Morgunblaðið - 06.12.1981, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ; áUNMJDAGUR 6. DESEMBER 1981
„Það er oft eins konar antíklímax, ef ég má nota svona útlenskt orð. Maður hlakkar til og
kvíðir fyrir frumsýningu í langan tíma, en jafnvel þótt allt gangi óskaplega vel þegar þar að kemur,
þá er ég alltaf eitthvað tóm innan í mér á eftir. Ég fæ vissulega mikla útrás á meðan á frumsýningunni
stendur, en fyrstu dagana á eftir hellist þessi undarlega tómleikatilfinning yfir mig og ég fer að
spyrja sjálfa mig, við hverju bjóstu eiginlega? En svo slakar maður á. Eftir frumsýningu
finnst mér ég stundum vera eins og sprungin blaðra, eða nei. . ., frekar eins og blaðra sem búið er að
fylla algerlega af lofti svo maður býst við að hún springi, en svo kemur bara agnarlítið gat. . .
Svo kom Abbie
Sviðið er stofa í Vesturbænum.
Blaðamaðurinn situr í sófa hægra
megin, en leikkonan í stól aftar og
nær miðju sviði. Uppsviðs fyrir
miðju eru dyr fram í gang. Það eru
bækur í hillum, margar útlendar, veggir
ljósir. A einum stað hangir auglýsingaplak-
at um kvikmyndina Land og synir og sam-
svarandi plakat um Útlagann bíður upp-
hengingar í hnipri úti í horni. Heimili
Ragnheiðar Steindórsdóttur leikkonu og
Jóns'Þórissonar leikmyndahönnuðar.
Tilefni heimsóknar blm. eru tvær nýaf-
staðnar frumsýningar, önnur á leikriti Eug-
ene O’Neill, l'ndir álminum, en hin á íslensku
kvikmyndinni Útlaginn. I báðum þessum
verkum fer Ragnheiður með stór hlutverk
og hefur hlotið mikið lof fyrir. Ekki er þó að
sjá að neitt sérstakt hafi gerst. Engin sér-
stök gleði skín úr svipnum. Það eru ekki
rósir og kampavínsflöskur í öllum hornum.
Á stofuborðinu liggur hins vegar lymskulegt
gluggabréf frá Landsbankanum og einhver
álíka forsending frá Rafveitunni.
Kvíðinn er alltaf fyrir hendi
„Þetta hefur eiginlega ekkert breyst.
Hvert nýtt verkefni er sérstakur kafli út af
fyrir sig, en kvíðinn er kannski ekki eins
mikill núna og hann var fyrir fyrstu frumsýn-
ingarnar mínar. Vonandi veit ég meira hvað
ég er að gera núna. Ég hef öðlast svolitla
stjórn á taugunum smám saman. En reynsl-
an er dálítið tvíbent. Áhorfendur venjast
manni og það er viss hætta á að leikari
endurtaki sig, sérstaklega ef hlutverkunum
svipar saman ár eftir ár. Þá er hætta á að
fólkið fái leiða á honum. Það er líka ætlast til
meira af fólki með árunum. Það er ekki
hægt að treysta á nýtt andlit, æsku og fersk-
leika endalaust. Kvíðinn er því alltaf fyrir
hendi. Hann verður bara svolítið annars eðl-
is.
Núna fyrir frumsýninguna á „Álminum",
síðustu daga fyrir generalprufuna og frum-
sýninguna, var ég haldin nokkurn veginn
stöðugum skjálfta og ógleði. Annað slagið
spratt fram kaldur sviti og ég talaði ann-
aðhvort allt of mikið eða alls ekkert."
Aldrei eins
„Mér finnst ég vita sjálf hvenær mér tekst
vel upp á sýningu og hvenær ekki, þetta er
jú aldrei eins kvöld eftir kvöld. En það ber
líka oft við að ég kem niður í hléi og segi að
þetta sé einhvern veginn allt ómögulegt, ég
sé ekki í sambandi, en þá finnst einhverjum
meðleikaranum þetta einmitt vera einhver
best heppnaða sýningin.
En það er misjafnt hvernig mér tekst að
lifa mig inn í persónuna sem ég á að leika.
Stundum tekst það vel og mér finnst allt
hafa komist til skila, en stundum er líka
eins og ég standi dálítið utan við sjálfa mig
og horfi bara á og reyni að koma í veg fyrir
mistök. Maður kemst alltaf í gegnum þetta
og vonandi taka ekki aðrir eftir þessu, nema
þá hinir leikararnir
Það kemur líka iðulega fyrir að leikarar
eða annað starfsfólk sýningarinnar sé fár-
veikt, án þess að nokkur taki eftir því í hópi
áhorfenda. Það hefur komið fyrir að fólk
hefur farið í gegnum heila sýningu eins og
ekkert væri að, en hlaupið inn á klósett milli
atriða til að kasta upp. Það láta fáir sig hafa
annað eins. En sýning er aldrei felld niður
vegna veikinda nema viðkomandi geti ekki
með nokkru móti komist í gegnum sýningu.
