Morgunblaðið - 03.10.1981, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1981
25
UNGIR SJALFSTÆÐISMENN SKRIFA
Aukið sjálf stæði
— skýrari
verkaskipting
hyggja nánar að stöðu og rétti
minnihlutans í ljósi hinnar um-
deildu tillögu ungra sjálfstæð-
ismanna. í viðtali við Helgarpóst-
inn 11. september sl. heldur vara-
formaður Sjálfstæðisflokksins því
fram, að hefði sú regla gilt, sem
ungir sjálfstæðismenn vilja nú
taka upp, hefðu fimm þingskörung-
ar verið reknir úr flokknum, þegar
Ólafur Thors myndaði nýsköpunar-
stjórnina á sínum tima, þar sem
þeir neituðu að hlíta flokkssam-
þykkt og styðja stjórnina.
Sá skilningur fær þó að mínu
mati engan veginn staðizt. Það er
sannast sagna, að mjög er ólíku
saman að jafna, hvort minnihluti
lætur til skarar skríða gegn meiri-
hlutanum eða neitar aðeins að
fylgja honum að málum. Enginn
minnihlutamaður í lýðfrjálsum
stjórnmálaflokki verður til þess
neyddur með meirihlutasamþykkt-
um að veita meirihlutanum beinan
og virkan stuðning þvert gegn vilja
sínum og sannfæringu. Slíkt bryti
gegn grundvallarhugmyndum um
lýðræði og mannhelgi. Þótt ekki
komi annað til, er þessi túlkun
Gunnars Thoroddsen því fjarri
lagi, eins og raunar allur samjöfn-
uður á myndun núverandi ríkis-
stjórnar og nýsköpunarstjórnar-
innar.
Þar að auki hefur formaður
Sambands ungra sjálfstæðismanna
vísað skilningi hans afdráttarlaust
á bug sem röngum, og má ljóst
vera, að tilgangur ungra sjálfstæð-
ismanna með tillögunum á ísafirði
hefur ekki hnigið í þá átt.
Það er grundvallarregla ís-
lenzkrar stjórnskipunar, að alþing-
ismenn séu eingöngu bundnir við
sannfæringu sína en ekki nokkrar
reglur frá kjósendum. Það eru
þannig þingmennirnir sjálfir en
ekki flokkarnir sem slíkir, sem fara
með löggjafarvaldið, þótt þing-
menn séu að jafnaði kjörnir í skjóli
flokka. Þingmenn bera hins vegar
siðferðilega ábyrgð gagnvart kjós-
endum sínum og stjórnmálaflokk-
unum, ef því er að skipta. Þeir geta
því tæplega vænzt brautargengis,
ef þeir ganga mjög í berhögg við
vilja fólksins og flokkanna. Þetta
byggist í raun og veru á þeirri
sömu hugsun og liggur til grund-
vallar skynsamlegu umburðarlyndi
í stjórnmálaflokkum.
Stjórnmálaflokkar eiga ekki að
vera stofnanir í þjóðfélaginu, er
ríkja með harðræði og valdbeit-
ingu. Þeir eru og eiga að vera frjáls
Pétur Kr. Ilafstein
samtök manna, er keppa að sam-
eiginlegum eða svipuðum mark-
miðum. Hitt verður aldrei nóg-
samlega áréttað, að samstöðuaflið
er forsenda alls árangurs. Einn af
fyrri formönnum Sjálfstæðis-
flokksins lét einhverju sinni þau
orð falla, að enginn einstakur í
Sjálfstæðisflokknum væri merki-
legri en flokkurinn sjálfur. í þessu
felst það, að enginn maður sé meira
verður sem stjórnmálamaður en sú
stefna, er flokksmenn vilja í sam-
einingu berjast fyrir til þess að ná
sameiginlegum markmiðum. Ef
allir sjálfstæðismenn gerðu sér
grein fyrir þessum grundvallar-
sannindum sem vert væri og
breyttu samkvæmt því, myndi sú
staða aldrei koma upp í Sjálfstæð-
isflokknum, sem raun varð á við
stjórnarmyndun Gunnars Thor-
oddsen.
