Morgunblaðið - 07.07.1981, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚLÍ1981
Islenskir einleikaraj* og
Sinfóníuhljómsveit Islands
„Hvernig er hægt að bregðast við hlutum áður
en maður fréttir af þeim?“ spyr greinarhöf-
undur í sambandi við afstöðu FÍT til vals á
erlendum einleikara með SÍ til Austurríkis
’Wfc,
Ilér er Lárus ( GrimstunKU í
miAið, i réttunum á tali við þá
Halldór Pálsson fyrrum bún-
aAarmálastjóra og Guðjón
IlalÍKrimsson á Marðarnúpi.
Myndin er tekin haustið 1976.
Ævisaga
Lárusar í
Grímstungu
væntanleg
í haust
BÓK um Lárus bónda
Björnsson i GrimstunKU er
væntanleK frá BókaforiaKÍ
Odds Björnssonar á Akureyri
i haust, að þvi er Geir S.
Björnsson framkvæmdastjóri
BókaforlaKsins saKði i sam-
tali við MorKunblaðið i K»‘r.
Geir sagði söguna sagða af
Lárusi sjálfum, en skráð hefur
Gylfi Ásmundsson. Rakið er
sérstaett og tilþrifamikið lífs-
hlaup Lárusar í bókinni, en
Lárus er meðal annars kunnur
fyrir fjallaferðir á Gríms-
tunguheiði, hann er kunnur
veiðimaður og þekktur fyrir að
hafa um árabil verið einn
gildasti bóndi landsins. Geir S.
Björnsson sagði að Lárus byggi
yfir óvenjulegri frásagnargáfu,
og bókin væri skemmtileg af-
lestrar.
eftir Röpnvald
Sigurjónsson
í Velvakanda þann 3. þ.m.
birtist grein um störf Sinfóníu-
hljómsveitar Islands á sl. vetri
eftir einhvern sem nefnir sig „Ein
áhugasöm úr röðum hljómleika-
gesta". Ég gleðst yfir þeim áhuga
sem bréfritari sýnir á starfsemi SI
og að sjálfsögðu tek ég heilshugar
undir þá ósk hans að vegur og
virðing þessarar merku stofnunar
í þjóðfélagi okkar megi verða sem
mestur. Sinfóníuhljómsveitin er
hornsteinn alls tónlistarlífs í
landinu, og ég held að bréfritari
og undirritaður geti verið sam-
mála um það. En í annan stað er
greinin svo full af rangfærslum og
rökvillum, að mér fannst ég ekki
geta skorist undan að svara því að
einhverju leyti. M.a. stendur þar:
„Nú er SÍ nýlega komin heim úr
ferð til Þýskalands og Austurríkis
og hefur töluverður hávaði orðið
vegna þess að norskur einleikari
lék píanókonsert með hljómsveit-
inni í Þýskalandi. Mér hefði að
vísu fundist ánægjulegra að frétta
af íslenskum einleikara þar.
Hljóðfæraleikarafélagið var með
hávaða út af þessu máli eftir að
hljómsveitin kom heim, en ég
spyr: Hvers vegna í ósköpunum
gerðu þessir menn ekki hávaða og
höfðu uppi mótmæli áður en farið
var? Það þýðir lítið að sarga í
svona löguðu eftir á. Þetta er bæði
mislukkuð og ódrengileg baráttu-
aðferð og getur ekki flokkast
undir annað en pex. Ef þessu
félagi væri alvara, þá hefðu þeir
gengið fram í málinu af festu áður
en farið var, því mig minnir að
það væri klárt löngu áður, að þessi
norsari ætti að spila."
Svo mörg voru þau orð og eru
vægast sagt í meira lagi grunn-
hyggin. Ég spyr á móti: Hvernig
er hægt að bregðast við hlutum
áður en maður fréttir af þeim?
Eða heldur „Ein áhugasöm" að
stjórn Félags íslenskra tónlistar-
manna fylgist með eða sé með
nefið ofan í störfum verkefnavals-
nefndar SI er hún velur sólista og
prógrömm fyrir vetrarstarf-
semina? Við sjáum þetta fyrst
eins og hverjir aðrir þegar pró-
gramm vetrarins liggur fyrir.
