Morgunblaðið - 07.07.1981, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚLl 1981
Pálmi Þórðarson
- Minningarorð
Fæddur 12. september 1931.
Dáinn 27. júní 1981.
A gullbjörtum sumardegi stend-
ur Pálmi Þórðar, æskuvinur minn,
á tröppunum hjá mér, baðaður
sólarljósinu og sumarblíðunni.
Þetta var í fyrrasumar og hann
kominn yfir hafið hingað heim til
að vitja sinna nánustu og hverfa
til landsins síns, sem hann alltaf
þráði, þó auðnan byggði honum
aðsetur í annarri heimsálfu.
Og þegar hann gengur inn,
fylgir sólin honum og okkur hlýn-
ar um hjartarætur í návist
mannsins.
Hann kemur svona — hann
Pálmi — án þess að gera boð á
undan sér og öllum finnst eins og
hann hafi aldrei farið. Og þó hann
hefði farið, þá var aldrei nema
steinsnar til hans.
Pálmi Þórðarson vék aldrei frá
neinum, sem borið hafði gæfu til
að verða vináttu hans aðnjótandi.
Hann var alltaf hjá okkur, öll
þessi ár, sem hann var búsettur
vestur í Ameríku og er það enn, þó
hann hafi nú, langt um aldur
fram, fallið fyrir manninum með
ljáinn.
Og þarna stendur hann, baðaður
Islandssólinni fyrir réttu ári og
spyr mig, hvort við eigum ekki að
koma og líta til hennar mömmu
minnar, sem er að berjast við
dauðann á spítala.
Hún er þungt haldin og öllum er
Ijóst að stutt er eftir. Hún kemst
æ sjaldnar til meðvitundar.
Pálmi lýtur yfir hana og kyssir
hana á vangann.
Hún opnar augun og skynjar
ekki aðeins sólskinið í návist
mannsins, heldur Iíka manninn
sjálfan — Pálma. Og skæru bláu
augun hennar Ijóma í brosinu.
„Pálmi minn. Mikið er ég fegin
að þú komst.“ Og Pálmi býður
henni að sækja sig heim í fjarlæg
gósenlönd, handan við hafið, þar
sem háin er slegin fjórum sinnum
í mánuði.
Þau voru alltaf miklir mátar,
hún mamma mín og hann Pálmi,
enda var hún mannþekkjari og sá
fljótt hvern mann fólk hafði að
geyma. Og þarna sem þau hlógu
og gerðu að gamni sínu fannst mér
eins og dauðanum hefði verið
bægt frá um stundarsakir.
Þetta var í síðasta sinn, sem ég
sá mömmu mína brosa.
Þarna kvaddi Pálmi, sem átti
lífið framundan, móður mína, sem
hafði lokið sínu lífshlaupi.
Síðan er aðeins eitt ár.
Pálmi Þórðarson hefði orðið
fimmtugur í haust og leit stór-
huga til framtíðarinnar eins og
hans var háttur. Allt líf hans
virtist eins og snúast að miklu
leyti um það að búa í haginn fyrir
aðra, gera mönnum greiða, gleðja
fólk og hjálpa þeim sem voru
hjálparþurfi. Vera einhvern veg-
inn alltaf til taks þegar á þurfti að
halda.
Mannkostir Pálma Þórðarsonar
voru satt að segja slíkir að þeir
gleymast ekki, þó það sé ógert
látið að festa það á blað.
Hvergi hefur mér um dagana
þótt betra að koma en á heimili
þeirra Pálma og Ernu og fjögurra
yndislegra dætra í Camp-Hill, þar
sem blíða og barnalán sat í
fyrirrúmi.
Því verður ekki með orðum lýst
hvílíkur harmur hlýtur að ríkja á
því heimili, þegar Pálma nýtur
ekki lengur við.
Já, öllum er Pálmi harmdauði,
en mig skortir orð til að lýsa
hluttekningu minni í harmi for-
eldra hans, Þórðar og Geirlaugar,
og annarra hans nánustu hérna
heima.
Megi Guð og gæfan veita þeim
styrk í raunum sínum.
A mínu heimili eigum við um
sárt að binda. Með Pálma sé ég á
bak mínum besta vini. Og þó
finnst mér enn, að ég hafi síðast
séð hann í gær og að ekki sé nema
steinsnar til hans.