Megintilgangur ungra sjálfstæð-
ismanna með tillögum sínum um
breyttar skipulagsreglur Sjálf-
stæðisflokksins mun vera sá, að
það ástand skapist ekki að nýju í
flokknum, sem þar hefur ríkt að
undanförnu. Sá tilgangur er vissu-
lega af hinu góða, og eitthvað kann
að vera hæft í því, að með þessum
hætti megi koma í veg fyrir, að
framferði einstakra sjálfstæð-
ismanna við síðustu stjórnarmynd-
un verði fordæmi síðar. Það er hins
vegar of dýru verði keypt að taka
upp slíkar flokksræðisreglur og
sæmir ekki þeim stjórnmálaflokki,
er ætti öðrum flokkum fremur að
halda í heiðri frjálslyndi og sjálfs-
ákvörðunarrétt manna. Þá er þess
að gæta, að þær aðstæður, er lágu
til grundvallar stjórnarmyndun
Gunnars Thoroddsen voru svo
margslungnar, að til þess eru lítil
líkindi, að svipuð saga endurtaki
sig í Sálfstæðisflokknum. Þær áttu
sér í raun afar flókinn og langan
aðdraganda en sköpuðust ekki í
einni hendingu. Það er að vísu svo,
að í þessum efnum verður ekkert
fullyrt, hvorki til né frá. Hitt er þó
næsta sennilegt, að styrkur Sjálf-
stæðisflokksins í framtíðinni muni
fremur verða byggður á samstöðu-
vilja og siðferðisþreki en valdbeit-
ingu og bannreglum.
I einni merkustu bók síðari tíma,
Spámanninum eftir Kahlii Gibran,
talar spekingur til fólksins og seg-
ir: „Ykkur hefur verið sagt, að þið
séuð eins og festin, sem er jafnveik
og veikasti hlekkur hennar. Þetta
er aðeins hálfur sannleikur. Þið er-
uð einnig jafnsterk og sterkasti
hlekkurinn. Að dæma ykkur eftir
mistökum ykkar er líkt og að dæma
afl hafsins eftir froðu brotinnar
öldu. Að dæma ykkur eftir mistök-
um ykkar er líkt og að fordæma
árstíðirnar fyrir óstöðuglyndi
þeirra." — I þessum orðum er fólg-
inn meiri sannleikur en stjórn-
málaflokkur, sem vill taka sjálfan
sig alvarlega, hefur efni á að láta
sem vind um eyrun þjóta.
Það er ljóst, að Sjálfstæðis-
flokknum verður ekki til lengdar
haldið saman með vopnaskaki.
Andstæðingar flokksins bíða með
óþreyju þess fagnaðar, að sá sundr-
ungartónn, sem sleginn er í sam-
þykkt ungra sjálfstæðismanna,
muni hljóma á landsfundi nú í upp-
hafi vetrar. Sjálfstæðisflokkurinn
á hins vegar allt sitt undir því, að
ekki bíði hans annar eins býsnavet-
ur og er að baki. Von hans er í því
fólgin, að sá friður, sem þessi
landsfundur verður að stefna að og
staðfesta, verði ekki einungis „frið-
ur fimm nátta“.
Af þeim sökum varðar nú mestu,
að á landsfundi verði vopnin kvödd
og þau sverð slíðruð, sem sárast
hafa bitið sjálfstæðismenn á síð-
ustu árum. Að öðrum kosti getur
Sjálfstæðisflokkurinn ekki vænzt
þess að verða að nýju ótvírætt for-
ystuafl í íslenzku þjóðlífi. Ungir
sjálfstæðismenn eiga að leggja sitt
þunga lóð á vogarskálina, til þess
að deilur verði settar niður. Að öðr-
um kosti geta þeir ekki vænzt þess
að verða forystuafl í sameinuðum
Sjálfstæðisflokki.
Eftir Ingibjörgu
Rafnar
Eins og kunnugt er fara fram
sveitarstjórnarkosningar á næsta
vori. A næstu mánuðum munu því
væntanlega fara fram fjörlegar
umræður um sveitarstjórnarmál.
A 26. þingi Sambands ungra
sjálfstæðismanna, sem haldið var
á ísafirði 28.—30. ágúst sl. var
samþykkt ítarleg ályktun um
sveitarstjórnarmál. Hún hefur
verið birt í heild hér í blaðinu, en
mér þykir rétt að draga fram
nokkur atriði hennar.
SUS hefur jafnan lagt áherslu
á, að auka beri sjálfstæði sveitar-
félaga að mun og forræði þeirra í
eigin málum. Það hefði í för með
sér að ákvörðunarvald um málefni
borgaranna dreifist á hendur
fleiri en nú er. Einnig er til þess
að líta að sveitarstjórnir eru þau
stjórnvöld, sem standa næst borg-
urunum, og ættu því að þekkja
betur hver á sínum stað staðhætti
alla og landkosti, svo og hver þau
mál eða verkefni eru, sem brýnast
er að leysa úr eða helst brenna á
borgurunum.
Ennfremur er nauðsynlegt að
verkaskipting ríkis og sveitarfé-
laga sé skýr og ákveðin, þannig að
jafnan sé ljóst, hver skuli hafa
frumkvæði að tiltekinni fram-
kvæmd, taka ákvörðun um hana,
ráða framkvæmdahraða og bera
fjárhagslega ábyrgð á henni.