Osjálfráða taugakerfið tekur þarna í taum-
ana og breytir ef til vill sjóðheitum flensu-
sjúklingi í blóðheitan elskhuga á sviðinu.
Stundum tekst fólki líka hreinlega að leika
úr sér veikindi. Um sjöleytið finnst manni
kannski að maður sé að verða lasinn, en
eftir sýninguna eru öll veikindi gleymd og
grafin."
Dálítið mikið öðruvísi
„í kvikmynd er allt dálítið mikið öðruvísi
en í leikhúsinu. Þá ganga hlutirnir ekki fyrir
sig í réttri röð. Maður fær því ekki að leika
sig í gegnum hina rökréttu atburðarás og fá
þannig tilfinningu fyrir þróun persónunnar.
Þetta verður allt að gerast í huganum áður
en tökur hefjast. Annar munur er svo sá, að
maður veit mun minna um það hvernig at-
riðin koma til með að líta út endanlega þeg-
ar um filmu er að ræða, veit ekki nákvæm-
lega hvernig vélin rammar þetta inn, hvað
hún kemur nálægt. Þótt maður viti hvort
það er alger nærmynd eða víð mynd þá eru
jú ýmsir möguleikar þar á milli.
Á leiksviði er ekki alltaf aléeg sami blær á
sýningunni frá kvöldi til kvölds, en í kvik-
mynd er það leikstjórinn og myndatöku-
maðurinn sem ráða endanlegri útkomu at-
riðanna. Þeir geta verið hæstánægðir með
eitthvað sem Ieikaranum finnst handónýtt.
Og öfugt. Það er mikið atriði þegar kvik-
mynd er gerð að undirbúningurinn sé nægur
og að það sé algerlega ljóst frá upphafi,
hvert sé verið að fara með öllu saman, svo
allir séu nú örugglega að fara í sömu átt, en
endi ekki hver í sínu horni. Það væri næsta
óheppilegt að þurfa að tefja upptökur þar
sem hver minúta er dýrmæt, með löngum
umræðum um persónusköpun milli leikara
og leikstjóra."
Tvær frumsýningar í einu
„Það var svolítið skrítið með þessar frum-
sýningar. Þær voru báðar um sama leyti,
Utlaginn 31. okt. og Álmurinn 3. nóvember.
Fólk var að spyrja mig fyrir mánaðamótin
hvort ég væri ekki nervös, og meinti Útlag-
ann, en ég sagði jú og átti við Undir álmin-
um. Spenningurinn var alls ekki jafn mikill
fyrir frumsýninguna á Útlaganum. Ég var
löngu búin að gera þetta og vissi að ég gat
engu breytt, en um leið og ljósin voru slökkt
í bíósalnum og fyrstu stefin í tónlistinni
heyrðust svitnaði ég snarlega í lófunum.
Ég er nokkuð ánægð með hvort tveggja.
Útlaginn virðist hafa fallið flestum einkar
vel í geð og ég vona bara að mér hafi tekist
að gera Auði sæmileg skil, eins og persóna
hennar kemur fyrir í kvikmyndahandritinu.
Sjálf hefði ég kannski kosið að stolt hennar
og hugrekki fengju meira tækifæri til að
njóta sín, og ekki síst sú heita og sterka ást
sem samkvæmt Gísla sögu virðist hafa ríkt
milli þeirra hjóna. En ég stjórna því nú ekki.
Það er ekki mitt hlutverk, heldur. Ég vinn
bara hérna.
Abbie Putnam í „Álminum" er eitthvað
það besta sem hefur komið fyrir mig í leik-
húsinu. Ég hef leikið mörg skemmtileg hlut-
verk eins og Lillu í Saumastofunni, Öldu
Kaldan í Straumrofi, Rósu í Skáld-Rósu og
fleiri, en mörg þeirra hlutverka sem ég hef
leikið fram að þessu hafa verið ljóshærðar,
blíðlyndar og glaðlyndar stúlkur. Ekki
stórbrotnar og litríkar persónur, nema þá
Skáld-Rósa.
Eftir nokkur ár í svona hlutverkum fer
ekki hjá því að maður fari að óttast að mað-
ur sé kominn niður í skúffu og eigi eftir að
vera að ieika litlu kátu stelpuna fram undir
fimmtugt. Svoleiðis hugsanir voru farnar að
sækja dálítið á mig.“
Að minnsta kosti rauðhærðar
„En svo kom Abbie. Fyrst trúði ég ekki
mínum eigin eyrum. Svo varð ég ofsalega
kát og að lokum alveg skelfingu lostin. Þetta
hlutverk spannar allan skalann, eins og sagt
er. I því er slegið á flesta strengi mannlegra
tilfinninga. í fyrstu vissi ég ekkert hvernig
ég ætti að nálgast þessa konu, sem gerir allt
með stórum stöfum. En Eugene O’Neill er
svo ótrúlega góður höfundur. Bæði textinn
og „instrúksjónirnar" hjálpa til að draga
upp stóra og skýra mynd af persónunni og
ekki varð það til að spilla ánægju minni með
þetta, hve ég var heppin með samstarfsfólk.
Allt ljúfar manneskjur.
