harðari vetur hafa oft
komið. Hvað mundi ske, ef vetur
líkur 1918 kæmi aftur?
En hvað á allt þetta hálendis-
brölt að þýða, þegar nær ótak-
markaðar milljónir kílówatta
liggja ónotaðar víðsvegar um
landið í hinum geysistóru jarð-
hitasvæðum. Bendi aðeins á
Hveragerði, þar sem holur eru
látnar spúa geysiorku án afláts út
í loftið, og Svartsengi, þar sem
orkuyfirvöld „banna" að virkja
meira en 6 megawött. Af hverju er
hin mikla orka jarðhitans ekki
nýtt til rafmagnsframleiðslu. Það
er af því, þótt ótrúlegt sé, að
orkuyfirvöld vilja ekki virkja neitt
af hinni miklu ónotuðu orku
okkar. Ef til vill má segja, að fátt
sé svo með öllu illt að ekki boði
nokkuð gott. Kannski augu þjóð-
arinnar opnist nú þegar greiða
verður geysilegar og stöðugt vax-
andi fjárhæðir út úr landinu fyrir
olíu meðan auðlindirnar liggja
ónotaðar næstum undir fótum
hvers manns. Engu er líkara en
Norðlendingar ætli nú að líða
afturhaldsmönnum að hindra
framkvæmd Blönduvirkjunar,
eins og gerðist áður um Laxár-
virkjun III. En það mega allir
Norðlendingar og líka Austur-
landsmenn vita, að Sunnlendingar
hafa nú enga afgangsorku til að
senda þeim. Og þjóðin er ekki
skyldug til að greiða geysiupp-
hæðir norður yfir fjöll fyrir olíu
vegna vinstrisinnaðra afturhalds-
afla, sem berjast gegn stórri
virkjun fyrir norðan. Hvers vegna
eru orkusvæðin ekki tekin eign-
arnámi eins og gert var í Borgar-
firði? Eða ná íslenzk lög kannski
ekki til Norðlendinga?
Ingjaldur Tómasson