Morgunblaðið - 29.11.1981, Page 26

2 6 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1981
• ?S@0Q@MkE?
Fyrrihlutinn í síðasta vísnaleik var
þessi:
Víxlast margt í veröld hér.
Valt aö trúa oröum.
Móri botnar:
Bráöum krónan okkar er
orðin minni en foröum.
Sveinn Indriðason botnar:
Þessu hrakar, því er ver.
Þaö var munur foröum.
Eöa:
Sovétmenn þó sýnist mér
sálum halda í skoröum.
Guöni hefur sent mér eftirfarandi stök-
ur í tilefni þess, aö svohljóöandi fyrirsögn
var hér í blaðinu: „Ein lúöa mettaöi 1250
manns":
Testamentis minnast þá
menn, sem ekki trúöu,
er tugi tylfta metta má
mjög með einni lúðu.
Eöa:
Ef lúöa mettar tylfta tug,
sem tóra hér viö norörin dimm,
hver fjöldi fyllir þá vorn hug,
sem fóöra má meö fiskum fimm?
Síðari vísan er kannski skrýtilega
stuöluö. en þaö er ef til vill ekki óviöeig-
andi eftir efninu!
Hinn 11. nóvember sl. voru rétt 150 ár
liöin frá fæöingu islandsvinarins og
Grímseyjarvinarins Daníels Willards Fisk-
es. Hér skal ekki farið út í þá sálma, meö
hvaöa hætti Fiske varö okkur mest að
gagni, en hans er árlega minnst úti í
Grímsey. Kvenfélagiö býöur til veizlu fyrir
unga og aldna í Félagsheimilinu, þar sem
reynt er aö gera sitthvað til skemmtunar
og sögö nokkur orö um Fiske. Reynhardt
Reynhardtsson, sennilega Vestur-íslend-
ingur, en á honum veit ég raunar engin
deili, hefur ort Ijóö, þar sem hann hugsar
sér, að Grímsey ávarpi Fiske:
Heill sé þeim, sem öðrum lið sitt Ijær
og launa ei krefst. í slóö hans rósin
grær,
sem visnar ei, þótt vetrar helköld hönd
hneppi í klakafjötra sæ og lönd.
Eins og vorsól vinarhugur þinn
vermdi mína fölu hamrakinn
minning þína minnar sögu spjöld
munu geyma fram á hinsta kvöld.
Árni Þorkelsson í Sandvík í Grímsey,
mikill stólpi þar, var auk annars einn
fremsti skákmaður meöal eyjarskeggja
um aldamótin, ágætt skáld og fékkst auk
þess viö smásagnagerö. í tilefni af gjöfum
Fiskes til Grímseyinga 1901 sendi hann
honum þakkarljóð, þar sem m.a. segir:
Og meöan ægir aldan skolar strönd
en einkum þar um mannúö skyldi tala
í Grímsey veröur tekiö tafl í hönd
og talaö um hver list þá vakti af dvala
og þakkir færöar göfugmenni góöu,
er geymdi eins hins smáa í tímans
móöu.
En auk annarra gjafa haföi Fiske sent
skákborö og skákmenn til hvers heimilis
á eyjunni.
í tímaritinu „i uppnámi", sem Fiske lét
prenta á íslenzku og kom út 1901 og
1902 er margvíslegur fróðleikur um
skáklistina, vísur og kvæöi. Þar á meöal
er riddaraþraut, sem búin var til á isafiröi
á gamlárskvöld 1899 og eru þeir Þorvald-
ur læknir Jónsson og stud. mag. Björn
Bjarnason höfundarnir. Sagt er, að les-
endur muni hafa ánægju af aö ráöa hana:
„Þegar þeir hafa fundiö fyrsta reitinn, er
1 ið ad ton an u hin um grjt !
a i óp cins ut ið staf ir
a hans ar á ar skalt um avell
ton gjall dag er kjól á drótt röð 1
! a ar á ar a ÍD a júl j
a hann ósk i rauð álf álf a
I en góð tin j ar a varp um laf j
og (iann gull ' um þar um lag ! a
hefur fyrstu samstöfuna, munu vandræð-
in léttast og stórt spor stigið í áttina til aö
ráöa ritgátuna. En í þessari riddaraþraut
er líka falin talnagáta, er gaman er aö
ráöa. Slíkt er mjög tiðkaö. Þrautin er
þannig:
1. Atkvæöin, lesin eftir riddaragangi í
skák, mynda vísu.