Heimkoma hans verður önnur
nú en áður, en þó er ég viss um
eitt, minningin um hann Pálma
Þórðar víkur ekki frá þeim sem
einu sinni báru gæfu til að kynn-
ast honum. Og sjálfur yrði ég
ekkert hissa, þó hann stæði hér
aftur einhvern tíma á tröppunum
hjá mér baðaður í sólarbirtunni og
færandi heim allt það, sem gerir
lífið þess vert að lifa þvi.
Flosi Ólafsson
Nokkru fyrir stríð voru tveir
litlir brókarlallar að leik á bryggj-
unni í Borgarnesi. Yngri sveinn-
inn, kaupstaðarbúinn, var að
kenna þeim eldri, sveitadrengn-
um, að veiða kola og massadóna.
Þetta var Pálmi Þórðarson að
kenna undirrituðum grundvallar-
reglur veiðimannsins.
Eg var þá í kaupstaðarferð með
foreldrum mínum en á meðan við
drengirnir lékum okkur nutu for-
eldrar mínir gestrisni og höfð-
ingskapar foreldra Pálma, þeirra
kaupfélagsstjórahjóna Þórðar
Pálmasonar og Geirlaugar Jóns-
dóttur.
Þessi fyrstu kynni okkar frænd-
anna entust æ síðar og holl ráð
Pálma þarna á bryggjusporðinum
í Borgarnesi voru ekki þau síðustu
mér til handa.
Pálmi átti því ekki langt að
sækja gestrisni og höfðingslund
og stóð eiginkona hans, Erna
Armannsdóttir, þétt við hlið hans
þar sem í öðru. Eftir að þau fluttu
til Bandaríkjanna nutum við hjón-
in gestrisni þeirra og glaðværðar
hvað eftir annað og þá var ekki
alltaf tjaldað til einnar nætur.
í helgum fræðum er þannig
komist að orði: Guð elskar glaðan
gjafara. Mér finnst að þessi orð
eigi hér vel heima. Síðastliðið
sumar var Pálmi hér á ferð sem
oftar með eiginkonu sinni og
dætrum fjórum.
í blíðskaparveðri var farið til
Þingvalla og var gengið upp á
gjárbarminn til þess að sýna
dætrunum hið stórbrotna lands-
lag. Var þá Drekkingarhylur í
sjónmáli og þar sem Pálmi segir
frá því hvernig standi á nafngift-
inni brá skugga á andlit hans er
hann minntist þess ógæfufólks er
þar lét lífið.
En skugginn var ekki lengi við
völd enda var það háttur Pálma að
líta ævinlega á björtu hliðarnar í
lifinu en draga strik yfir þær
dökku.
Pálmi lést í Bandaríkjunum 26.
f.m. Er hann kenndi þess meins er
dró hann svo snöggt til dauða var
hann að sinna skyldustörfum í
þágu íslensks fiskiðnaðar en þeim
skyldustörfum hafði hann sinnt
um langt árabil farsællega.
Nú er silfurþráðurinn slitinn og
gullskálin brotin, eftir er skilið
duftið eitt hið jarðneska duft er
hverfur til jarðarinnar. En andinn
er farinn til Guðs sem gaf hann.
En minningin um góðan dreng
höfðinglundaðan geymist.
Eg votta eiginkonu hans, börn-
um, öldruðum foreldrum og systr-
um dýpstu samúð mína.
Friðrik Eiríksson
í dag er jarðsettur Pálmi Þórð-
arson, sonur heiðurshjónanna
Þórðar Pálmasonar, fyrrverandi
kaupfélagsstjóra í Borgarnesi og
konu hans, Geirlaugar Jónsdóttur.
Pálmi fæddist í Vik í Mýrdal 12.
september 1931 og átti því
skammt eftir í fimmtugasta ald-
ursárið, þegar hann lést á Massa-
chusetts General Hospital í Bost-
on laugardaginn 27. júní sl.
Pálmi eyddi æskuárunum í
Borgarnesi, fór síðan til Reykja-
víkur í skóla og hélt þar næst út á
vinnumarkaðinn, ungur að árum.
Hann stundaði ýmis störf, setti
m.a. upp skyrtuþvottahús í
Reykjavík og var i allmörg ár í
millilandasiglingum á skipum
Sambandsins. Arið 1959 settist
Pálmi aftur á skólabekk og tók að
stunda verkfræðinám í San Fran-
cisco í Kaliforníu.