Æskilegast er að allt sé þetta á
hendi sama aðilans. Nú er því svo
háttað um ýmis mál, að ríkinu ber
að standa undir kostnaði ákveðins
hluta verks, t.d. 85% stofnkostn-
aðar heilsugæslustöðva, 50%
stofnkostnaðar dagvistunarstofn-
ana, o.s.frv.
Telji sveitarfélag þörf á að reisa
heilsugæslustöð eða barnaheimili,
þá nægir ekki að taka um það
ákvörðun í héraði og setja slíka
framkvæmd inn á fjárhagsáætlun.
Fara þarf bónarveg til ríkisins og
bíða þess að framkvæmdin komist
inn á fjárlög og fáist samþykki á
Alþingi. Fari svo, að framkvæmd-
in sé samþykkt, þá getur tekið
langan tíma að fá framlag ríkis-
sjóðs innt af hendi, sbr. drátt á
framkvæmdum við langlegudeild
Borgarspítalans í Reykjavík.
Það er ljóst, að stefnumörkun
um slíka uppbyggingu í sveitarfé-
lögum til lengri tíma er því erfið,
auk þess sem stjórnun verður öll
dýrari á fé og tíma, en vera þyrfti.
Sveitarfélögum hafa verið falin
með lögum aukin verkefni, án þess
að þeim væru tryggðir tekjustofn-
ar sem skyldi til að standa undir
þeim. Sjálfstæðismenn hafa jafn-
an lagt áherslu á, og gera enn, að
gæta beri hófs í skattlagningu,
þannig að ekki verði gengið um of
á ráðstöfunarfé borgaranna. Þeir
hafa því bent á þá leið að tekju-
sköttum verði einungis beitt í
þágu sveitarfélaga en ekki af rík-
inu, enda mun ríkið á síðustu ára-
tugum hafa þrengt æ meir að
þessari tekjuöflunarleið sveitarfé-
laganna, með því að nýta sér hana
sjálft í æ ríkari mæli. Útsvör, sem
eru lögð á íbúa sveitarfélaga sem
flöt prósenta á tekjur manna,
munu nema 58—60% af tekjuöfl-
un sveitarfélaga, en tekjuskattur
til ríkisins nemur ca. 15% af
tekjuhlið fjárlaga. Ljóst er því,
hve miklu meir þessi tekjustofn
varðar sveitarfélögin en ríkið.
Annað atriði, sem ungir sjálf-
stæðismenn hafa bent á til að
standa straum af framkvæmdum
sveitarfélaga er, að þau fái aukið
sjálfdæmi um meðferð gjaldskrár-
mála, þ.e. fái að verðleggja þjón-
ustu sína eftir því sem tilefni gef-
ur til. Nú þurfa sveitarfélögin að
sækja um hækkun á gjaldskrám,
t.d. rafveitna, hitaveitna og dag-
vistunarstofnana, til gjaldskrár-
nefndar ríkisstjórnarinnar. Þar
virðast við afgreiðslu erinda sveit-
arfélaga oft á tíðum ráða önnur
sjónarmið en eðlilegt má teljast,
þ.e. ekki er tekið mið af þörf við-
komandi aðila. Miklu frekar virð-
ist tekið mið af misvitrum aðgerð-
um ríkisstjórna í vísitöluleiknum,
eins og dæmin sanna á þessu ári.
Það er alveg ljóst að borgararnir
tapa mest á þessu, þar sem upp
safnast skuldir, sem að sjálfsögðu
þarf að greiða og kosta sitt í vöxt-
um og fleiru, og gera þjónustuna
dýrari, þegar til lengri tíma er lit-
ið eða verri að mun.
Svo að vikið sé að sveitarstjórn-
arkosningum þeim, sem fram eiga
að fara á næsta vori, taldi þing
SUS mikilvægt, að hlutur ungs
fólks í sveitarstjórnarmálum fyrir
„Svo vikið sé að sveitar-
stjórnarkosninguin þeim,
sem fram eiga að fara á
næsta vori. taldi þing SUS
mikilvægt, að hlutur ungs
fólks í sveitarstjórnarmál-
um fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn yrði mikill, ungt fólk
yrði áberandi og virkir
þátttakendur í þeim. Að
því verður ungt fólk fyrst
og fremst að vinna sjálft
og sýna að það er trausts-
ins vert.“
Sjálfstæðisflokkinn yrði mikill,
ungt fólk yrðu áberandi og virkir
þátttakendur í þeim. Að því verð-
ur ungt fólk fyrst og fremst að
vinna að sjálft og sýna að það er
traustsins vert.
Eins og áður er getið um, eru
sveitarstjórnir þau stjórnvöld,
sem standa næst borgurunum.
