Morgunblaðið - 30.06.1981, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚNÍ 1981
Herra Sigurbjöm Einars-
son, biskup — sjötugur
í dag er herra biskupinn Sigur-
björn Einarsson sjötugur. Ekki er
það fátítt, að menn nái þeim aldri
en af eðlilegum ástæðum ber
sjötugsafmæli biskups sjaldan að
og það kemur öllum við af því að
það leiðir til nálægra biskupa-
skipta og þau eru jafnan við-
kvæmt mál.
Sérhver fráfarandi biskup hefir
um árabil sett svip á stórhátíðir
kirkju og þjóðar og verður strax
þjóðkunnur. Hann hefir mótað
hefðir sem orðnar eru greiptar í
vitund almennings og honum kær-
ar og sjálfsagðar. Sú tilhugsun, að
annar komi með aðrar hefðir
hlýtur því að vera viðkvæmt mál
og ekki sízt nú þar sem biskup vor
er gæddur hæfileikum, sem lengi
verður jafnað til.
Sá sem tekst á hendur biskups-
embættinu gengur undir ok, vissu-
lega veglegt ok en einnig þungt ok.
Þjónustan tekur allan tíma hans
og alla krafta hans en gefur
honum engan tíma til að sinna
neinum öðrum hugðarefnum. Mik-
ið af tíma hans fer í að leysa
vandamál sem oft eru erfið og
ósjaldan leiðinleg. Lausnir eru oft
gagnrýndar, misskildar og van-
þakkaðar. Það er um þetta háa
embætti líkt og tinda háfjallanna,
að þar næða oft naprir vindar úr
ýmsum áttum. Trúlegt er að
flestir mundu fegnir hverfa fljótt
frá þessu starfi aftur ef ekki kæmi
til að þetta er ok Krists og því
fylgir sú náð, sem gerir það indælt
og létt þeim, sem fúslega ber það.
Um leið og biskupi er þakkað
langt og farsælt starf, samfögnum
vér honum að geta horfið frá því
með ófölnuðum andlegum glæsi-
leik sínum og verulegu starfs-
þreki.
Vér biðjum Guð að gefa honum
heilsu, þrek og lífsfögnuð méðan
ævin endist.
Sigurður Pálsson. Selfossi.
Vetur í Súgandafirði árið 1974.
Bílar og grindverk horfið undir
snjóinn og finnst ekki aftur fyrr
en með vorinu. En mannlífið er
hlýtt, kirkjustarfið skemmtilegt
og kirkjufólk á skilið umhyggju og
uppörvun. Nývígður presturinn er
með hugann fullan af áformum,
enda alvara starfsins lögð prest-
um þungt á hjarta á vígsludegi og
í samtölum við biskup. En stund-
um vantar ráð. Seinni hluta
kvölds hringir síminn á prestsetr-
inu. Sigurbjörn biskup er að
grennslast fyrir um prest sinn,
hvort hún standi upp úr snjónum.
Það yljar um hjartarætur, gefur
tækifæri til að spyrja ráðanna,
sem vantar. Þau reynast haldgóð.
Það hafði sannast sagna ekki
gengið átakalaust fyrir kvenprest-
inn í Súgandafirði að fá vígslu. En
á kyrrlátum degi lagði ég það fyrir
biskup að söfnuðurinn í Súganda-
firði vildi að ég vígðist þangað. I
ró og alvöru ræddum við málið
heima hjá biskupi. Akvörðunin
var tekin. Fyrsta konan skyldi
vígð til preststarfa í kirkju Is-
lands. Biskup kannaði afstöðu
forystufólks í kirkjunni, lærðra og
leikra, mótmæli komu ekki þaðan.
Herra Sigurbjörn Einarsson
biskup varð fyrstur biskupa til að
vígja konu prestvígslu í íslenskri
kirkju. Nú hefur hann vígt tvær
konur, hina fyrri árið 1974 og hina
síðari nú í vor. Það er von okkar
að brautin sé rudd og fleiri konur
komi til preststarfa. Kvenprest-
arnir tveir eru sammála um að
biskup þeirra sé skörungur meðal
presta sinna, skörungur og jafn-
ingi í senn og það er mikil
tilhlökkunarefni að sitja presta-
stefnu undir stjórn hans.
Á slíkum fundum minnist ég
kennslu hans í guðfræðideild. Ég
var meðal hinna síðustu, sem nutu
kennslu hans áður en hann varð
.: ' ) . i 1 i i. i \ \ 11
biskup. Þar fór saman skýr guð-
fræði, trúarleg boðun og útskýring
nýrra orða og hugtaka, jafn hratt
og þau komu fyrir. Mér þótti sem
hann hefði þessa þrjá þætti í
hendi sér og léti þá renna til okkar
samfléttaða án þess að nokkur
yrði útundan.
