Morgunblaðið - 14.03.1981, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. MARZ 1981
á sjálfum mér, skynjaö hana
dag hvern, kannski frá morgni
til kvölds? Hvernig get ég sýnt
hana í verki, þannig að ljós mitt
lýsi mönnum og þeir vegsami
Föður minn í himnunum?
Mig langar að varpa fram
þeirri fullyrðingu, að svörin við
þessum spurningum geti skipt
meira máli en margt annað,
þegar við nú minnumst þúsund
ára afmælis kristniboðs á Is-
landi. Þorvaldur víðförii og arf-
takar hans ollu þáttaskilum í
sögu þessarar þjóðar. Við höfum
búið að þeim hamskiptum síðan.
En tæpast mun ofmælt þótt
sagt sé, að sá siður, sem Þor-
valdur hóf að færa okkur, standi
nokkru hallari fæti í svip en
stundum áður. Enn er því marg-
háttaðra umskipta þörf, og mun
Víðförla vart verða betur
minnst en með því að við öll
leggjumst á eina sveif um að
koma þeim fram.
Kirkja sunnudagsins og
kirkja rúmhelgra daga var ein
og söm í öndverðu. Þannig barst
hún til íslands fyrir tíu öldum,
Okkar öid er uppfull af þeirri
meinloku, að tilveran sé samsett
af básum og hverjum bási hæfi
sín gríma; hér eru það andlegu
málin, þar efnahagsmálin
o.s.frv. Hitt vill gleymast, að
það er ævinlega einn og sami
maðurinn, einstaklingurinn,
sem sendist á milli básanna og
setur upp hinar ýmsu grímur.
Þessi maður hefur, þegar öllu er
Eg fór í kirkju í
dag og leið þar vel
Síðasti ómur eftirleiksins
fjarar út, og organistinn tekur
saman bækur sínar. Presturinn
kveður kirkjugesti við yztu dyr.
Litla stund staldra menn við á
kirkjutröppunum. Síðan heldur
hver til síns heima. Presturinn
snýr aftur inn í kirkjuna. Með-
hjálparinn aðstoðar hann við að
fara af skrúðanum, slekkur því
næst ljósin og þokar öllum
hlutum í réttar skorður. Organ-
leikarinn gengur við í skrúðhús-
inu. Spjallað er um nýafstaðna
messu og næstu verkefni, e.t.v.
lítið eitt einnig um daginn og
veginn. Þá kveðja aðstoðar-
mennirnir tveir og fara. Prest-
urinn er einn eftir í húsi Guðs.
Hann sezt andartak á fremsta
bekk. Við honum blasir altari
hins krossfesta og upprisna.
Húmið ríkir í kirkjunni, og
þögnin. Að svo búnu stendur
presturinn á fætur, gengur út og
lokar á eftir sér, hraðar sér
heim á leið, þar sem konan bíður
með kaffið. Hún hefur farið á
undan heim til þess að búa
manni sínum hlýlega síðdegis-
stund.
Þessi mynd kemur mér í hug
frá eigin prestsskaparárum, —
engan veginn eina myndin
vissulega, alls ekki einu hugsan-
legu messulokin. Oft — kannski
oftast — komu einhverjir með
heim í kaffið, líkt og enn er
algengast að lokinni messu til
sveita. Safnaðarheimili var ekki
til í prestakallinu á þeirri tíð, og
því var ekki unnt að bjóða öllum
viðstöddum upp á kaffisopa að
lokinni messu, eins og nú tíðkast
í vaxandi mæli í þéttbýli og er
öldungis ómetanleg framför. En
menn komu saman allt að einu
með ýmsum hætti stundarkorn
eftir messu, og það var gott.
En einnig sú samvist — þegar
henni var til að dreifa — átti sér
endi. Að lyktum sat presturinn
einn eftir ásamt konunni sinni
og velti fyrir sér dálítilli spurn-
, ingu, sem aldrei var svarað:
Hvað svo? Hvað tekur nú við?
Hvað var borið
úr býtum?
Spurninguna mætti orða litlu
nánar: Hvað skyldi fólkið, sem
kom í kirkju í dag, hafa borið úr
býtum? Skyldi sá boðskapur,
sem ég reyndi að flytja því, á
einhvern hátt hafa snert þetta
fólk og hversdagslegan veru-
leika þess? Skyldi það verða í
Á morgun byr jar svo vinnuvikan
Getur messan í rauninni orðið
mér að gagni i erli hversdagsins?
