Morgunblaðið - 26.07.1981, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 26.07.1981, Blaðsíða 16
48 MOROUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚLÍ 1981 ÞAR RÆÐUR MANNVONSKAN RÍKJUM SOVKSKI ;in<lófsmiiAurinn Alnxandur Sol- /iK'iiilMyn opinlx'raAi fyrir hiúminum á oftir- minmlej'.in hfil.l. OúlaK-cyjaklaMann í Sovót- rikjununi; faiiK<‘lMÍ, |ir»'lkunarlnihir <>k K<‘h- vi'ikrali.i'li uni ni'rvOll Sovólríkin. Ilcimurinn mIVmí ngndnfa yfir u|ipljÓMlrunum <i|í Mamska vÍMÍnilaakaili'mian sii'mili hann hókmi'nnta- viTÓlaiimim NóIm'Im. A síóaMlliónu ári kom út MÓrMla'ó laik um fantfi'lMÍ, |>nt‘lkunarl>úóir <>« l'<'óv<'ikrahu'li í Sovótríkjunum oftir Kyóinx- íim Avraham Shifrin. Ilór or um aó raióa „fyrMlu li'iÓMannarhókina um fanuolMÍ, |>rælk- unarhúóir <>n Ri'óv<'ikrahæli i Sovótríkjun- iiiii". Shifrin ti'lur Mkilmcrkil«t(n upp fannolMÍ, lira'lkiinarhúóir <>k K<'óv<'ikraha*li. Orcint er fra lióh'Ka tvciniur |>ÚMun<l KÚlóKum í land- inii, nákva'iiiar lciðlx'iningnr <tu um Mtaó- Mi'lninnu húóanna, hvi'rnin Im-mI mó aó komaat I íl |M'irra. I Ivaóa Mtra'tÍMvatin mó hi'ntU(iaMl að taka <>n |>anni|' fram oftir nótunum. Shifrin ilvahli Mjálfur uni lantit Mki'ið í |>ra*lkunar- húóiim Kri'inlvi'rja. Ilann hynj(ir hók MÍna á i'ÍKÍn ri'yiiMlu i>k vilnÍMhurói hundruó manna, Mi'in Iokóii míji í mikla haittu til að koma iipplý.MÍiiKum áli'ióÍM. Shifrin hytínir á fráMÖnn fólkM. mi'iii iIvi'Im! í [ira'lkunarhúðum <>k i'innit! (x'irra. mi'iii <tu mvo lánaamir að hafa Mloppió úr prÍMimdinni. Marjiar myndir eru í hókinni, sem hlýtur að ti'ljast einstæð. Milljónir eru hafóar í haldi í ttidótium hi'rranna í Kreml; j>ar eru ekki aðeins .aiiilofMiiieiin. sem Ix-rjast K<ltin ríkjandi vahlhófum; K<'ttu órótlla'li kommúnismans, helilur i'innití f<>lk, sem lítt eða ekkert hefur lil saka unnið. Kólk. sem hefur það eitt til „saka" unnið aó liutisa öðruvísi en Kreml- verjum er jxSknanletct; fólk, sem hafnar að afneita tí»ði sínum; fólk, sem hefur farið fram a aó flytjast úr landi; f<>lk, sem hefur risió u|>)> |»<’Kn kÚKuninní <>k mótmælt; fólk, seiii hcfur reynt að ha’ta haK sinn með |>ví að Ix'íta ser fvrir stofnun óháðra verkalýðsfó- l»Ka; Ixirn j>essa fólks. Afram ma'tti telja, listinn yrði lanKur. Það i'itt að fara út af línu sovóskra stjórnvalda er „anil-sovósk starfsemi <>k and-sovóskur áróð- ur". Milljónir jijást í K'dóKum Kremlverja; milljonir hafa látist. Shifrin hvetur lesandann til að hanka upp a i'inhverju K'daKÍnu cíkí hann leið um. Hanka upp <>k spyrja eftir einhverjum fanKa. Hann si'KÍr. aó enKÍn hivtta só fólKÍn í j»ví að hiója leyfis aó hitta fanK.a. j>ví sovósk Iök hanni turistuni ekki að heimsækja þessar stofnanir. Auðvitaó er vonlaust að fá heimild til að ra'ða við faiiKa; Shifrin seKÍr svarið jafnan nei. Kn slik heimsokn veldur slíku huKar- aiiKri meðal faiiKavarða <>k yfirmanna, að með olikindum er. Shifrin hvetur lesandann að hafa með ser myndavól. taka myndir af faiiKavörðum. yfirmönnum <>k K<daKÍnu ok avallt spyrja viðkomandi að nafni. Heim- soknin mun spyrjast um fanKabúöirnar. Hún inun veíta jx’im. sem jij.