Um vorið 1962 samdist svo um
að Pálmi kæmi til starfa um
þriggja mánaða skeið hjá fisksölu-
fyrirtæki Sambandsins, sem þá
var til húsa í litlu og ófullkomnu
húsnæði austan Susquehanna-
árinnar í útborg Harrisburg í
Pennsylvaníuríki. Hann var að
bíða eftir pappírum að heiman til
að geta haldið áfram náminu í
Kaliforníu.
Síðan hafa liðið 19 ár, Pálmi
kvæntist Ernu Ármannsdóttur í
desembermánuði 1961. Þau bjuggu
sér lítið en notalegt heimili í
leiguhúsnæði í Harrisburg. Ein-
hver dráttur varð á pappírunum
að heiman. Nóg var að starfa hjá
fyrirtækinu og þau Pálmi og Erna
kunnu vel við sig í Pennsylvaníu.
Mánuðirnir þrír urðu að 19 ára
starfi.
í fyrstu vann Pálmi við erfiðar
aðstæður á lyftara í frystigeymsl-
um fyrirtækisins. Með auknum
umsvifum jókst síðan starf hans
og ábyrgð þannig að seinustu 10
árin var hann einn af aðstoðar-
framkvæmdastjórum fyrirtækis-
ins á sviði flutninga og vörudreif-
ingar.
Hluti af starfi Pálma var þá að
sjá um losun frystiskipanna frá
íslandi og dreifingu fisksins frá
skipshlið til móttakenda víðs veg-
ar um Bandaríkin. Hver skips-
koma krafðist 2ja til 4ra daga
ferðar til Gloucester eða New
Bedford í Nýja-Englandi og var þá
ekki spurt um lengd vinnutíma
eða hver dagurinn væri. í slíka
ferð fór Pálmi sunnudaginn 7. júní
sl., kátur og glaður að vanda. Við
komuna til flugvallarins í Boston
þá um eftirmiðdaginn fékk hann
alvarlegt heilablóðfall, sem leiddi
til andláts hans laugardaginn 27.
júní eftir mikla baráttu, sem oft
virtist tvísýn. Þessir dagar voru
erfiðir fyrir Ernu, konu Pálma, en
hún dvaldist við hlið manns síns
ásamt tveimur elztu dætrunum,
þar til yfir lauk.
Sá hópur manna, sem starfar
við sölu íslenzkra sjávarafurða á
erlendum mörkuðum, er ótrúlega
fámennur. Sjálfsagt eru þeir fáir,
sem gera sér grein fyrir því hvers
konar reynsla og sérþekking er
nauðsynleg til þess að geta sinnt
slíkum störfum að gagni. Eftir 19
ára starf hafði Pálmi öðlast dýr-
mæta reynslu og kynnst miklum
fjölda viðskiptavina. Hann var
sínu fyrirtæki dyggur og trúr
starfsmaður og jafnframt ákafur
talsmaður fyrir Island. Skarð hef-
ur nú verið höggvið í hinn fá-
menna hóp íslenzkra fisksölu-
manna.
Fyrirtækinu óx smám saman
fiskur um hrygg og flutti í full-
komnara húsnæði vestan árinnar.
Þau Pálmi og Erna fluttust líka
búferlum frá Harrisburg og yfir á
vesturbakkann í stærra og hag-
kvæmara húsnæði. Pálmi var
einkar laghentur og hafði yndi af
því að endurbæta húsið sitt. Fyrst
innréttaði hann . kjallarann og
kom sér m.a. upp framköllunar-
herbergi fyrir ljósmyndir, en hann
var góður ljósmyndari og hafði
gaman af að framkalla og stækka
sínar eigin myndir. Nýlega hafði
hann svo lokið við að smíða
fallegar svalir við húsið. Þar naut
Pálmi sín vel við útigrillið sitt í
góðu veðri og góðra vina hópi.
Pálmi var mikill bjartsýnismað-
ur, velviljaður og greiðvikinn svo
af bar. Hann sá góðu hliðarnar á
fólki og talaði ekki illa um aðra.
Heimili þeirra Pálma og Ernu
stóð jafnan opið og voru gesta-
komur tíðar. Pálmi hafði ánægju
af að vera gestgjafi og var hrókur
alls fagnaðar. Hann var þegar
farinn að hlakka til að halda upp á
fimmtugsafmælið í haust.