Hvað á ég að gera? Hvað nú?
nokkru efni öðruvísi á morgun
en það var í gær? Skyldi það
minnast einhvers, sem sagt var
og sungið, e.t.v. einhvers, sem
lesið var úr Ritningunni? Og ef
svona lánlega skyldi nú takast
til, hvað á þá fólkið að gera við
þetta, sem það heyrði og lagði á
minnið? Hvernig getur það hag-
nýtt þennan boðskap í erli
virkra daga, — unz það kemur
saman í húsi Guðs á ný?
Spurningum sem þessum var
„aldrei svarað". — Það er nú
kannski fullmikið sagt. Góðir
menn láta hlý orð falla á réttum
stað og stundu. Og sá Guð, sem
vöxtinn gefur, hvíslar daglangt
og árlangt í eyra. En áleitnar
voru þær allt að einu, þessar
hugsanir. Og áleitnar eru þær
enn, — nærgöngular eflaust
og þannig hefur hún varðveitzt.
En hvernig fær hún borið sama
svipmót á komandi tíma?
Nú kynnu menn að segja, að
hér sé leikið að marklausum
spurningum, sem fáir láti sig
varða. Kirkjan eigi tilteknu
hlutverki að gegna, og takist
henni að sinna því, sé engu við
að bæta. Hennar vettvangur sé
einmitt helgidagurinn og há-
tíðastundir aðrar í gleði og sorg.
í öðru eigi hún ekki að vera að
vasast. Samfélagið í heild sé á
valdi veraldarhyggju og lúti allt
öðrum lögmálum en þeim, sem
kirkjan hefur til viðmiðunar.
Þetta er á yfirborðinu rétt, en
í grundvallaratriðum alrangt.
Með grímur á básum
Þú ert þrátt fyrir allt sami
Að hagnýta boðskap kírkjunnar í amstri hversdagsins.
hverjum þjónandi presti, en
aðgangsharðar einnig við margt
kirkjunnar barn annað, sem
stendur upp úr bekknum í
messulok og gengur heim á leið:
Hvað nú? — Hvað á að gera
þessu næst, — annað en bíða
eftir guðsþjónustunni á sunnu-
daginn kemur?
Að vera kristinn
hvunndags
Hvernig get ég verið kristinn
maður á virkum dögum? Hvern-
ig get ég fundið þessa staðreynd
maðurinn á sunnudegi og á
mánudegi, við messu og í fisk-
vinnslustöð. Það verður engin
eðlisbreyting á þér, þótt þú
þessa stundina látir skíra barn-
ið þitt, en hina vinnir á skrif-
stofunni eða í fjósinu. Ferming-
arathöfn gerir þig ekkert frá-
brugðinn því, sem þú ert í
kennarastóli eða í byggingar-
vinnu. Lífið er eitt, og þú ert
einn/ein, og þótt hvort tveggja
sé gert af óteljandi og mismun-
andi þáttum, detta þeir yfirleitt
ekki í sundur, svo lengi sem þú
heldur heilsu.
Sr. Heimir Steinsson er rektor
lýðháskólans í Skáiholti.
á botninn hvolft, sömu þarfirn-
ar frá degi til dags og frá bási til
báss. Ef öldin ekki viðurkennir
þetta samhengi persónuleika
hans, endar hún með því að
ganga fram af honum, leysa
hann upp. Það er ekki hægt að
þröngva manni til að skipta um
hlutverk í sífellu, án þess að
hann beinlínis týni sjálfum sér.
Fyrsta einkenni þess konar
hruns er „streitan", sem nú er í
tízku að tala um: Menn eru
„streittir", — teygðir eins og
útspýtt hundsskinn á milli
meira eða minna ósættanlegra
viðfangsefna. Síðan koma aðrir
kvillar og verri.
Þú ert ekki gata-
spjald heldur skap-
aður í Guðs mynd
Gegn tilhneigingu aldarinnar
að búta okkur niður eftir stund-
arþörfum hljótum við að rísa í
Jesú nafni. Sú uppreisn gæti
verið fyrsti þáttur þeirra um-
skipta, sem ég áður gerði að
umtalsefni: Þú lætur ekki fara
svona með þig lengur. Þú veizt,
að lífið er dásamlegur leyndar-
dómur, sem þér er gefinn til að
njóta og þjóna, en ekki til að
saxa sundur í sérverkefni og
andstæður. Erfiði þitt á virkum
dögum er helg þjónusta við
höfund lífsins og gjafara.