Sjálfur frétti ég fyrst um að
norskur sólisti hefði verið ráðinn
til að fara i umrædda ferð með
hljómsveitinni nokkru eftir að sú
ráðning hafði farið fram. Það
sagði mér Jón Sen, konsertmeist-
ari, í óspurðum fréttum. Strax
daginn eftir fór ég á fund Sigurðar
Björnssonar, framkvæmdastjóra
SI til þess að fá skýringu á þessari
ráðningu. Það gerði ég sem for-
maður FÍT en hvorki sem prívat-
maður eða píanisti. Þau svör sem
ég fékk frá framkvæmdastjóran-
um voru svo ósvífin í garð okkar
píanistanna, að það kom ekki
annað til greina en að þetta mál
yrði athugað nánar. Stjórn FÍT
fór þess vegna á leit við stjórn SÍ
að sameiginlegur fundur stjórn-
anna beggja yrði haldinn. Á þess-
um fundi kom skýrt fram það álit
stjórnar SÍ að Sigurði Björnssyni
hefði orðið illa á í messunni að
ráða ekki íslenskan listamann til
þess að spila með Sinfóníunni á
tónleikunum í Wiesbaden. Einnig
kom í ljós á þessum fundi að
Sigurður Björnsson hefði gert
þetta algerlega á eigin spýtur,
þannig að hvorki verkefnavals-
nefnd eða stjórn SÍ höfðu hug-
mynd um ráðninguna fyrr en hún
var búin og gerð, svo að engu var
hægt að breyta. Þess vegna vísa ég
heim til föðurhúsa fullyrðingum
um að við hefðum getað afstýrt
þessari ráðningu.
Á sínum tíma samþykkti aðal-
fundur FIT harða gagnrýni á
framkvæmdastjóra SÍ í sambandi
við konsertinn í Wiesbaden. En af
tillitssemi við hljóðfæraleikara í
SÍ birtum við ekki samþykktina
opinberlega fyrr en að ferðinni
lokinni. Okkur fannst ekki viðeig-
andi að senda svona kalda kveðju
áður en lagt var upp í þessa för,
sem var auðvitað mjög merkur
áfangi í ferli SÍ, jafnvel þótt að
margt hefði mátt betur fara í
undirbúningi hennar. Einnig vil
ég undirstrika að umrædd sam-
þykkt aðalfundar FÍT var á engan
hátt beint gegn hinum erlenda
píanóleikara. En það er ýmislegt
annað í þessari dæmalausu grein
bréfritara sem vert er að athuga
nánar. Eins og vitnað er í hér að
framan, þá skrifar hún m.a.: „Ef
þessu félagi væri alvara, þá hefðu
þeir gengið í málið af festu áður
en farið var, því mig minnir
(leturbreyting mín) að það væri
klárt löngu áður að þessi norsari
ætti að leika." Þá spyr ég aftur:
Hvernig getur hana „minnt" eitt-
hvað sem enginn vissi nema fram-
kvæmdastjóri SÍ? Eða er hún að
meina að við hefðum átt að
krefjast þess að samningurinn við
þennan erlenda listamann yrði
gerður ógildur? Eða vissi „Ein
áhugasöm" meira um þetta sér-
stæða mál heldur en bæði verk-
efnavalsnefnd og stjórn SI, áður
en ráðningin fór fram? Já, það er
margt skrýtið í kýrhausnum!
En þá sný ég mér að samskipt-
um okkar Sigurðar Björnssonar.
Raunar hefði ég kosið að geta leitt
það mál hjá mér, og fyrir friðinn
hefði ég vel getað unnt Sigurði
Björnssyni að hafa síðasta orð í
þessum umræðum bæði í útvarpi
og grein sem birtist í Þjóðviljan-
um undir heitinu „Nafn vikunn-
ar“. Blaðamaður sá sem tók viðtal-
ið við Sigurð, bauð mér að svara
fyrir mig, en ég afþakkaði á þeim
forsendum að stjórn Sinfóníu-
hljómsveitar íslands hefði þegar
viðurkennt mistök Sigurðar, og
kærði ég mig því ekkert um að
láta hafa nokkuð frekar eftir mér
í þessu sambandi. En nú hefur
„Ein áhugasöm" aftur vakið máls
á þessum leiðinda atburðum í
opinberum fjölmiðli, og því finnst
mér ég ekki geta skorist undan að
svara að einhverju leyti öllum
þeim rangfærslum sem hafa ein-
kennt málflutning Sigurðar
Björnssonar. Útvarpsþula hans
átti víst að vera svar við viðtali
því sem Morgunpóstsmenn áttu
við mig daginn áður. En „svarið"
var raunar á þann veg að Sigurður
forðaðist eins og heitan eldinn að
minnast á kjarna málsins, þ.e.a.s.
Wiesbaden-konsertinn og niðrandi
ummæli hans um íslenska pían-
ista, en kom í þess stað með
fáránlegar dylgjur um að ég hafi
einhvern tíma talað svo illa um
einn ágætan listamann frá einu
Norðurlandanna, og að hann hafi
því bara verið að stríða mér með
Athyglisvert ávarp
eftir Árna
Gunnlaugsson hrl.