Ég er þess fullviss að íslensk
kirkja fær ekki fullþakkað þá
skýru prédikun fagnaðarerindis-
ins, sem hann hefur flutt henni.
Þráfaldlega hef ég fagnað því að
vita sóknarbörn mín hevra bisk-
upinn sjálfan flytja það fagnaðar-
erindi, sem prest þeirra langaði
svo að þau heyrðu og skildu.
Svo var einn sumardag í Rang-
árþingi. Við bjuggumst til kirkju-
vígslu í Kálfholti. Undirbúningur-
inn var mikill, söfnuður og prestur
litu til dagsins með tilhlökkun en
líka ofurlitlum ótta um að eitt-
hvað færi úr böndum hjá okkur. Á
ákveðnum tíma aka biskupshjónin
í hlað. Þau heilsa af alúð og hlýju,
biskup tekur hemputösku sína í
aðra hönd og leiðir lítið telpukorn
úr söfnuðinum við hina heim að
húsi. Frú Magnea ræðir við hús-
freyju. Við heimafólk í söfnuðin-
um brosum hvert til annars,
óþarfa hátíðleiki má víkja fyrir
alþýðlegri ró. Við óttumst ekki
lengur þótt eitthvað kunni að fara
úrskeiðis hjá okkur.
Kæru biskupshjón, hjartanlegar
afmælisóskir og þakkir.
Auður Eir Vilhjálmsdóttir
I
.Ok er hann gckk fram meA Galileu-
vatninu. sá hann Símon ok Andrós. hrtWiur
Símonar. er þeir voru aA leKKja draKnet I
vatninu. því ad þeir voru fiskimonn. Jesús
saifdi vid þá: KomiA ofc fyliciA mér. ox mun
ck láta yrtur verda mannaveiAara.M (Mark.
I. 16-17.)
Fyrir nokkrum árum var ég
gestkomandi hjá skáldinu Ólafi
Jóhanni Sigurðssyni. Það var að
áliðnu sumri, mild birta hnígandi
sólar yfir Vesturbænum og kyrr-
látt í stofu skáldsins við Suður-
götu. Hún er þó aðeins örskots-
lengd frá miðborginni, þar sem
hjarta Reykjavíkur slær ört, svo
oft kveður hátt við. En nú sátum
við þarna tveir í kyrrð og skorti
ekki umræðuefni.
Um þær mundir naut Ólafur að
vísu lítils næðis. í kjölfar bók-
menntaverðlauna Norðurlanda-
ráðs bárust ótal tilboð um þýð-
ingar á skáldverkum hans. Af
hnyttinni gamansemi greindi
hann frá viðskiptum sínum við
misjafnlega álitlega þýðendur af
ýmsu þjóðerni. I framhaldi af
þeim frásögnum sveigðist talið að
íslenskum þýðingum, að snilidar-
verkum manna á borð við Magnús
Ásgeirsson og Helga Hálfdanar-
son. Þá rétti Ólafur skyndilega úr
sér, þar sem hann sat gegnt
glugganum og birtunni, og sagði
íbyRginn: „Aðeins einum manni
hefur þó tekist að þýða ljóð eftir
Hjalmar Gullberg án þess að það
glataði þeim sérstæða tóni, sem
einkennir þetta frábæra, sænska
skáld.“
Ég horfði spyrjandi á hann, en
Ólafur kímdi og þagði um hríð, til
þess að auka á forvitni mína.
„Ég er ekki viss um, að þér
takist að geta upp á þeim snillingi,
þótt þú þekkir hann mætavel.
Ólíklega hefur hann haft mikið
næði til þess að sinna ljóðagerð og
þýðingum og sennilega er helst
hægt að kenna þér og kollegum
þínum um það.“
Ég þagði sem fastast, staðráð-
inn í að koma ekki með fráleita
tilgátu. Þegar skáldið sá fram á,
að svars var ekki að vænta, hélt
hann áfram: „Fyrir nokkrum ár-
um rakst ég á þýðingu eftir
Sigurbjörn Éinarsson biskup í
Lesbók Morgunblaðsins, sem vakti
þegar athygli mína. Ljóðið heitir
„Og ég mun láta yður verða
mannaveiðara" og á rætur að
rekja til tveggja versa í 1. kapítula
Markúsarguðspjalls. Þarna fann
ég loks íslenska þýðingu á ljóði
eftir Hjalmar Gullberg, þar sem
ekkert fór forgörðum. Og nú skal
ég meira að segja leyfa þér að
heyra það, því ég lærði ljóðið
þegar í stað.“
Þetta var ógleymanleg stund.