Við Pálmi höfum verið nánir
samstarfsmenn í 6 ár og þekkst
lengur. Samskipti fjölskyldna
okkar hafa að sjálfsögðu verið
allnáin á þessum 6 árum í okkar
fámennu Islendingabyggð við
Harrisburg. Við munum sakna
góðs drengs en jafnframt minnast
margra góðra stunda með miklu
þakklæti.
Fyrir hönd Iceiand Seafood
Corporation, þess fyrirtækis sem
Pálmi helgaði starfskrafta sína í
19 ár, vil ég færa honum einlægar
þakkir. Við hjónin vottum Ernu og
dætrunum fjórum, Þórði, syni
Pálma, sem búsettur er á Akur-
eyri, svo og öldruðum foreldrum
hans og öðrum ættingjum innilega
samúð og biðjum þeim blessunar
Guðs.
Guðjón B. ólafsson
Jónas Hallgrímsson skáld líkir
mannsævinni við sumarsólina:
„Bláa vegu brosfögur sól gengur
glöðu skini.“
Sem hendi væri veifað er ævin
öll, og þá dregur fyrir sólu. Ég var
á ferð í Bandaríkjunum fyrir
réttum tveim mánuðum og átti
þess kost að dvelja nokkra daga á
heimili míns ágæta vinar Pálma
Þórðarsonar frá Borgarnesi. Er
nema eðlilegt að ég rétt trúi því að
slík séu umskiptin að í dag séum
við að kveðja hann hinstu kveðju.
Það er svo langt frá að með
eðlilegum hætti mætti segja að
hans dagur væri að kveldi kominn.
Sú staðreynd blasir samt við. Það
var snemma á laugardagsmorgni í
míö8 góðu veðri að stór vörubíll
rennur í hlað, á pallinum voru tré
og minni plöntur. Pálmi var ekki
alveg sáttur við brekkuna sunnan
undir húsinu. Nú átti að bæta úr
og tókum við til hendinni og
gróðursettum. Seinna um daginn
þegar verkinu var lokið segir
hann: Nú skuluð þið koma aftur
eftir svona eitt ár eða svo þá
verður þetta orðið að fallegum
lundi. Það var hans unun að fegra
og betrumbæta. Pálmi hlaut gleði
af starfi sínu vegna þess að hann
vann það af fullri trúmennsku.
Lífshamingja — sú gyðja getur
verið með ýmsum svip, og mat
manna á hvað sé hamingja furðu-
lega ólík. Auður, frægð, völd,
mannvirðingar er allt talið til
lífshamingju, og getur líka verið
það, en hvað er hamingja ef ekki
góður lífsförunautur, góð börn og
gott heimili. Eiginkona Pálma,
Erna Ármannsdóttir, var mjög
samhent manni sínum um að gera
heimilið þeirra í Harrisburg að
góðu og gestrisnu heimili, já þar
ríkti svo sannarlega höfðingskap-
ur og greiðvikni til þeirra sem þau
þekktu. Pálmi eignaðist dreng
utan hjónabands, Þórð, sem bú-
settur er á Akureyri, og nú fyrir
fáum dögum fékk bréf í hendurnar
upp á það að hann væri útlærður
skipasmiður. Og þá eru það dæt-
urnar í heimahúsum, Anna, Inga,
Helga og Lísa, perlurnar hans
pabba síns.
Pálmi var fæddur í Vík í Mýrdal
12. september 1931 og var stutt í
merkisafmælið hans. Foreldrar
hans voru Geirlaug Jónsdóttir og
Þórður Pálmason kaupfélagsstjóri
lengst af í Borgarnesi. Það má
segja að stuttu eftir fermingu hafi
Pálmi farið að hugsa til brottferð-
ar úr heimahúsum. Fór í skóla á
vetrum og á sumrin í vinnu. Eftir
það kom hann aðeins sem gestur í
Borgarnes.
Um 1950 var hann háseti á
hinum ýmsu skipum Sambands-
ins. Seinna liggur leiðin til Banda-
ríkjanna, fyrst á skóla þar og
síðar í atvinnu hjá Sambandi ísl.
samvinnufélaga í hinni miklu
fiskiverksmiðju í Harrisburg í
Pennsylvaníu. Þar var hann einn
af yfirmönnum fyrirtækisins og
búinn að vinna þar í tæpa tvo
áratugi. Hann var einmitt í Bost-
on, til að taka á móti skipi að
heiman þegar hann óvænt og
skyndilega fann til þess sjúkdóms,
sem batt endi á líf hans.