Hversu óskyldar sem samtíðin
telur athafnir þínar vera helgi-
haldi sunnudagsins, eru þær allt
að einu hliðstæða þess og fram-
hald. Loftið, sem þú andar að
þér, er heilög Guðs miskunn alla
daga jafnt, og saltfiskurinn á
laugardögum er á sinn hátt
sakramenti, af því að hann
heldur við því lífi, sem Guð
hefur gefið þér. Þú ert maður,
einstaklingur, skapaður í Guðs
mynd, ekki gataspjald eða
skiptilykill.
Klakinn er
daglegt kirkjugólf
Ef þú vilt ávaxta sunnudags-
guðsþjónustuna í erli virkra
daga, eru tækifærin óteljandi:
Grasið og klakinn og malbikið
undir fótum okkar eru dagleg
kirkjugólf. „Nú er ég klæddur og
kominn á ról, Kristur Jesús veri
mitt skjól". Hefurðu uppgötvað,
hversu heilsusamlegt það er að
fara með þessi orð í afturelding
— og önnur hliðstæð, þegar
uppstytta verður í önnunum
miðjum, — að ógleymdum
kvöldbænunum, sem þú lærðir á
barnsaldri? Ef þú hefur lagt
niður þessa hætti, reyndu þá að
taka þá upp aftur, ásamt maka
þínum og börnum ellegar í
einrúmi, — já reyndar umfram
allt líka í einrúmi. Þeir gömlu
töluðu um nauðsyn þess, að
Guðs orð „berist víða og styrki
og hressi sálirnar", — og bentu
á daglega bænagjörð í þessu
skyni. Einhvern veginn hef ég
það á tilfinningunni, að mörg
sálin nú a dögum þurfi að láta
„styrkjast og hressast". Ertu
ekki sammála mér um það?
Telurðu ekki ómaksins vert að
reyna þessa þrautprófuðu að-
ferð kynslóðanna?
Við skulum gefa hvert öðru
nýjan lífsstíl, — kristinn lífsstíl,
— í afmælisgjöf á kristniboðs-
ári. Ekki með neinum fyrir-
gangi, heldur í kyrrþey. Við
þurfum ekki að stinga stömpum
til þess arna, — einungis að
viðurkenna einfalda mannlega
þörf hvers og eins fyrir daglega
umgengni við leynihólf hjartans
og þann Guð, er þess vitjar.
Jesús Kristur
á götuhornum
Slík viðurkenning gæti orðið
gagnlegt upphaf. En einungis
upphaf. Eftir er annar þáttur
máls: Þegar ég á virkum degi
mæðist í mörgu og þykist hvergi
verða var við Guð né veröld
hans, gleymi ég því, að Jesús
Kristur situr um mig á hverju
götuhorni, ekki í óeiginlegum
eða andlegum skilningi, heldur
bókstaflega og áþreifanlega:
„Svo framarlega sem þér hafið
gjört þetta einum þessara
minna minnstu bræðra, þá hafið
þér gjört mér það.“ Náungi
minn er Kristur, og Kristur er
náungi minn. Sjálfkrafa erum
við að þjóna Kristi í hvert sinn
sem við leggjum öðrum
mönnum hið minnsta lið.
Hér er komið að efni, sem er
þyngra en svo, að því verði
haggað í skjótri svipan. En
tæpast er hægt að segja, að
hreyft sé marktækum svörum
við framanritaðri spurningu, ef
ekki er bent á þau óþrjótandi
félagslegu úrlausnarefni, sem
liggja um þvera þjóðbraut krist-
inna manna atlar stundir ársins.
Þannig verður ekki séð, að
nokkur maður þurfi að sitja
auðum höndum, þótt kirkju-
klukkurnar hljóðni í messulok á
sunnudegi. Vegurinn fram til
næstu helgar er varðaður upp-
byggilegum nauðsynjaverkum,
sem veita einstaklingnum fyll-
ingu og umhverfi hans blessun,
unz aftur er hringt til helgra
tíða.
Heimir Steinsson
Spurningum um kristni og
þjóðlif er svarað hér á sið-
unni. Utanáskriftin er:
Á kristnihoðsári. c/o Bern-
harður Guðmundsson,
Ritstjórn Morgunblaðsins,
Reykjavik.