Þegar til kom reyndist það því engan veg-
inn óyfirstíganlegt að skynja og skilja Abbie
og finna einhverja leið til að koma henni til
skila til áhorfenda. Litla ijóshærða Heiða
var reyndar hrædd við þá, að því er virðist
viðteknu hugmynd, að skapmiklar og lífs-
reyndar konur séu dökkhærðar eða að
minnsta kosti rauðhærðar. En þessi ótti
hvarf smátt og smátt þegar Abbie fór að
lifna og ég vona bara að framtíðin færi mér
fleiri slíkar konur, þótt ég vilji auðvitað alls
ekki skilja við allar hinar. En svona hlut-
verk hljóta blátt áfram að þroska mann.
Hvort ég mæti stundum persónunum í
leikritunum úti á götu? Tja, kannski í sum-
um tilfellum. En Eugene O’Neil og fólkið
hans er dálítið sér á parti. Mér er sagt, að
Jökull Jakobsson hafi kallað verkin hans
tröllaskáldskap. Þessar persónur eru svo oft
það sem enskir kalla „larger than life“,
stórbrotnari en venjulegt fólk. Það er því
erfitt að koma til skila hinum stórbrotnu
örlögum og tilfinningum þessara persóna,
þannig að áhorfandinn trúi því að þetta geti
í rauninni átt sér stað. Venjulegt fólk talar
ekki eins og þetta fólk og lendir alla jafna
ekki í þeim tilfinningalegu hremmingum og
það gerir. Það myrðir ekki heldur börnin
sín. Svo að ... nei, ég vona að ég eigi ekki
eftir að mæta Abbie Putnam á götu.“
Lausavinna
„Þetta hefur bjargast allt saman. Síðan ég
kom heim frá námi við Bristol Old Vic The-
atre School árið 1975 hef ég leikið hjá Leik-
félaginu og svo í útvarpi og sjónvarpi, og svo
var ég að uppgötva það, að ég er búin að
syngja með á fjórum hljómplötum. Að jafn-
aði hef ég leikið í tveimur verkefnum á ári
hjá LR.
Nei, ég er ekki fastráðin. Það hefur aldrei
verið rætt. En þó má segja að ég hafi verið
bundin í Leikfélagsverkefnum síðustu sex
ár. Það er jú mjög erfitt að stunda aðra
vinnu þegar maður er að ieika. Illmögulegt
að setja upp sýningar úti á landi til dæmis
og það veldur skipulagserfiðleikum, ef sami
leikarinn er í sýningum tveggja eða fleiri
leikhúsa á sama tíma.
Launin eru það lág að nauðsyn krefst þess
að maður taki alla vinnu sem býðst, alla
vega ef maður er í lausavinnu. Ég hefði
varla getað lifað af leiklistinni hefði ég
þurft að sjá fyrir fjölskyldu í gegnum árin.
En þetta er betra en að standa við færiband.
Það er þó fjölbreytni í þessu. Það var til
dæmis töluvert ævintýri að leika í ensku
framhaldsþáttunum „Út í óvissuna" og svo
nú í „Útlaganum". Enn sem komið er finnst
mér þó mest gaman á leiksviðinu, ekki síst
vegna hins beina sambands við áhorfendur,
enda þótt það geti nú verið erfitt að halda
nægum ferskleika ef sýningar verða mjög
margar."
Frí á mánudagskvöldum
„Leikarar hafa ríka tilhneigingu til að
einangrast. Við vinnum þegar aðrir eru að
skemmta sér, á kvöldin og um helgar. Á
mánudagskvöldum, þegar við eigum frí,
hafa fæstir aðrir mikinn áhuga á því að
sitja og spjalla fram eftir eða fara út að
skemmta sér. Við fáum þannig kannski
fremur fá tækifæri til að kynnast þeim
manngerðum sem við eigum svo að túlka á
sviðinu.
En svona einangrun er ekkert einsdæmi.
Þegar flugmenn koma saman þá tala þeir
líklega um flug og blaðamenn sjálfsagt um
blaðamennsku. Því er það svo sem ekkert
skrýtið að leikarar skuli tala um leikhús.
Rætt við Ragnheiði Steindórsdóttur leikkonu um líf og starf í leikhúsi og utan þess
ViLHJALMUR HJALMARSSON
Raupað tír ráóuneyti
INNANDYRA "Á HVERFISGÖTU 6 í FJÖGUR ÁR OG FJÓRA DAGA W
Þetta er fyrsta bók höfundarins. Hún er ný-
stárleg, því enginn íslenskur ráðherra hefir
áður sett saman bók um ráðuneytið sitt.
Vilhjálmur kemur víða við og ræðir m.a.
stöðuveitingar, írafár á Alþingi, námsmanna-
hasa og kalda stríðið um peningana.
Gamansemi Vilhjálms gægist víða fram. Og
oft er seilst eftir svipmyndum utan dyra þótt
Hverfisgata 6 sé þungamiðja bókarinnar.
Frásögnin er opinská en laus við alla beiskju.
180 myndir eru i bókinni.
Verð kr. 320.00
ÞJÓÐSAGA
ÞINGHOLTSSTRÆTI 27 — SÍMI 13510