Morgunblaðið - 14.08.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1982
13
Grein um mjólk? Er ekki
óþarfi að dekra við bændasam-
tök og samvinnuhreyfingu með
umfjöllun um þennan rándýra
vökva?
Eitthvað á þessa leið hugsa
sjálfsagt einhverjir. Það er því
ekki úr vegi að leiðrétta nokkrar
algengar bábiljur um þessa
fæðu.
Mjólk og vísindi
Á Fæðudeild Rannsóknastofn-
unar landbúnaðarins stendur nú
vfir ítarlegasta rannsókn sem hér
hefur farið fram á efnasamsetn-
ingu íslenskrar mjólkur og mjólk-
urafurða.
Það er Framleiðsluráð landbún-
aðarins sem stendur á bak við
þessa rannsókn. Eru það mikil
og góð tíðindi þegar ein atvinnu-
grein tekur svo ótvíræða forystu
í hagnýtum rannsóknum.
Staðreyndin er sú að Islend-
ingar eiga aðeins um einn kost
að velja ef þeir ætla að lifa af
harðnandi samkeppni og vers-
nandi viðskiptakjör um allan
hinn vestræna heim: vísindi og
rannsóknir.
Mjólk manngæsk-
unnar
Móðurmjólkin minnir okkur á
móðurást og manngæsku, sbr.
frýjunarorð lafði Mackbeth er
hún vænir mann sinn um að vera
um of barmafullur af „the milk
of human kindness".
Frá upphafi vega hefur
Þessi grein er hin síö-
asta af fimm sem fjalla
um grunnflokka fæð-
unnar. I fyrri greinum
var fjallað um korn,
garðávexti, kjöt og
fisk. í dag er fjallað
um mjólk og mjólkur-
afurðir.
mannkynið — eins og aðrar teg-
undir spendýra — notið móð-
urmjólkurinnar á viðkvæmasta
skeiði ævinnar. Getur engin
fæða komið í hennar stað.
Hins vegar eru innan við 10.000
ár síðan maðurinn tók markvisst
að notfæra sér mjólk annarra
spendýra og neyta hennar — ekki
aðcins fyrstu mánuðina — heldur
frá vöggu til grafar.
En hvað er í mjólk? Er ein-
hver munur á móðurmjólk og
kúamjólk? Er ekki óæskilegt að
fullorðnir séu að þamba kúa-
mjólk í tíma og ótíma? Er yfir-
leitt nokkur þörf fyrir kúa-
mjólk?
Smjör af hverju strái
Sagt er að Hrafna-Flóka og
skipverjum — m.a. Þórólfi
nokkrum — hafi ekki tekist að
koma sér saman um landkosti
þeirrar afskekktu eyjar sem þeir
nefndu ísland.
Fann Flóki landinu flest til
foráttu, en Þórólfur kvað aftur á
móti drjúpa smjör af hverju
strái. Er fátítt að jafnólíkar
skoðanir hafi komið úr einni og
sömu káetu.
Þannig sá Þórólfur fyrir sér
velgengni og velmegun land-
námsaldanna og nútímans en
Flóki hins vegar hallæri og
hungursneyð sem oft setti svip á
aldirnar þarna á milli.
Hitt fer ekki á milli mála að
án mjóikur og smjörs hefði eng-
in þjóð lifað af í þessu harðbýla
landi. Gildir sú regla enn hvað
sem smjörfjöllum og offram-
leiðslu líður.
Hvaö er mjólk
Mjólk er sérstök
næringarefnablanda útbúin frá
náttúrunnar hendi handa ung-
viði viðkomandi tegundar. Litinn
fær hún af örsmáum fitudropum
sem dreifast um vökvann.
Þurrefnisinnihald kúamjólkur
er um 13%. Eru það einkum
orkuefni, en auk þess snefill af
ýmsum bætiefnum þ.á .m. öllum
þeim vítamínum og steinefnum
sem maðurinn þarf á að halda.
Helsti munur á móðurmjólk
og kúamjólk er sá að í móður-
mjólk er mun meira af fjölómett-
uðum fitusýrum og C-vítamíni, en í
kúamjólk meira af nær öllum
bætiefnum öðrum.
