Morgunblaðið - 04.10.1981, Page 45

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. OKTÓBER 1981 4 5
Rætt við Jón
Magnússon,
fyrrverandi
formann SUS,
sem á að baki
19 ára samfellt
starf í sam-
tökum ungra
Sjálfstæðis-
manna
forystu fyrir stúdentum á Norður-
löndum en ég var formaður Stú-
dentaráðs Háskóla íslands
1970—1971. Ég var eini borgara-
lega sinnaði maðurinn á fundum
stúdenta á Norðurlöndum þá. Yf-
irleitt voru þar mjög vinstri
sinnaðir menn í forystu. Vinstri
bylgjan var í fullum gangi úti í
löndum á meðan við héldum okkar
stöðu hér. Áhrifa hennar gætti þó
á þessum tíma í sívaxandi mæli og
svo tóku vinstri menn yfir 1972,
3—4 árum eftir að það varð í Evr-
ópu. Vinstri bylgjan gekk sem sagt
yfir á öðrum tíma hér en þar.
Hugmyndir þeirra voru þó farnar
að hafa töluverð áhrif á þessum
árum og stúdentapólitíkin varð
harðari en hún hafði verið. Til
viðbótar við það, sem var að ger-
ast í innanlandsmálum, kom
óvinsælt Víetnamstríð. Unga fólk-
ið sem var á mótunarskeiði á þess-
um tíma var ekki eins mótað af
landvinningastefnu Sovétríkjanna
eins og við, sem vorum á þessu
skeiði nokkrum árum áður. Unga
fólkið leit á Bandaríkjamenn í Ví-
etnam og Portúgala í Angóla og
Mosambiq sem vonda menn, sem
voru að drepa fólk úti í heimi. Á
þessum tíma telur ungt fólk að
allir séu að drepast úr mengun, að
við lifum í risastórri öskutunnu,
krafan um jafnrétti kvenna kemur
fram og margt fleira. Við höfðum
ekki fastmótaða stefnu í þessum
efnum og töpuðum því, sem við
áður höfðum. Ungir sjáifstæðis-
menn börðust á þessum árum
fyrir mörgum nýjum viðhorfum
innan flokksins, án þess að ná
þeim fram. Það var skaði fyrir
flokkinn og unga sjálfstæðismenn.
Ég hygg, að síðan gerist það, að
vinstri menn fari að missa tökin,
svona upp úr 1975, en ungt fólk
lítur minna til virkra starfa i
ungliðasamtökum stjórnmála-
flokkanna en áður. Mér finnst
verulegur munur á því hvernig
stjórnmálafélög ungs fólks eru
rekin í dag miðað við það sem áður
var. Þetta er ekki sambærilegt
starf. Stjórnmálaflokkarnir höfða
ekki til æskufólks eins og þeir ger-
ðu um og fyrir 1970. Ég held, að
það sé afleiðing af því, að á síðasta
áratug eru allir fiokkar við völd og
þeim mistekst öllum. Stórir hópar
fólks finna ekki samhljóm hjá
sjálfum sér í starfi flokkanna. Við
höfum ekki náð okkar styrk aftur,
þótt vinstri menn hafi verið að
tapa. Á kappræðufundum sl. vor,
vorum við alls staðar í meirihluta.
Það er veruleg breyting frá því
sem var um skeið. Yfirleitt voru
Alþýðubandalagsmenn í afgerandi
meirihluta. Okkar fólk er mun
ákveðnara í dag en það var fyrir
nokkrum árum. Það gefur vonir
um breytingu okkur í hag. Hinu er
þó ekki að leyna, að fjöidi virkra
þátttakenda í stjórnmálastarfi
ungs fólks er mun minni en áður
var í öllum flokkum.
— Sumir scgja að öfgasinnuð
fjrálshyggja sé orðin ráðandi hjá
ungum sjálfstæðismönnum.