Skáldið fór með ljóðið án þess að
hika nokkurn tíma. Hlý og hógvær
röddin féll vel að efni þess og
tilfinningaþungi jók á áhrifin:
— Við hættum þesNU. verðum vlst að hlýóa.
hann vlll vió komum strax ok fylgjum sér.
Vid kveAjum bát ok net oic vatniA viAa.
já. vertíóipni okkar lýkur hér.
Við fórum aldrei fyrri neitt ad héti.
rétt fram á miA, eitt dæjcur lenxst í senn.
Nú vill hann láta varpa (Wiru neti.
viAsfjarri. á þurru landi. fyrir menn.
Aó veióa fólk mun fráleitt okkur metta.
Vió finnum þessu raunar entcan staó.
I>aó hoóar ekkert icott að >cera þetta.
en gesturinn. sem kom hér. heimtar þaó.
Við þögðum um hríð eins og við
biðum þess að mynd hyrfi af tjaldi
eða kvíðasár lokatónn dæi út. —
„Það boðar ekkert gott að gera
þetta, en gesturinn, sem kom hér,
heimtar það.“ —
Ólafur Jóhann rauf þögnina:
„Þessi þýðing nær einmitt að tjá
sérstæða alvöru Gullbergs, sem
aldrei er of hátíðleg, en þó hvílir
yfir henni þessi undarlega seyð-
andi mystik, sem einkennir
skáldskap hans. Já, vonandi fær
biskupinn næði til þess að helga
sig bókmenntastörfum, áður en
verður um seinan. Ég hef sannar-
lega miklar mætur á honum og
vænti mikils af honum á þeim
vettvangi."
Löngu síðar innti ég Ólaf eftir
því, hvort ég mætti vitna til
þessara ummæla. Hann hugsaði
sig ekki um, heldur svaraði að
bragði: „Að sjálfsögðu. Ég hvika
ekki frá þessari skoðun."
Siðdegisstundin við Suðurgöt-
una er mér ofarlega i huga á
merkum tímamótum á æviferli
kirkjuhöfðingjans, herra Sigur-
björns Einarssonar. Hún er raun-
ar til nokkurrar huggunar, þegar
haft er í huga, að til þess er
ætlast, að hann sleppi styrkri
hendi af stjórnveli þeirrar heilögu
stofnunar, sem hann hefur stýrt
með fágætri reisn í rúma tvo
áratugi. Ungur hlýddi hann þeim
gesti, sem kom á afdrifaríkri
stund andlegra átaka, og heimt-
aði, að hann varpaði neti fyrir
menn. Upp frá því helgaði hann líf
sitt þeirri skipun, í prestsþjónustu
í afskekktri sveit og í erilsömu
borgarprestakalli, á kennarastóli
og að lokum á biskupsstóli.
II
„Ék á mÍK ekki hér
i veroldinni.
Drottinn. éx ei«n þin er
a( miskunn þinni.*
IlalÍKr. Pétursson.
