Morgunblaðið - 31.12.1981, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 1981
Heimsviðburðir
ðrio T
„Díana, hættu að stela senunni," sagöi Karl prins ekki alls fyrir löngu
við sína ektafrú, en af meðlimum konungsfjölskyldunnar á hún nú
langmestum vinsœldum að fagna.
„Trú felur það í sér að maður lítur á allt böl eins og hvert annað áfall, sem örlögm hafa buið manni til aö
standa það af sér," sagöi Anwar Sadat forseti Egyptalands í sjalfsævisögu sinni, sem út kom nokkru áöur
en hann var myrtur.
Síversnandi ástand í Póllandi. Verkföll á verkföll ofan. Biðraðir
lengri en nokkru sinni, létlaust þóf stjórnvalda og Samstööu, spurt
aftur og enn hvort og hvenær Sovétstjórnin láti til skarar skríða. Og
svo — á nöprum og köldum desembermorgni — var pólsk alþýða
komin undir járnhælinn eina ferðina enn. Herlög í gildi. Samband viö
landið rofið. Þúsundir borgara teknar höndum. Óvíst hve margir hafa
látið lífið af völdum herstiórnarinnar. Útgöngubann. Hungurvofan hím-
ir í skugga skriðdrekanna. Næringarskortur gerir vart viö sig. Alræöi
kommúnismans lætur ekki að sór hæða, en aö þessu sinni er hernum
att á foraðið en ekki kommúnistaflokknum, eins og venja hefur verið
þegar Sovétstjórn hefur talið ástaeðu til að taka í taumana.
Skothríð. Kúlnaregn. Þrír leiötogar riöa til falls. Reagan. Páfinn.
Sadat. Einn liggur í valnum. Hinir sleppa naumlega. En á eftir er
leiðtogum þjóðanna Ijósara en áður sú hætta sem þeim stafar stöðugt
af morðóðu fólki sem hvarvetna kann að liggja í leyni.
Þetta tvennt — atburöirnir í Póllandi og þrjú banatilræöi — er það
sem hæst ber í heimsfréttunum á því herrans ári 1981. En þaö er fleira en
ógnaratburöir sem dregur aö sér athygli fjöldans. Þaö fór t.d. ekki hjá því
aö brúökaup brezka ríkisarfans og aðalsmærinnar Diönu — og í kjölfar
þess tilkynning um væntanlega fjölgun í fjölskyldunni — vekti almenna
eftirtekt og ánægju flestra. Velheppnaðar tilraunaferðir bandarísku
geimferjunnar Kólumbíu og frábærar Ijósmyndir úr ferö Voyagers II til
Satúrnusar gerðu lukku og sama er aö segja um þann táknræna atburö
er Guernica Picassos kom loks til Spánar.
Evropsk samtök um einhliöa afvopnun og yfirlýsingu um kjarnorkuleysi
tiltekinna svæða í Evrópu létu aö sér kveða, einkum framan af, en
ástandið í Póllandi, fréttir um fjárframlög Sovétmanna tii starfseminnar
og áþreifanleg sönnun um hernaöarumsvif þeirra, þegar sovézkan kafbát
meö kjarnorkubúnaö innanborös rak á fjörur Svía, drógu úr þrótti af-
vopnunarsinna eftir því sem á leið
í könnun meðal yfirmanna AP-fróttastofunnar um víða veröld, þar sem
spurt var um mat þeirra á þvi hver væri mikilvægasta fréttin i ár, var
morðið á Sadat efst á blaði en í öðru sæti var Pólland. Þessi rööun var
rökstudd með því aö fráfall Sadats væri annað og meira en fráfall mikils
stjórnmálaleiötoga — það kynnl aö hafa úrslitaþýöingu fyrir ástandiö í
Miöausturlöndum. Póllandsmáliö kom rétt i kjölfariö, en siöan varö röðin
þessi: Árásin á Reagan, árásin á Jóhannes Pál páfa II., kjör Mitterrands
Frakklandsforseta, öryggismál Vestur-Evrópu, samdráttur í vestrænum
iðnríkjum, ástandiö í Miö-Austurlöndum (og ekki síst árás ísraelsmanna á
íraska kjarnorkuverið, frelsun bandarísku gíslanna í sendiráðinu í Teher-
an og feröir bandarísku geimferjunnar.
Rússneska innrásarliöið hélt áfram hernaði sínum gegn afgönsku þjóð-
inni. Nútíma hertækni var áfram beitt gegn nær vopnlausri og matarlausri
þjóð. Gereyðing heilla þorpa og hryðjuverk var daglegt brauð. Tugir
þúsunda Afgana flýöu enn land sitt undan innrásarliöinu.