Það er erfitt að segja hver þjóð-
félagsstefna frjálshyggjumanna
er. Félag frjálshyggjumanna hef-
ur ekki sent frá sér neina stefnu-
yfirlýsingu. Hins vegar hafa
ákveðnir einstaklingar látið til sín
taka.
Frjálshyggjumenn berjast fyrir
frjálsu markaðshagkerfi. Sjálf-
stæðisflokkurinn vill frjálst mark-
aðshagkerfi, en þeir hafa viljað
ganga lengra en flokkurinn fram
að þessu. Bæði Sjálfstæðisflokkur-
inn og frjálshyggjumenn hafa lagt
áherslu á samdrátt í ríkisbúskap,
minni skattheimtu, frelsi einstakl-
ingsins, en þetta er spurning um
það, hvað menn vilja ganga langt.
Út af fyrir sig þarf ekki að vera
neinn ágreiningur milli okkar
hinna fjrálslyndari manna í
Sjálfstæðisflokknum og hinna
varðandi þessi atriði í bili. Við get-
um átt samleið í baráttu gegn
ríkisforsjá, of mikilli skattheimtu
o.s.frv. Það getur hins vegar auð-
vitað komið að því, að leiðir skilji
þegar ákveðnu marki er náð. En
það þarf ekki að vera ágreinings-
efni nú. Við getum haft samstöðu í
þessari baráttu að því marki, sem
báðir eru sammála um, ef menn
taka ekki skólaspekina framyfir
raunhæfar lausnir í þjóðfélags-
málum.
Ég hef lagt áherslu á, að Sjálf-
stæðisflokkurinn er íslenskur
flokkur, sem tekur mið af íslensk-
um aðstæðum í stefnu og starfi.
Ég tel, að Sjálfstæðisflokkurinn
geti aldrei tekið upp á sína arma
kenningar erlendra manna og gert
þær að sínum, hvort sem þeir
heita Friedman, Hayek, eða
eitthvað annað, þó margt megi að
sjálfsögðu af þeim læra.
— I>ú talar um „ágreining
milli okkar frjálslyndari manna
og hinna“. Ilvað er til marks um,
að þú sért frjálslyndari en aðrir?
— Það sem ég á við er að stefna
okkar frjálslyndari manna i
flokknum er sveigjanlegri en
hinna, sem uppgötvað hafa sinn
stóra sannleik fyrir lífstíð. Við
viljum meta aðstæður hverju
sinni og gera það sem er hag-
kvæmast miðað við þær og til þess
fallið að þoka málum fram á veg-
inn í anda þeirrar grundvallar-
stefnu sem við aðhyllumst. Það er
þess vegna hægt að kalla þetta
stefnu Olafs, Bjarna og Jóhanns.
Um er að ræða mannúðlega ein-
staklingshyggju, þar sem áhersla
er lögð á athafnafrelsið, mann-
gildið og aðstoð við þá sem hafa
orðið undir í lífsbaráttunni. Við
bendum á, að óheftri markaðs-
hyggju verði ekki fylgt í okkar
þjóðfélagi. Hvað hefði gerst á Við-
reisnarárunum í kjölfar erfiðleik-
anna 1907—1968 e/ ekki hefði ver-
ið gripið til aðgerða sem voru
langt frá því að falla að kenning-
um frjálshyggjumanna, ég er
hræddur um að þá hefði allt farið
í kalda kol. Ýmis einstök atriði
mætti nefna til að benda á ákveð-
inn mun, en ég læt það hjá líða á
þessum vettvangi en vil benda á,
að það getur verið erfitt að nota
hugtök í pólitík. Á sínum tíma
vildu nývinstri menn skilgreina
hugtök með öðrum hætti en þeim
hefðbundna. Það sama á við um
frjálshyggjumenn í dag. Það al-
varlcgasta sem mér finnst koma
fram hjá ýmsum frjálshyggju-
mönnum er skortur á umburðar-
lyndi við aðrar þjóðfélagshug-
myndir en þeirra og þá menn sem
þær aðhyllast. Sjálfstæðisflokkur-
inn sem breiður fjöldaflokkur get-
ur ekki sætt sig við slíkt ef hann
vill halda áfrain ap starfa í sama
anda og hann hefur gert til þessa.