I Morgunblaðinu 25. júní sl. er
birt ávarp til þjóðarinnar frá 49
alþingismönnum, Sigurbirni Ein-
arssyni, biskupi, Vigdísi Finn-
bogadóttur, forseta Islands, og
Ólafi Jóh. Sigurðssyni, rithöfundi.
Þar segir m.a.: „íslenzka þjóðin
verður að snúast gegn áfengi svo
sem öðrum fíkniefnum.“ Og
ennfremur: „Við hvetjum fólk til
að endurskoða áfengisvenjur sín-
ar og viðhorf til vínneyslu. draga
úr eða hafna henni algjörlega."
Þetta ávarp er bæði athyglis-
vert, tímabært og sögulegt, þar
sem líklega mun í fyrsta sinni,
sem svo víðtæk samstaða næst
meðal æðstu manna þjóðarinnar,
a.m.k. á yfirborðinu, í baráttunni
gegn áfenginu, mesta meinvætti
þjóðarinnar.
Hefjum herferð gegn
drykkjutískunni
Nú hljóta allir þeir, sem að
ávarpinu standa, að ætlast til hins
sama af sjálfum sér og öðrum í
atlögunni gegn veldi Bakkusar.
Þegar nú verður snúist gegn
áfengi, eins og ávarpsmenn hvetja
til, hlýtur öflug herferð gegn
helstu kveikjunni að áfengis-
drykkju, drykkjutískunni, að
verða ofarlega á blaði. Þá ríður á
miklu, að allir, sem vilja sýna
ábyrgðartilfinningu, taki þar
höndum saman.
Er það ekki til lítils að hvetja
þjóðina, ef góðu fordæmin koma
ekki ofan frá? Við hneykslumst
oft á framferði unga fólksins og
vissulega er það mikið
áhyggjuefni, að aldur þeirra, sem
byrja að drekka áfengi, færist
„Er það ekki til lítils
að hvetja þjóðina, ef
góðu fordæmin koma
ekki ofan frá?“ segir
greinarhöfundur um
notkun og veitingu
áfengra drykkja“
sífellt neðar. En er þá ekki hollt að
hafa í huga gamlar og sígildar
uppeldisaðferðir gagnvart ungl-
ingum, eins og t.d. eftirfarandi,
sem haft er eftir gríska heimspek-
ingnum Plato: „Áminningar
koma að litlu haldi, heldur hitt.
að þeir sjái, að vér gerum það,
sem vér vildum áminna þá um að
gera.“
Það er sjálfsblekking að telja
sér trú um, að ekki sé hægt að
halda góð samkvæmi nema áfengi
sé haft um hönd. Það sanna mörg
dæmin um velheppnuð, áfengis-
laus samkvæmi. Nýlega hélt t.d.
biskupinn okkar glæsilega veislu á
70 ára afmæli sínu án þess að hafa
áfengisveitingar. Ekki er annað
vitað en gestir hans hafi þar átt
hina ánægjulegustu og eftirminni-
legustu samverustund.
Sú hljóða fræðsla um skaðsemi
áfengis, sem felst í gildi hins góða
fordæmis, er áhrifaríkari en flest
annað til að draga úr neyslu
áfengis og því margvíslega tjóni
og böli, sem henni er samfara og
við sífellt erum minnt á.
Mikilvægt hlut-
verk kirkjunnar
Annars eru áróðursbrögðin
fyrir áfengið oft svo lúmsk og
þeim lævíslega beitt, að fólki
hættir til að falla fyrir þeim.
Stundum heyrist meira að segja
sá áróður, að áfengir drykkir
hljóti að vera guði þóknanlegir,
þar sem þeir séu veittir við
altarisgöngur. Slikur áróður er til
þess fallinn að geta leitt fólk á
villigötur í afstöðu til áfengis.
Það væri því þarft verk hjá
þeim kirkjunnar þjónum, sem
veita áfengan drykk við slíkar
helgiathafnir að taka upp nýja
siði og fara að dæmi sumra presta,
sem gefa þátttakendum í altaris-
göngu þann „ávöxt vínviðarins“,
sem er óáfengur. Með því myndi
kirkjan á áhrifaríkan hátt sinna
einum þættinum í því mikilvæga
hlutverki, sem hún hlýtur að verða
að gegna í baráttunni við áfengis-
bölið. Hvaða rök eru svo þung á
metunum, að ekki sé hægt að
afnema með öllu hina gömlu hefð
að veita áfengt vín, þegar gengið
er til altaris?