2. í vísunni er ávarp; „anagramm" af
því er algeng heillaósk viö áramót.
3. í staö atkvæöa á aö skrifa 64 tölur í
röö, eftir riddaragangi, þannig:
a) aö hver röö á langs og þvers útgjöri
samanlögö hiö komandi ártal, og báöar
hornaraöirnar samanlagðar ártalið tvö-
faldaö.
b) aö ef skákboröinu er skipt í 16 jafn-
stór kvaöröt, veröi summa þeirra helm-
ingur ártalsins.
c) aö mismunur hverra tveggja gagn-
stæöra talna útgjöri 8.“
Svo mörg voru þau orö. Til frekari
skýringar er kannski rétt aö bæta viö, aö
meö töluliö 2 er átt viö, aö með því aö
raöa bókstöfunum í ávarpi vísunnar ööru
vísi myndi þeir algenga heillaósk viö ára-
mót. Vitaskuld er þessi þraut þung, en
lausn hennar veröur birt í næsta vísna-
leik. Hér er svo létt gáta í þýöingu Sigfús-
ar Blöndals:
Hvaöa riddarar hlaupa í einu
hendingsstökki yfir sína fjendur,
halda svo til hægri eöa vinstri
hingað, þangað, hvert sem langar?
Hinn 8. nóvember sl. var samkoma í
Grenivík í tilefni þess, aö nýtt og glæsi-
legt skólahús hefur veriö tekið í notkun.
Af því tilefni orti Kristján Benediktsson
málari:
Hér er lærdóms brotiö blaö,
búiö vel aö hal og drós.
Ég vona á þessum viskustað
veröi tendruö gáfnaljós.
Fyrri hlutinn aö þessu sinni verður svona:
Skyndilega um laun var samiö.
Lítiö þurftu menn aö vaka.
Ekki verður meira kveöiö aö sinni.
Halldór Blöndal
Glerhús
Til Manúelu Wiesler.
Má éK Manúela
mikiö þakka vel, — ha
og fá þér lítið vers um
flautu sem er þversum?
H.BI.
Fjölskrúðugt minningasafti
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Magnús Bjarnfreðsson:
l>Á LÆT EG SLAG STANDA.
217 bls.
Örn og Örlygur. Rvík, 1981.
Loftur Einarsson heitir sögu-
þulur og söguhetja þessarar bók-
ar. Ævintýramaður? Það kemur
allt an upp á hvað maður kallar
ævintýr. Víst hefur hann frá
mörgu að segja, sumu æsilegu,
öðru ótrúlegu. Og enn öðru bara
hversdagslegu. Hvergi hefur hann
orðið mosagróinn. Hann hefur
reynt margt, byrjað á mörgu,
stofnsett fyrirtæki, komið þeim á
rekspöl, en horfið síðan til ann-
arra viðfangsefna.
Ungur fór hann í siglingar, sá
Kaupmannahöfn fyrst erlendra
stórborga, skellti sér þar á gleði-
hús, fullur eftirvæntingar að
sjálfsögðu, en fórst svo óhöndug-
lega þegar á hólminn kom að hann
varð þeirri stundu fegnastur er
hann slapp þaðan út aftur. Stund-
um var hann matsveinn eða bryti
á skipum, en stundum líka loft-
skeytamaður. Til þess hafði hann
einnig réttindi. Og sem slikur
sigldi hann með fisk á England á
stríðsárunum. Þá mátti loft-
skeytamaður ekki láta frá sér
heyra nema í ýtrustu neyð. En
hlusta mátti hann, og það skyldi
hann raunar gera. Það sem Loftur
heyrði var sjaldan gleðilegt en
oftar sorglegt ef ekki beinlínis
vofeiflegt: sökkvandi skip og
drukknandi menn í öllum áttum.