— Viltu taka eitthvað aftur i
dag, sem þú hefur harist fyrir á
þeim tíma, sem þú hefur starfað í
samtökum ungra sjálfstæð-
ismanna?
— Ég hef mínar efasemdir
varðandi prófkjörin. Ég tel, að þau
hafi verið til góðs í upphafi en er
ekki viss um, að þau hafi orðið
það, þegar til lengri tíma er litið.
Ég held, að sá ferskleiki og ný
viðhorf, sem koma fram á þessu
tímabili, hafi styrkt flokkinn
fremur en valdið honum tjóni.
Margt ungt fólk hefur komið til
starfa fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Ég tel, að án baráttu okkar ungra
sjálfstæðismanna hefði flokkur-
inn orðið þrengri en hann er í dag.
Það er alltaf slæmt fyrir svona
samtök að vera í stjórnarandstöðu
innan eigin flokks. Ungir sjálf-
stæðismenn voru búnir að gera sér
grein fyrir því 1978—1979, að það
væri flokksleg ástæða til að taka
upp önnur vinnubrögð. Þau kom-
ust ekki í gang vegna þeirrar upp-
lausnar, sem varð innan flokksins
og komst á nýtt stig með stjórn-
armyndun Gunnars Thoroddsens,
og þrásetu ákveðinna einstaklinga
í valdastólum.
— Er hægt að snúa til baka
með prófkjörin?
— Ég held, að það sé ákaflega
erfitt. Spurningin er sú, hvort
hægt er að breyta reglunum þann-
ig, að kjósendur geri sér betur
grein fyrir því um hvað er barist
og hverjir séu að berjast. Ég hef
alltaf haft mínar efasemdir um
opin prófkjör, tel ekki óeðlilegt að
takmarka prófkjörin við flokks-
bundið fólk og þá sem lýsa fyrir-
fram yfir stuðningi við Sjálfstæð-
isfiokkinn. Ég er hræddur um, að
ef við höfum sama hátt á og
hingað til verði baráttan illvígari,
frambjóðendur verði með stöðugt
meira skipulag, meiri fjármuni og
á endanum lendi þetta á flokknum
sem slíkum.
— I eina tíð vildu ungir
sjálfstæðismenn litið eiga sam-
skipti við hægri menn í öðrum
löndum. Þetta hefur breyst. Hver
er þín afstaða til þess?
— Á SUS-þinginu 1971 var ein
af þeim kröfum, sem það þing
setti fram um breytingar á
starfsháttum ungra sjálfstæð-
ismanna sú, að taka upp meira
samband við okkur lík samtök í
öðrum löndum. Við höfum gengið
til slíks samstarfs bæði á Norður-
löndum og í Evrópu. Við erum að-
ilar að nýstofnuðum samtökum
lýðræðissinna, sem eiga að vera
heimssamtök. Þetta held ég, að
hafi orðið til góðs fyrir unga
sjálfstæðismenn. Við höfum kom-
ist í samband við hugmyndir, sem
voru til umræðu þar en ekki hér.
Ef þetta hefði verið gert fyrr,
hefði okkur gengið betur að fást
við vinstri bylgjuna. Við vorum
óviðbúnir þá.
— Tillaga, sem samþykkt var
á siðasta SUS-þingi og sumir
telja tillögu um brottrekstur en
aðrir ekki. hefur vakið nokkrar
deilur. Ilver er þín afstaða til
þessarar samþykktar SUS-þings?
— Ég mælti ekki á móti fyrri
lið tillögunnar þó mér þætti hann
óheppilegur. Það er Ijóst, að það
verður að vera ákveðið skipulag og
því verður að hlíta í stjórnmála-
flokki. Hitt er svo annað mál,
hvort það getur talist eðlilegt að
setja stík ákvæði inn í reglur
flokksins nú, ef menn vilja, að
hann komist óklofinn í gegnum
þetta tímabil. Seinni hluta tillög-
unnar er ég algerlega andvígur.
