Morgunblaðið - 06.12.1981, Blaðsíða 20

2 0 MORGUNBLADIÐ, SUNNUD^QUR 6. DESEMBER 1981
í húsi listmálara
„Sigurjón Olafsson stríðir mér alltaf
með því að ég sé svo líkur Brésnef:
Og veistu það ekki, segir hann, að
það er Ijótasti maðurinn í Sovétríkj*
unum!“
í skuggalegu húsi við Vesturgötu á Valtýr
Pétursson sér vinnustofu.
Kinu sinni átti ég heima hér, segir Valtýr.
Kóstri minn átti þetta hús og þegar ég kem
heim úr útlöndum árið 1953 setjumst við að
hér, hjónin. I>ú sérð að þetta er ekki stórt og
þá var nú beinlínis sofið uppá málverkum.
Svo fluttum við nokkrum árum seinna og ég
hafði þessa litlu íbúð fvrir vinnustofu. Það er
allt öðru vísi núna, heldur en var; ég gerði
nefnilega alvöru úr því að taka til. Eg var
búinn að hugsa um það í mörg ár, hvort ég
ætti nú ekki að hreinsa til í kringum mig;
maður hafði borið hingað upp drasl í næstum
þrjátíu ár og sáralítið farið út. Svo kom ég
þessu í verk einn daginn og fór með allt á
haugana. Það er annaðhvort að kasta öllu
eða engu — og ég kastaði öllu. Meira að
segja kaffibollunum mínum. Svo leigði ég
mér mikla meistara og þeir stækkuðu fyrir
mig íbúðina útí eitt, skiptu um glugga og
fleira þesslegt.
Og lifnaðirðu ekki allur í þessari tiltekt?
Jú, hvað heldurðu — ég er að vona.það
að minnsta kosti. En ég var hálf átta-
villtur fýrst; Ekki getur þetta verið vinnu-
stofan mín? spurði ég sjálfan mig. Hvað er
Valtýr Pétursson að gera í þessari vinnu-
stofu, þar sem allt er fínpússað og hvít-
þvegið? Hér getur enginn almennilegur
maður málað! Svo fór maður nú að kann-
ast við sig og mér líkar þetta því betur sem
ég kynnist þessum þrifnaði öllum meir. Ég
VALTÝR
sá líka blessaða Esjuna í fyrsta sinn í
langan tíma í allri sinni dýrð. Það var
tékkneskt gler í gluggunum; það var allt
byggt af vanefnum í þann tíma þegar
þetta hús var reist; og það gekk orðið í
bylgjum þetta tékkneska gler, svo það var
aldrei sama fjallið sem maður sá.
Valtýr er að dedúa við mynd eina mikla,
sem stingur í stúf við allar hans myndir
aðrar.
Svona hefði Valtýr Pétursson ekki mál-
að í gamla daga?
Nei, það ,er satt. En mér þykir vænt um
þessa mynd og hef verið að föndra við
hana í ein fjögur ár. Ég sá eitt sinn stórt
málverk í Danmörku af flota skipafélags
nokkurs og langaði þá til að gera svipaða
mynd af Fossum Eimskipafélagsins; mað-
ur er nú alinn upp með þessum skipum. Og
nú er ég svo til búinn með mynd af öllum
Fossunum sem Eimskip átti fram til 1939.
Sjö skip — það var dálítið vandamál að
koma þeim öllum fyrir.
Þú ert hættur að mála abstrakt?
Já, í eina tíð var maður forfallinn ab-
straktsjónisti. En ég er löngu kominn ofan
af því, að það sé aðalatriði að vera frum-
legur og koma fram með eitthvað nýtt.
Hvað er líka nýtt? Ég reyni að búa til
mynd — ég segi ekki að ég geti það — en
það getur enginn haft það af mér, að ég
reyni. Ég held ég sé á réttri leið, en ef
annað kemur svo á daginn, þá hefur maður
bara ekki fæðst.
Það er samt abstraktsjón í uppstilling-
unum þínum?