Segir Loftur að það hafi reynt svo
á taugar sínar að hann hafi varla
mátt hlusta á útvarp lengi síðan
hvað þá meir.
Loftur fór í land og settist að á
Akureyri, varð þar hótelstjóri á
hinu glæsilega Hótel Norðurlandi
sem margir Norðlendingar muna
eftir frá þeim árum sem fyrsta
flokks skemmtistað. Var honum
annt um orðstír staðarins og
bægði frá þess konar gestum sem
hann grunaði að koma mundu á
hann óorði. Ekki kvaðst hann hafa
svindlað á einum né neinum —
nema hvað hann hafi áaetlað
gestafjöldann í knappasta lagi
þegar að því koma að greiða
skemmtanaskattinn.
»Ég fór eftir hverja skemmtun
niður á fógetaskrifstofu og gerði
upp og nefni þá lægstu tölu seldra
miða, sem ég taldi unnt að komast
upp með. Þar var ákaflega
skemmtilegur maður af merkri
norðlenskri ætt fulltrúi. Hann var
einn af þessum glæsilegu herra-
mönnum, sem settu svip á bæinn,
en hann var haldinn þeim breysk-
leika að þykja sopinn ákaflega
góður. Hann varð oft uppiskroppa
með vín og kom þá gjarnan til mín
á hótelið og fékk hjá mér flösku og
flösku. Ég rukkaði hann ekki, því
mér fannst gott að geta átt hann
að.«
Ekki nefnir Loftur þenna glæsi-
Magnús Bjarnfreðsson
lega fulltrúa með nafni og telst
það til undantekninga því hann
nafngiæinir langflesta sem við
sögu koma, hvað sem hann hefur
annars um þá að segja. Tel ég það
kost fremur en löst á opinskárri
frásögn.
Kapítulinn á Hótel Norðurland
endaði skjótt og kom Loftur þá á
fót hóteli austur í Vaglaskógi. Það
Loftur Einarsson
fór vel af stað. En þá gerði náttur-
an honum þann grikk að hella yfir
hann heilu rigningasumri. Og þess
konar yfirhellingar þolir ekkert
sumarhótel, hversu vel sem það er
annars rekið.
Margt átti Loftur þá eftir að
fást við lífsleiðinni, t.d. barst hann
eitt sinn óvart til Englands þar
sem hann var kunnugur frá stríðs-
árunum. Og svo sem fyrir tilviljun
teygðist úr dvölinni, Loftur stofn-
aði fyrirtæki, varð meðalgöngu-
maður breskra kaupmanna og ís-
lenskra sjómanna og hagnaðist
vel.
Er þá flest ótalið af því sem
Loftur hefur fengist við um ævina.
Hann lifði sín unglingsár í krepp-
unni og komst í tölu fullorðinna á
stríðsárunum. Að því leyti má
hann muna tímana tvenna.
Heitið á bókinni er tekið upp úr
inngangi sem sögumaður nefnir
Tilefni:
» — Ég verð að segja hverja
sögu eins og hún gekk fyrir sig frá
mínum bæjardyrum séð, og það er
mér kannski ekki allt til hróðurs.
Sumt af því kann líka að særa ein-
hvern, jafnvel þá sem mér er annt
um. En úr því við förum út í þetta,
þá læt ég slag standa.«
Víst er Loftur hreinskilinn. Og
frá ástalífi sínu hafa ekki aðrir
greint öllu berlegar ef undan eru
skildir þeir Casanova og Frank
Harris. Á nútímamælikvarða er
þó naumast hægt að segja að hann
sé nokkurs staðar klúr eða það
sem kallað er »djarfur«. Þarf því
ekki að fela þessa bók fyrir nein-
um. Reynsla sögumanns er óvíða
einstök. Hins vegar má telja ein-
stakt hversu margt hefur á daga
hans drifið. Bókin er skemmtileg
— ekki fyrir þá sök að hún sé í
sjálfu sér æsandi eða spennandi
heldur sakir hins að hún er vel
sögð og vel skrifuð. Hún er með
öðrum orðum notaleg fremur en
stórbrotin.
Loftur Einarsson hefur kynnst
mannlífinu í þess fjölbreytilegu
myndum. Og segir hressilega frá.