ást innan veKiíja j>ess u|>ix>rvun í tilhreytinKarleysi fanKavistarinn- ar <>k hver veit. Heimsöknin Kæt' bætt aðhunað fanKa. 1>k ef slíkt Kerðist. þá mundu þusiindir þakka [>er. Hin myrku K'döK j>ola illa dajrslj osið; athyKli heimsins vilja Kremlverjar alls ekki. Þusundir harna <>k unKlinKa þjást í kúIök- uin. einnÍK konur. Sovósk yfirvöld hafa jaínan neitað j>vi alfarið, að börn sóu lokuð inní í þra'lahuðum. en staðreyndin er enKu að siður su. að þusundir harna ok unKlinga eru hafðir í haldi i f.anKabuðum. Shifrin skýrir skilmerkileKa frá Keðveikra- ha'lunum <>k misnotkun þeirra. Hann Kerir Kri'in fyrir „dauóahúðunum" svonefndu. Þar starfa fanKar við lífshættuleK störf ok eÍKa sjalilnast afturkvæmt. FanKar vinna til að mynda í úraníumnámum ok hreinsa Keisla- virk.a hluta úr kjarnorkukafhátum. FanKar í KÚlöKum Sovétherranna eru notaðir sem vinnuafl. Þau eru þrælabúðir. „Kommúnismi þrífst á fólki í ánauð" skrifar Shifrin. Fangar í Sovétríkjunum starfa í verksmiðjum viðs veKar um landið. Þeir eru mikilvæKÍr í herKaKnaiðnaðinum ok vélaiðn- aði. Þeir starfa við hyKKÍnKarvinnu. FanRar hafa byKKt, svo dæmi séu tekin, skóla, virkjanir, veKÍ, <>K járnbrautarlínur, einkum í SíIxtíu j>ar sem erfitt er að fá fólk til starfa. FanKar vinna viö skÓKarhöKK ' Síberíu ok norðurhluta Rússlands. Þeir eru mikilvæKt vinnuafl í olíuiðnaði Sovétríkjanna, starfa við olíuhoranir, olíuhreinsun, byKKÍnK" olíu- leiösla <>k marKS konar iðnaði tenKdum olíuiönaði. FanKar vinna þau störf, sem aðrir fást alls ekki til að vinna, þó há laun séu í boði; hættuloK Mtörf. Þeir vinna í námum, úran- íumnámum, kolanámum svo dæmi séu tekin. FanKar vinna j>ar sem Keislavirkni er langt vfir hættumörkum. Áfram mætti telja, en aðeins skal eitt nefnt til viðbótar. Fangar vinna að smíði minjaKripa marKS konar. SkartKripaskrín smíða jx’ir, faKurlaKaðar skálar ok skeiðar ok túristum eru síðan seldir þessir hlutir ok þeir þá kallaðir afrakstur „þjóðleKS heimilisiðn- aðar“. „Svartur kavíar,“ sem seldur er dýrum dómum erlendis fyrir dýrmætan gjaldeyri, er til að mynda unnin af fönKum í verksmiðju í Ourlev. Já, ok manstu eftir vinalaKa bangsanum, sem var tákn Olympiuleikanna í sumar? Shifrin heldur því fram, að fangar í KÚlögum valdhafanna í Kreml hafi framieitt þá í nauðunKarverksmiðjum. Höfundur bókarinnar, Avraham Shifrin er KyðinKur. Árið 1970 fékk hann leyfi til að flytja til ísraels eftir að hafa dvalið í 10 ár í sovéskum þrælkunarbúðum. Auk j>ess af- plánaöi hann fjöKurra ára útleKÖardóm. Avraham Shifrin fæddist í Minsk árið 1923. Hann bjó í Moskvu til 1941 er hann var kallaður í Rauða herinn. Faðir hans, Isak Shifrin hafði dvalið um lantrt skeið í fanKelsi fyrir það eitt að setáa brandara um Stalín. Hann lést eftir 10 ára dvöl í