Fyrstu kynni hafði ég af herra
Sigurbirni Einarssyni í gegnum
þýðingar hans á prédikunum. Á
unglingsaldri eignaðist ég bókina
Við Babylonsfljót, ræður danska
prestsins Kai Munks. Þar kvað við
sérstæðan tón, einmitt þá djúpu
alvöru, sem aldrei var of hátíðleg,
eða líkt og skýrt kemur fram í
upphafi prédikunar hans um al-
vöru Guðs: — Ef öllu væri nú
borgið með því að halla undir
flatt, verða blíður í máli og heilsa
hjartanlega, þá væri ekki vandinn
mikill. En Guð er svo hryllilega
lítið uppnæmur fyrir öllu guð-
ræknistildri. Hann lítur ekki á
vörumerkið. Hann veit, hvað á
boðstólum er. Hann sættir sig
ekki við annað en ófalsaðan varn-
ing. —
Þetta var nýr ræðutónn, að vísu
Kai Munks, en þýðandanum hafði
tekist að koma honum til skila
með svo glæsilegum hætti, að
hann hafði veruleg áhrif hér á
landi, ekki síst á ýmsa þá, er stóðu
í prédikunarstóli á helgum og
hátíðum. En óneitanlega þurfti
ærna hæfileika, til þess að tala svo
djarft, án þess að allt færi úr
böndum; að láta söfnuðinn
hrökkva við með því að rífa
hégómann niður með offorsi. Oft
vildi þá brenna við, að menn
gæfust upp við að byggja upp af
rústunum, en skildu þá söfnuðinn
eftir ráðvilltan. Það var erfitt að
tileinka sér þennan óvenjulega
ræðustíl og alls ekki á hvers
manns færi. Hann hentaði einung-
is þeim sem byggðu á traustun
evangeliskum grunni, á þeim
máttarstólpum kristindómsins,
sem séra Jón lærði á Möðrufelli
nefndi Jesú — guðdóm og frið-
þægingu. Sjálfur þurfti séra Sig-
urbjörn Einarsson ekki að fara í
smiðju til annarra, og þótt hann
þýddi tvö ræðusöfn eftir Kai
Munk (það, sem fyrr var getið, og
Með orðsins brandi, sem kom út
ári síðar, 1945), þá hefur það verk
ekki sett mót á ræðugerð hans,
sem er gædd sterkum persónu-
legum og listrænum stíl, stundum
eins og órímað ljóð. Þegar hann
prédikar á annan sunnudag í
aðventu, sér hann Jesúm koma
aftur. „Hvernig færi, ef hann
kæmi aftur með svipuðu móti og
forðum?“ spyr hann söfnuðinn. Og
áður en séra Sigurbjörn veit af,
hefur hann ort ljóð. Éf til vill veit
hann það ekki ennþá, en það má
taka það út úr prédikuninni og
setja það upp á þennan veg:
— Ilann Kenici um K«tur ok tonc
ojc enicinn kæmist undan honum.
Allt í einu á Hótel Bor»c
ofC jazzinn þajcnar,
jclasió stóðvast á miÓri leiö aó vorunum —
hann horfir svo djúpt,
allt opiö fyrir aufcum hans,
bert ojc nakió inn úr.
Allt í einu í mióri þrónjcinni i hankanum.
Hann spyr einskis, en veit allt
ojc vafasami seÓillinn eóa blaóió
fer aö svíóa jcreipina.
veröur bruni.
veróur lojcandi brennimark inn úr,
sem jcetur aldrei horfiö.
nema aujcun hans slokkni
eóa hondin hans afmái þaó. —
Þannig er stíll Sigurbjörns Ein-
arssonar; áður en hann veit af er
hann farinn að yrkja, án þess að
ætla sér það. Hann er talandi
skáld, en leyfir skáldinu aldrei að
þagga niður i prédikaranum. Sér-
hver ræða hans hyggist á traust-
um og lifandi grundvelli, á Kristi
krossfestum og upprisnum. Allt
frá því hann lifði afturhvarf til
trúar, hefur hann aldrei brugðist
hinum evangelisk-lúterska
grundvelli. „Enn hafa engar dul-
málgar bókmenntir komist nálægt
innblásnum verkum kristins
rétttrúnaðar í því að bjóða dauð-
anum byrginn — ég nefni ekki
Nýja testamentið, bendi aðeins á
niðurlag sálmsins „Allt eins og
blómstrið eina“, ...“ Þessar setn-
ingar úr ritgerðinni „Mér er kunn-
ugt um mann ...“, sem herra
Sigurbjörn birti á safnritinu Játn-
ingar (1948), leiða hugann að því
andlega og trúarlega umhverfi og
andrúmslofti, sem hann hefur
lifað og starfað í. Þar hefur óttinn
við dauðann ræktað frumskóg
undarlegustu kenninga, sem
skyggja á tæran boðskap Krists.
En herra Sigurbjörn hefur haft
djörfung til þess að rífa upp
þennan villigróður með rótum,
þær slepjulegu flækjur, sem hafa
ógnað kristinni trú í landinu og
reynt að villa um fyrir þeim, sem
kvaddir eru til að prédika Guðs
orð hreint og ómengað. Er fram
líða stundir munu menn gera sér
ljóst, að herra Sigurbjörn Ein-
arsson kom fram á réttum tíma,
studdur af heilögum anda að leiða
þjóð sína út úr myrkviði. Sú
villumörk spratt af mistökum
velviljaðra manna, sem fæsta
skorti gáfur, en þoldu alls ekki þá
ógn dauðans, sem „er hin daglega
og stundlega vitund kristins
manns að vera veginn og léttvæg-
ur fundinn", eins og herra Sigur-
björn benti á í fyrrnefndri ritgerð.
Kvaðst hann ekki eiga aðra ósk