— Á.R.
Átökin í Afganistan — Frelsissveitir Afgana hertaka stríösvagn rússn-
eska innrásarliðsins.
„Pólitík er eins og afskorið blóm
— visnar áður en varir," sagði
jafnaöarmannaleiðtoginn Fran-
cois Mitterrand rétt áöur en hann
sigraði Giscard d'Estaing í for-
setakosningunum.
YwlLPmm
Þaö telst til tíðinda þegar nýr forseti kemur í Hvíta húsið eins og
gerðist í ársbyrjun.
Ágústeplin hans afa
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Thöger Birkeland:
Hús handa okkur öllum
Teikningar: Palle Bregnhöi
lslcn.sk þýðing: Sigurður Helgason
Vaka, Reykjavík, 1981.
Það er ástæða til að fagna
hverri bók, sem kemur út á ís-
lensku eftir Thöger Birkeland.
Hann er fæddur 1922 í Kalund-
borg í Danmörku. Lauk kennara-
prófi 1943 og hefur síðan stundað
kennslustörf í Kaupmannahöfn
auk margvíslegra ritstarfa ann-
arra en barnabókaritunar.
1961 hlaut Birkeland dönsku
barnabókaverðlaunin fyrir sögu
sína „Naar hanen galer".
Samhliða góðum hæfileikum
gjörþekkir Birkeland aðalpersón-
ur sínar — börnin — og um-
hverfi þeirra frá kennslustarfi
sínu.
Honum tekst að sjá atburði og
manneskjur með augum barna —
og lýsa því frá þeirra sjónarhorni
á þann hátt að eftirtektarvert er.
Birkeland hefur sent frá sér
fjölmargar barna- og unglinga-
bækur frá því „Drengen frá Sten-
borgen" kom út 1958 og vakti
mikla athygli.
I byrjun áttunda áratugsins
sótti Birkeland æ meir efni sitt
eingöngu í vandamál líðandi
stundar. Gleggst dæmi um það
eru bækurnar um „Lasse Peder-
sen" sem eru í senn átakanleg
lýsing á erfiðleikum og einmana-
kennd sveitadrengs er flytur til
stórborgarinnar — og rótleysi og
örvæntingu hinna fullorðnu.
Hús handa öllum er skrifuð í
léttum, spaugsömum tón eins og
sumar — en ekki allar — bækur
Birkelands.
Sagan er um drenginn Mikka-
el, sem segir söguna, litlu systur-
ina Katinku (gælunafn Skjalda),
foreldrar þeirra og nokkur ná-
komin skyldmenni. Báðir afar
þeirra og önnur amman eru á lífi
og koma þau mikið við sögu.
Einnig Lassi frændi, sem ferðast
um og selur ýmsa hluti, svo sem
reiknivélar, búðarkassa o.fl.
Kona Lassa, María og sonur
þeirra Ulrik, síðhærður táningur
með mikið skegg.
Þetta er nú stór-fjölskyldan
hans Mikkaels.
í afmæli afa Jóa kom Ulrik
með þá hugmynd ?ð gaman væri
að allt frændfólkið byggi undir
sama þaki. Fráleit hugmynd í
byrjun en verður samt að veru-
leika.
Systkinin Mikkael og Skjalda
gera sitt til að komast úr blokk-
inni. Ýmsar uppákomur verða
fyrir þeirra tilstilli, sem valda
sambúðarerfiðleikum og koma
foreldrunum til að hugleiða mál-
ið um sameiginlegt hús með
frændfólkinu.
Það er Lassi sem finnur ákjós-
anlegt hús með stórum garði —
allt er þar í niðurníðslu og nú
þarf að taka til hendinni.
Reyndar kemur í ljós að stór-
fjölskylda á líka sín sambúðar-
vandamál. En öllum finnst gam-
an að lifa og afi Jói lætur eftir
sér að fremja prakkarastrik, sem
hann kunni í bernsku.
Allir hafa nóg að gera í húsinu
og enginn lætur sér Ieiðast, þótt
áhugamálin séu sannarlega ólík.
Lítill nágranni, Þorkell, eykur
á yndi barnanna — mikill og
hugkvæmur prakkari.
Bókin er skemmtileg og sífellt
er eitthvað að gerast sem heldur
lesanda sleitulaust við efnið.
Sigurður Helgason bókavörður
þýðir bókina. Myndir eru, að
mínu mati, ekki til þess kjörnar
að falla vel að efni.
Útgáfa Vöku er vönduð — og
gaman að þessi unga útgáfa skuli
velja sögu eftir Thöger Birke-
land, sem sína fyrstu barnabók.