þrælkunarbúð- um. Þar sem Avraham var sonur föður síns; sá er hafði satft brandara um Stalín, var hann settur i herfylki afbrotamanna ok auðvitað í fremstu vÍKlinu, þar sem hættan var mest. TvíveKÍs særðist Avraham á vÍKStöðunum. Kftir striðið hóf hann laKanám ok lauk því. Kn árið 1953 var Shifrin dæmdur til dauða fyrir „and-sovéskan“ áróður. Dauðadóminum var breytt í 25 ára fanKelsi. Eftir tíu ár í þrælkunarbúðum víðs veKar um Sovétríkin, var honum sleppt úr haldi en varð að dvelja fjöKur ár í einanKrun. Eftir að hafa endur- heimt frelsi sitt Kerðist hann löKfræðinKur KyðinKa, sem vildu flytjast til ísraels. Sjálfur fékk Shifrin leyfi til að flytjast til ísraels árið 1970 ok þar býr hann nú. Hann er nú yfirmaður stofnunar í Israel, sem fæst við rannsóknir á þrælkunarbúðum, fanKelsum ok Keðveikrahælum í Sovétríkjunum. Shifrin vann i þrjú ár að Kerð bókarinnar. Hún er, eins ok áður saKÖi, einkum byKKÖ upp á upplýsinKum frá fólki i Sovétríkjunum; fólki sem setti sík í mikla hættu, ok dvöl í KÚlöKum, til jæss að koma upplýsinKum til Vesturlanda. En einnÍK reynslu Shifrins sjálfs, samtölum sem hann átti við samfanKa sína víðs ve^ar um Sovétríkin, einkum hinn evrópska hluta Jæirra. Mannvonskan ræöur þar ríkjum I bókinni er vitnisburður fólks, sem hefur mátt sæta fanKelsun, dvöl í þrælkunarbúðum eða á Keðveikrahælum. Mannvonskan ræður þar ríkjum. Þar er skipuleKa unnið að því að brjóta einstaklinKÍnn niður. Þar er markvisst stefnt að því að etja fönffum saman. FanKar hafa vitnað um það, að sums staðar er helsta skemmtun fanRavarða að myrða þá. Óreynd- um fönKum er att út í flótta, sem endar með því, að einhver fanKavörðurinn skýtur þá til bana. Fyrir að koma í veK fyrir flóttann hlýtur fanKavörðurinn tveKKja vikna orlof. Hér á eftir birtist, af handahófi, vitnis- burður fanga, sem hafa mátt sæta vist í KÚlöKum Kremlverja. Ekki er hæfft að birta nöfn flesta jæirra. Þeir annað hvort eru enn í þrælkunarbúðum eða hefur verið sleppt úr haldi. Því er nafnleysi á flestum vitnisburð- unum í bókinni. Ivan Moiseev, 20 ára gamall, var neyddur gegn vilja sínum í Rauða herinn, en hann var kristínn og hafnaöi herþjónustu af þeim sökum. Skömmu eftir að Ivan haföi verið neyddur í herinn, var foreldrum hans skýrt frá því, að hann heföi látist vegna ólæknanlegs sjúkdóms. Hann var sendur heim í inn- siglaðri blýkistu. Foreldrar hans opnuðu kistuna og þá komu í Ijós sex hnífsstungur í brjósthol. Hand- bragð KGB á ungum manni, sem neitaði að afneita guöi sín- um. Foreldrar Ivans búa í Volotirovko, í Suvorohéraöi, Mold- avíu, sem er í suö- vesturhluta Sovét- ríkjanna. GULAGEYJ Kort af þrælkunarbúðum, fangelsum og geði dreifð um öll Sovétríkin. Vladimir-fangelsið og Wailenberg Um ein ok hálf milljón manns búa í borKÍnni Vladimir. í miðborKÍnni er fanKelsi, sem byKKt var á döfjum Katrínar 2. Núver- andi valdhafar hafa fært sér jætta fanKelsi í nyt ok kalla það „sérstakar pólitískar