Ég tel, að sjálfstæðismenn eigi að
gefa kost á sér á framboðslista
sjálfstæðismanna. Ef þessum lið
tillögunnar hefði verið fylgt fyrir
síðustu kosningar hefði stórum
hluta sjálfstæðismanna í Suður-
landskjördæmi, Eggert Haukdal
og fleirum, verið vísað úr flokkn-
um. Ég tel einsýnt, að hér verði að
vera meiri sveigjanleiki. Á endan-
um eru það kjósendur Sjálfstæðis-
flokksins, sem gera upp dæmið. Ef
sjálfstæðismenn telja sig ekki eiga
samleið og kjósa þá leið að bjóða
fram lista sjálfstæðismanna verð-
ur það að vera mál kjósenda
Sjálfstæðisflokksins, hverjum þeir
veita brautargengi, kjördæmisráð
eða miðstjórn eiga ekki að hafa
alræðisvald í því efni. Slíkt er
flokksræði. Ýmsir af bestu
mönnum Sjálfstæðisflokksins
lögðu á sínum tíma á það sérstaka
áherslu, að flokksmenn hefðu þau
réttindi að fá að bjóða fram sér-
lista ég nefni sem dæmi þingskör-
unginn Pétur Ottesen. Þær að-
stæður geta alltaf komið upp að
kröfur flokksmanna hafi önnur
viðhorf til einstakra mála sem
hugsanlega koma grundvallar-
stefnu flokksins ekki við. Þau mál
geta verið það mikilvæg fyrir þá,
sem þau aðhyllast, að réttlætan-
legt sé að þeir leiti til almennra
kjósenda flokksins um stuðning
við þau, á sérstökum framboðslist-
um, ég nefni sem dæmi kjördæma-
málið. Mér þótti það slæmt að
stefna okkar Ármanns heitins
Sveinssonar í þessu máli skyldi
verða undir í síðasta þinginu sem
ég sæki sem ungur sjálfstæðis-
maður.
— Ilvernig eru horfur í starfi
ungra sjálfsta-ðismanna á kom-
andi árum að þínum dómi?
— Ungir sjálfstæðismenn eiga
mikla möguleika í dag. Meiri en á
síðustu árum. Tímabil endurnýj-
unar er að renna upp. Meginvið-
fangsefnið hlýtur að vera að berj-
ast fyrir þeirri endurnýjun jafn-
framt því sem framsækin stjórn-
málastefna er mörkuð. Stárf
ungra sjálfstæðismanna hlýtur þó
alltaf að draga dám af stöðu og
störfum Sjálfstæðisflokksins. Ég
sé því miður ekki fram á það að
eyðimerkurgöngu flokksins hvað
varðar innanflokkserjur sé lokið.
Eini möguleikinn til sátta í
Sjálfstæðisflokknum er að nýir
menn taki við, leiði flokkinn til
þess vegs sem honum ber í íslensk-
um stjórnmálum og flokkurinn
standi sameinaður í stjórn eða
stjórnarandstöðu. í augnablikinu
sé ég ekki fram á að þetta verði í
náinni framtíð og það mun
óhjákvæmilega koma niður á
starfi ungra sjálfstæðismanna
sem og annarra samtaka flokks-
ins. Það skiptir því máli að ungir
sjálfstæðismenn sem og aðrir
flokksmenn geri sér grein fyrir því
að það er fleira sem sameinar þá
en sundrar. Starfi ungir sjálf-
stæðismenn samkvæmt því er ég
óhræddur um framtíð Sjálfstæðis-
flokksjns.
Stg.
Traust og hlý timburhús
Otrúlegir möguleikar Setjum upp allt árið
Pantið tímanlega
fyrir veturinn
á einni hæð
Hafið samband
á tveimur hæðum
EININGAHÚS
SELFOSSI - SIMI 99-1876 OG 99-1376
1