Ég þakka Pálma vini mínum
fyrir góða samveru í lífinu.
Ég sendi öllum ástvinum hans
mínar innilegustu samúðarkveðj-
ur.
Höskuldur Skagfjörð
Hann Pálmi Þórðarson hefir
yfirgefið Hótel Jörð. Hinir gest-
irnir eru ringlaðir, sorgmæddir og
ruglaðir. Heimur þeirra án Pálma
verður aldrei samur.
Ég held, að skrifa megi ævi
þessa góða og litríka drengs í þrjú
megintímabil: Fyrstu 15 árin var
hann í föðurhúsum í faðmi góðrar
og sterkrar fjölskyldu. Næstu 15
árin voru umbrotaár. Flestum
þeirra var eytt í Reykjavík við
nám, vinnu og atvinnurekstur.
Farið var til sjós og siglt um
heimsins höf; til Ameríku í leit að
frekari menntun, svo var stofnað
fyrirtæki í Reykjavík. Á mörgu
var byrjað, en ekki allt klárað. Á
þessum árum kynntist Pálmi
fjölda fólks og myndaði vináttu-
bönd, sem entust út lífið.
Síðasta tímabilinu, sem spannar
tæplega 20 ár, eyddi Pálmi svo hér
í henni Ameríku og þar lágu leiðir
okkar saman. Hann var nýgiftur
Ernu og þau komu með elztu
dótturina, nokkurra mánaða
gamla, með sér. Nú var stofnað
heimili og byrjaði fjölskyldufaðir-
inn Pálmi að mótast. Þrjár dætur
í viðbót bættust í hópinn, og
foreldrarnir bjuggu þeim gott
heimili. Pálmi setti á stofn rausn-
arbú, ef svo má að orði komast,
enda átti hann ekki langt að sækja
myndarskapinn. Gestrisni þeirra
hjónanna var hlý og einlæg og
nutu hennar fjöldamargir.
Fyrstu árin í Ameríku voru ekki
alltaf dans á rósum. Erfiðleikar
alls konar herjuðu á og óvissa
ríkti, en Pálmi þróaði smám
saman með sér festu og þraut-
seigju, sem hann hafði ef til vill
skort fyrr í lífi sínu. Einnig var
hann gæddur ýmsum góðum hæfi-
leikum, sem gerðu lífsgönguna
auðveldari. Hann tók sjálfan sig
ekki of hátíðlega, var almennt
bjartsýnn á lífið og tilveruna og
siðast en ekki sízt hafði hann
hæfileika til að njóta þess, sem
lífið hefir upp á að bjóða. Af nógu
er að taka, þegar rifjaðar eru upp
skemmtilegar stundir heima hjá
Pálma og Ernu. Þar skorti aldrei
góðan félagsskap, góðan mat og
góðan drykk.
Samband Pálma við ísland var
alla tíð sterkt. Það var samt eins
konar „haltu mér, slepptu mér“-
samband. Það var sífellt verið að
hugsa og tala um það, sem gerast
var á ættarhólmanum. Þangað
voru skipulagðar ferðir í fríum:
jólaferðir, sumarferðir, laxveiði-
ferðir, fjallaferðir, ferðir til að
láta skíra og ferma o.s.frv.
Nú hafði Island tekið á sig nýja
mynd. Það var orðið hinn stóri,
villti heimur. Það var þar, sem allt
gerðist. Þar var óvissan og freist-
ingarnar. Þar komst rót á sálina.
Á hinn bóginn þýddi Ameríka
heimili, festa, vinna, öryggi og ró.
Pálmi gat Ííklega aldrei, frekar
en margir aðrir í hans sporum,
gert upp við sig, hvort hann vildi
frekar vera á íslandi eða í Amer-
íku. Hann reyndi, og honum tókst,
að tileinka sér og njóta þess bezta,
sem þessir tveir heimar höfðu upp
á að bjóða. Og svo leið tíminn og
núna þarf hann ekki lengur að
velja.
Eg og fjölskylda mín höfum
orðið ríkari af samvistum okkar
og vináttu við Pálma, konu hans
og börn. Við munum ávallt geyma
minninguna um góðan dreng og
tryggan. Á þessum sorgardegi
vottum við Ernu og börnunum,
foreldrum Pálma og öðrum ætt-
ingjum dýpstu samúð.
bórir S. Gröndal