Já, en það hafa nú ekki allir sömu skoð-
un á því. Þeir eru spenritir fyrir þessum
I uppstillingum úti í löndum, en hér heima
vilja þeir ekki sjá þetta. Það er unglinga-
vandamálið í krítíkinni. Hilton nokkur
Kramer, víðfrægur gagnrýnandi í Banda-
ríkjunum, skrifaði nýlega í New York Tim-
es, að málaralistin sé að ná sér aftur á
strik núna, eftir að hafa villst út í gern-
inga og þess konar dótarí. Og hann bætir
við, að það sé mikill léttir. En abstraktið á
allan rétt á sér og ég get aldrei talað illa
um það. Allt sem ég kann, hef ég lært úr
abstraktinu.
Valtýr á orðið mikið af myndum.
Já, þetta er orðið dágott safn, segir Vai-
týr. Ætli það séu ekki ein sjö ár síðan ég
hélt stóra einkasýningu? En ég hef jafnan
sýnt í Þrastalundi síðustu sumur og það
hentar mér vel. Það er sumarbústaðaland
á þeim slóðum og hálf Reykjavík alltaf á
ferðinni þar, svo þær hafa gengið ágætlega
þessar sýningar mínar í Þrastalundi. Mig
langar til að halda stóra sýningu og ætli
maður láti ekki verða af því innan tveggja
ára eða svo. Nei, við látum okkur ekkert
með það að halda hópinn í Septem. Við
förum ekkert út í neitt hænsnadráp —
ekki til í dæminu að við förum í hænsna-
dráp.
Nú fer Valtýr að tala um Haydn og hans
kvartetta. Kvartett númer 4 er eitthvert
mesta listaverk sem samið hefur verið. Ég
skal leyfa þér að hlusta, segir hann og
spilar Haydn af segulbandi.
En Valtýr, hvert sóttirðu helst þína
listmenntun?
Ja, einu sinni var maður nú á kafi í því
sem var að gerast hér og þar í Evrópu —
en einn góðan veðurdag gerði ég mér grein
fyrir því, að ég var orðinn hundleiður á
þessum kúltúr. Ég var svo heppinn að
komast í sambapd við grænlenska list og
eftir að ég hafði kynni af grænlenskum
tréskurðarköllum, hef ég ekki haft áhuga
fyrir neinu nema íslenskri menningu. Það
sem fólk gerir, á að koma frá því sjálfu og
spretta uppúr þeim aðstæðum sem það
heyr lífsbaráttuna í. Vitaskuld verður
menning aldrei einangruð — menn mega
ekki skilja það svo, að ég sé á móti öllu sem
erlent er og éti bara slátur ... Og raunar
er slátur alls ekki séríslenskt, ég man ekki
betur en ég hafi einhvern tíma étið lifrar-
pylsu suður á Ítalíu.
Hvenær var það sem þú sást veröldina
allt í einu í nýju ljósi?
Það hefur verið snemma á sjöunda ára-
tugnum. Annars má vel vera, að þessi
breyting sé aðeins venjulegur aldursþroski
að koma til skjalanna, ég veit það ekki. En
uppúr þessu tek ég að tengja verk mín
umhverfinu meira en ég hafði áður gert og
nota abstraktsjónina til að búa til hús í
Vesturbænum og hleypa lífi í dauðar upp-
stillingar.
Svo þegir Valtýr.
Mér er meinilla við að tala gáfulega um
list, segir hann loks: Það verður aldrei
nema upphafin vitleysa. En mér hefur
alltaf fundist einkennilegt, að mynd verð-
ur til á einu augnabliki. Þó maður hamist
á léreftinu árum saman, þá verður myndin
skyndilega til í einni andrá, og maður veit
aldrei hvenær það augnablik kemur. Ég
held ég geri ekkert betra en halda mér að
málverkinu og bíða eftir augnablikum.
Hann fer aftur að tala um þennan
Haydn og kantötur hans . En af því við-
mælandinn hefur ekki hundsvit á tónlist,
leiðist spjallið brátt í aðrar áttir og við
förum að tala um þennan skyndilega
áhuga íslendinga á öllu sem kallast list.