einanKrunarbúðir". EinanKrun fanga í Vlad- imir er nánast alfíjör. Fangar vita iðuleKa ekki hver er í næsta klefa. Marf»ir hafa þjáðst í Vladimir ok einn jjekktasti er sænski diplómatinn Raoul WallenberK, sem á stríðsárunum bjarKaði tuKþúsundum KyðinKa frá Kasklefum nazista. KGB rændi WallenberK í Búdapest árið 1945 ok þrátt fyrir vintisburð margra um, að hann sé enn á lífi í sovákum fanKelsum, hafa sovésk yfirvöld aðeins Kefið tvær yfirlýsingar um afdrif Wallenberg. Annars vegar: „Sov- ésk yfirvöld vita ekkert um örlög Raoul Wallenberg" og hins vegar: „Raoul Wallen- berg lést í fangelsi KGB 1947.“ Shifrin skrifar: „Við höfum haft upp á nokkrum vitnum, fyrrum pólitískum föngum í Sovétríkjunum, sem geta nefnt þrælkunar- búðir og fangelsi, þar sem Raoul Wallenberg var hafður í haldi. Hann hefur dvalið á Vrangel-eyju, í leynilegum búðum fyrir útlendinga í Zaibaikel, í fangelsi í Verkne- uralsk og í fangelsinu í Vladimir. Við getum staðfest, að Wallenberg var hafður í haldi í byggingu númer fjögur, klefa nr. 23. Og að hann sé jafnvel hafður þar í haldi í dag.“ Um mál Wallenbergs segir á öðrum stað: „Wallenberg var tekinn fastur í Búdapest og fluttur í Lubyanka-fangelsið í Moskvu. Þrátt fyrir fyrirspurnir sænskra stjórnvalda, neit- uðu sovésk stjórnvöld að vita nokkuð um afdrif Raoul Wallenberg. Það var hins vegar á árinu 1958, eftir ítrekaðar fyrirspurnir og sannanir fyrir því að KGB hafði rænt Wallenberg, að sovésk stjórnvöld birtu opin- bera yfirlýsingu um dauða Raoul Wallen- berg. En þýzkir stríðsfangar, sem voru hafðir í haldi um margra ára skeið í sovéskum fangabúðum, staðhæfðu eftir að þeir voru látnir lausir, að þeir hefðu séð Wallenberg eftir 1947. Ég hitti E. Moshinskii í ísrael 1972. Hann var hafður í haldi á Vrangel-eyju og staðhæfði, að hann hefði séð Wallenberg árið 1962. Eftir eftirgrennslan í ísrael, staðhæfði E. Kalinskii, að hann hefði séð Wallenberg í Vladimir-fangelsinu árið 1959. Þá hafa fangar frá Ungverjalandi og Rúmeníu stað- hæft, að jæir hafi séð Wallenberg á árunum 1950 til 1960. Yan Kapalan sá Wallenberg af tilviljun á sjúkrahúsi Butyrka-fangelisins árið 1975. Þá hafði Wallenberg mátt dúsa í sovéskum fangelsum í þrjá áratugi. Kaplan kom þessum upplýsingum til dóttur sinnar í Israel í gegn um síma árið 1976 eftir að hafa verið leystur úr haldi. í kjölfarið sendi hann ítarlegt bréf til ísraels um fund sinn með Wallenberg. Bréfið komst aldrei á leiðar- enda; KGB komst yfir það og Kaplan var jægar hnepptur í fangelsi. Hringnum var lokað, gúlagið gleypti Wallenjærg og Kaplan á nýjan leik og allt situr við það sama.“ Meðal fanga, sem hafa verið hafðir í haldi í Vladimir-fangelsinu eru Bandaríkjamaður- inn Francis Gary Powers, en flugvél hans var skotin niður yfir Sovétríkjunum og Vasilii Stalin, sonur Jósefs Stalíns. Nýlega hafa Búkovski og Shcharanskii dvalið í Vladimir- fangelsinu.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.