Er ekki einmitt að finna í
heilagri ritningu ákveðna and-
stöðu við drykkjuskap í hvaða
mynd sem er? Hversvegna er verið
að útiloka bindindismenn og aðra,
sem ekki vilja neyta áfengra
drykkja frá fullri þátttöku í altar-
isgöngu, þegar aðeins er boðið upp
á slíkan drykk? Næst ekki sami
tilgangur, þótt vínið væri óáfengt?
Nú kann einhver, sem þetta les,
að segja sem svo: „Frelsi hins
kristna manns leyfir hóflega notk-
un áfengis. Það er hvergi bannað í
biblíunni að neyta áfengis.“ En þá
verður sá sami að svara samvisku-
spurningum sem þessum: Hvers-
vegna á ég að leyfa mér meira
frelsi gagnvart eiturlyfinu alkohol
en ýmsum öðrum eiturefnum?
Hvers krefst kristileg samábyrgð
af mér í afstöðunni til áfengis,
eins og þeim málum er nú komið
Árni Gunnlaugsson
hjá okkar þjóð? Er ekki annars að
finna kjarna þessa máls í eftirfar-
andi setningu úr bókinni „Alkohol
frágan ur etisk synspunkt" eftir
Torsten Bohlin: „Meðan áfengið
er örlagarikt þjóðfélaKsböl á það
ekki við. að kristnir menn áskilji
sér undanþáKur i þa gindaskyni
eða vegna smekksatriða.“
Vörumst villukenningar
<>k tvískinnunK
Frumorsök allra áfengisvanda-
mála er eiturefnið alkohol og því
mikilvægast að snúast gegn allri
notkun þess. Nú telja sumir sig
svo alvitra í áfengismálum, að
þeir láta sem vind um eyru þjóta
ráðleggingar færustu manna á
sviði áfengisrannsókna, t.d. sér-
fræðinga hjá Alþjóðaheilbrigð-
isstofnuninni, um úrbætur til að
minnka áfengisneysluna og það
tjón, sem hún veldur. Hætt er við,
að þeir láti nú til sín heyra, þegar
sókn gegn áfenginu virðist hafin í
landinu. En hver eru þá úrræði
„hinna alvitru“ í áfengismálum?
Ekki er ólíklegt, að fjölgun
áfengisútsala sé eitt þeirra. Ef
taka á mið af almenningsálitinu
um það atriði, liggur það ljóst
fyrir í síðustu kosningum um
opnun áfengisútsala á Seltjarn-
arnesi, Selfossi og Sauðárkróki. Á
öllum stöðunum var þeim hafnað.
Kennsla í meðferð áfengis er
„úrræði“, sem stundum er minnst
á. Hverjum mundi hún hjálpa?
A.m.k. ekki áfengissjúklingum, en
vissulega mörgum til þess að
verða áfengissjúklingar, þegar
nemendurnir komast á bragðið í
fyrsta sinni eða síðar. Ekki mundi
nein kennsla geta breytt eitur-
áhrifum áfengis, en minnsti
skammtur af því er talinn geta
skemmt það, sem okkur er hvað
dýrmætast, heilasellurnar. Og
hver getur bætt úr því?
Það má búast við að ráðist verði
á bindindismenn fyrir „öfgar og
frekju”. En eru það öfgar að vilja
vinna gegn því, sem mest skaðar
náungann og þjóðina í heild? Er
það frekja að fylgja ráðum viður-
kenndra rannsóknarmanna víða
um heim um leiðir til að minnka
áfengisneysluna?
Við skulum varast villukenning-
ar sumra áfengisvina, þegar þeir
nú kunna að grípa til varnar í
sókninni gegn áfenginu. En um-
fram allt mega menn ekki láta
þann tvískinnung, sem svo oft
hefir gætt í afstöðu margra til
áfengis, hrekja sig af réttri leið í
baráttunni við bölvaldinn mikla.
Tilefni þessara skrifa var það
athyglisverða ávarp, sem að er
vikið í upphafi greinarinnar. Þökk
sé þeim, sem ávarpið hafa undir-
ritað. Vonandi hefir hvatning
þeirra mikil og heillavænleg áhrif.
Og þökk sé forsætisráðherra fyrir
hugvekjuna 17. júní sl., er hann
hvatti alla til að leggjast á eitt í
fyrirbyggingar- og björgunar-
starfi gegn vímugjöfum og öðrum
eiturefnum. Það voru orð, sem
tekið var eftir.
Hafnarfirði, 5. júlí ’81,
Árni Gunnlaugsson.
n