Það hefur aldrei verið annað eins að ske
í listum og í dag, segir Valtýr. Maður hélt
nú í kringum 1960, að áhugi manna á list-
um gæti varla orðið meiri — en núorðið
finnst manni jafnvel nóg um. Það eru allir
svo uppteknir í listum, að það má enginn
orðið vera að því að stunda framleiðslu-
störf! Annar hver maður í landinu orðinn
rithöfundur; þessi litla eyþjóð heldur uppi
sinfóníuhljómsveit; leikfélög blómstra í
hverri skoruvík... og svo nænsnadráp!
Einu sinni man ég eftir laugardegi, þegar
opnaðar voru 12 málverkasýningar í
Reykjavík einni. Ekki hundrað þúsund
manna bæ! Jafnvel þeir í New York með
sínar 10 milljónir mættu vera hreyknir af
slíku. Þessi eyþjóð, íslendingar, er alveg í
sérflokki að þessu ieyti og ég held það sé
að rísa upp aftur nokkuð sem geti kallast
íslensk menning. Þessi áhugi er ekki allur
til að sýnast — hann er ekta hjá mörgu
fólki. Það er betri almenningur, held ég, en
áður.
Árni Pálsson skrifaði nú eitt sinn, að
það væri að rísa upp með þjóðinni „andleg-
ur almúgi"?
Jú, hann er líka til. Nýlega varð mér
gengið inná sjoppu, þar sem eru seld frí-
merki, og spurði hvað kostaði undir bréf
til Skandinavíu. — Ja, það fer nú eftir því,
hvar hún er, ansaði stúlkan. En þó það sé
ekki nema 2% af listáhuganum sannur, þá
er það stórkostlegt. Ég er bjartsýnn á ís-
lenskan kúltúr.
Bjartsýnn á þessum „síðustu og verstu
tímum"?
Ja, það hefur nú farið tvennum sögum af
minni bjartsýni, en ég held samt ég hafi
alltaf verið mikill bjartsýnis veraldaraf-
glapi. Það hefur auðvitað hrokkið einstöku
sinnum í baklás — en slíkt er ekki nema
náttúrulegt. Ég vil halda því fram, að ég sé
bjartsýnismaður. Ég trúi ekki að mann-
kynið sé svo vitlaust, að drepa sig með
atómsprengju; það er óþarfi, held ég, að
ergja sig með svoleiðis hugarórum. Maður
er búinn að lifa svo marga „síðustu og
verstu tírna", að maður er hættur að trúa á
þá. Nei, ég er ekki bölsýnn, 62 ára gamall
maður: Ég hef lifað bæði heriega tíma og
ómögulega og við því er ekkert að segja
annað en taka ofan og hrópa húrra.
J.F.Á.
Helgi (iuðmundsson úrsmiður
hefur flutt verslun sína um set
við Laugaveginn og hefur nú
opnað hana í húsinu nr. 82. Inn-
réttingar teiknaði Albína Thord-
arson. Þar annast hann verslun
og viðgerðarþjónustu með úr og
klukkur, en einnig er hægt að fá
gjafavörur í verslun hans. Helgi
hóf að starfa sjálfstætt sem úr
smiður árið 1954. Verslunin er
opin á venjulegum verslunar
tíma og með honum þar vinnur
kona hans, Nína Björg Krist-
insdóttir.
Ljó.Mm. Kmilía.
Launþegafélag á Suðumesjum:
Ofurvald Alþýðubanda-
lagsins verkalýðshreyf-
ingunni fjötur um fót
AÐALFUNDUR Launþegafélags
sjálfstæðismanna á Suðurnesjum
var haldinn í Samkomuhúsinu í
Garði 3. desember sl.
Sendi fundurinn frá sér eftir-
farandi ályktun:
Fundurinn lýsir undrun sinni á
gerð síðustu kjarasamninga og
telur að þeir sanni enn á ný þau
gamalkunnu sannindi að ofur-
vald Alþýðubandalagsins á
verkalýðshreyfingunni er henni
verulegur fjötur um fót í barátt-
unni fyrir bættum kjörum laun-
þega.
Ályktunin var samþykkt sam-
hljóða.
i________