Þær taka ákvarðanir um málefni,
sem varða borgarana miklu, að-
stæður þeirra allar og umhverfi.
Miklu varðar að sjónarmið ungs
fólks fái þar einhverju ráðið.
Auðsætt er, að engir þættir
sveitarstjórnarmála eru ungu
fólki óviðkomandi. Þannig skiptir
auðvitað miklu máli fyrir ungt
fólk, sem og aðra, að fyllsta að-
halds og sparnaðar sé gætt í
stjórnun sveitarstjórnarmála.
Einnig að þannig sé búið að at-
vinnufyrirtækjum, hvað varðar
uppbyggingu og rekstur þeirra, að
atvinnuástand sé tryggt. Engu að
síður brenna tiltekin mál frekar á
ungu fólki en önnur, eðli málsins
samkvæmt. Nefna má skólamál,
æskulýðsmál, húsnæðismál og
dagvistunarmál.
Um ofangreind mál og önnur,
verður fjallað nánar í dálki þess-
um síðar.
Gísli Rúnar Jónsson og Gísli Halldórsson í hlutverkum sínum i Skorn-
um skömmtum, revíu Leikféiagsins.
Leikfélag Reykjavíkur:
Revían á miðnætursýning-
um í Austurbæjarbíói
svarað
ars flokks en þess sem telur sig
styðja einkarekstur í landinu.
Sjávarafurðadeildin hefur tekju-
afgang. Það er eðlilegur tekju-
afgangur til kominn samkvæmt
sérstökum samningi við frysti-
hús innan Sambandsins. Samn-
ingsbundnum hluta af þessum
tekjuafgangi ráðstafar Sam-
bandið sjálft eftir því sem það
telur skynsamlegt á hverjum
tíma. Það veit ég að Matthías
Bjarnason skilur. Ef hann er því
ekki sammála verður það að vera
hans mál.
Varðandi spurninguna sjálfa
vil ég hins vegar taka sérstak-
lega fram, að Sambandið hefur
þegar veitt mörgum frystihúsum
innan SAFF fyrirgreiðslu vegna
erfiðleika. Það mun Sambandið
halda áfram að gera. Að gefa í
skyn að það muni bitna á ein-
hverju Sambandsfrystihúsanna,
þótt Sambandið muni á næstu
þremur árum greiða sem svarar
1,0 m.kr. á ári vegna kaupa á
hlut í eldra frystihúsi til að
styrkja atvinnulíf í kjördæmi
Matthíasar Bjarnasonar, á ekki
við rök að styðjast. Slíkur mál-
flutningur verður að flokkast
undir pólitískt moldviðri af
hvaða ástæðu sem því er þyrlað
upp. Er ekki komið nóg af slíku?
Reykjavik, 1. október 1981.
Á LAUGARDAGSKVÖLD verður
hin vinsæla revía þeirra Jóns
Hjartarsonar og Þórarins
Eldjárns, Skornir skammtar,
tekin til sýningar að nýju hjá
Leikfélagi Reykjavíkur.
Verkið verður nú sýnt á mið-
nætursýningum í Austurbæjar-
bíói kl. 23.30. Revían var sýnd 30
sinnum á síðasta leikári við gífur-
lega aðsókn, en hefur nú verið
breytt og endurbætt með tilliti til
ýmissa þjóðlífsatburða, alvarlegra
og spaugilegra. Leikstjóri reví-
unnar er Guðrún Ásmundsdóttir,
en í haust hefur annar höfunda,
Jón Hjartarson, annast leikstjórn
vegna fjarveru Guðrúnar, sem er í
leyfi erlendis. Þá hafa einnig orðið
þær breytingar á hlutverkaskipan,
að Gísli Rúnar Jónsson tekur við
hlutverki Kjartans Ragnarssonar,
en Gísli er nýkominn frá fram-
haldsnámi í London. Er þetta í
fyrsta skipti sem hann leikur með
Leikfélaginu. í öðrum hlutverkum
revíunnar eru ýmsir helstu leikar-
ar Leikfélagsins: Gísli Halldórs-
son, Guðmundur Pálsson, Sigríður
Hagalín, Karl Guðmundsson,
Soffía Jakobsdóttir, Valgerður
Dan, Harald G. Haralds, Aðal-
steinn Bergdal, Helga Þ. Steph-
ensen og Jón Júlíusson auk Jó-
hanns G. Jóhannssonar, sem ann-
ast undirleik og hefur útsett og
æft söngvana, en mikill fjöldi
söngva er í sýningunni og töldu
gagnrýnendur á sínum tíma þann
þátt sérlega vel heppnaðan.
Leikmynd er eftir Ivan Török.
(Fréttatilkynning)