Það kemur e.t.v. á óvart hve
bætiefnagildi kúamjólkur er
hátt. Er ástæðan m.a. sú að kýr-
in er jurtaæta sem lifir aðallega
á grasi og fær því sérlega bæti-
efnaríkt fæði.
Afuröir úr mjólk
Mjólkurframleiðslan hefur
alltaf verið mun meiri á sumrum
en vetrum. Þarf því að vinna
hluta af þeirri mjólk sem til fell-
ur á sumrin í geymsluþolnar af-
urðir.
Jón Ottar Ragnarsson
Eftir dr. Jón Óttar
Ragnarsson dósent
Af feitum afurðum er helst að
nefna rjóma, smjör og mjólkur-
osta. Var smjörið dýrast allra
þessara afurða og var það meðal
annars notað sem gjaldmiðill.
Af mögrum afurðum er helst
að nefna undanrennu, skyr og
skyrmysu. Voru skyrið og skyr-
mysan ótrúlega mikið notuð,
skyrmysan einkum sem svala-
drykkur líkt og gosdrykkir nú.
Yfirleitt framleiddu íslend-
ingar rhikið af skyri en lítið af
ostum. Var ástæðan án efa sú að
skyrmysan er mun heppilegri til
drykkjar en ostamysan og
bragðbetri.
Mjólk og næring
Þeir sem telja að Islendingar
neyti allt of mikillar mjólkur
ættu að gera sér grein fyrir því
aó þeir fá að jafnaði meira af
bætiefnum úr mjólk en nokkrum
öðrum fæðufiokki.
Mjólk er frábær uppspretta
fyrir hvítu, kalkfosfór, B2-vítamín,
pantóþensýru, kalíum, zink,
B12-vítamín, magníum, fólasín og
Bl-vítamín (í röð eftir minnkandi
vægi).
Sem dæmi um mikilvægi
mjólkurmatar má nefna að
1979—80 fengu íslendingar um
fimmtung orkunnar, 39% hvítunn-
ar, 68% kalksins og 36% álls
B2-vitamíns úr þessum flokki.
Yfirleitt má segja að kúamjólk
sé góð uppspretta fyrir öll bæti-
efni nema fjölómettaðar fitusýrur,
járn og C- og D-vítamín (erlendis
er mjólk oft D-vítamínbætt).
llmdeildasti þáttur kúamjólkur
er hið lága hlutfall fjölómettaðra
fitusýra (miðað við móðurmjólk).
Við framleiðslu á smjörva (smjör
+ jurtaolía) er þetta leyst á snjall-
an hátt.
Vegna hættu á beinþynningu á
fullorðinsárum er mikilvægt að
fólk drekki 2—3 glös af mjólkur-
drykkjum á dag. Ættu fullorðnir
að halda sig við léttmjólk, und-
anrennu eða mysu.
Lokaorð
Mjólk hefur löngum verið ein
helsta undirstöðufæða þessarar
þjóðar og er svo enn. Yfirleitt
hefur gildi mjólkur verið van-
metið og er tímabært að hún fái
réttlátari dóm.
Mjólkurframleiðendur þurfa að
bæta til muna nýtingu á hinum
mögru þáttum mjólkurinnar, sér-
staklega skyrmysunni sem nú fer
að mestu til spillis. Reynir hér á
þjóðhollustu þessa iðnaðar.
Á hinn bóginn verður að segja
það mjólkuriðnaðinum til hróss
að hann hefur yfirleitt verið í
fararbroddi í vöruþróun og verk-
tækni, enda hefur hann aðgang
að vel menntuðum iðnfræð-
ingum.
Maður leiksins
fær kvöldverð
fyrir tvo á
Lækjarbrekku
Laugardalsvöllur
Aðalleikvangur
I dag M. 14.00
leika
IBV
Stórleikur
ígeysiharðri fyrstu deiidar baráttu. VALUR
Hafðu samband
EIMSKIP
SIMI 27100

Valsmenn leika í

búningum
©
Sölning hf.
Góöborgarinn
^vTMMHT
Á'Z/i'/}/}(//a
GSdfotirtiMX bXerut^ uj 1|nn i
Laugalœk 2. Sími 86511.
Stuðmenn
Vals