Morgunblaðið - 09.09.1982, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1982
19
ímynda mér hvernig Bandaríkin
væru. Ég varð vinur Stikils-
berja-Finns áður en ég smakkaði
hinn sæta keim stikilsberja. Og
hjarta mitt sló örar af æsingi
þegar ég las sögurnar eftir
Edgar Allan Poe.
í sögunum um landnemana fór
ég um slétturnar miklu í fylgd
með norrænu fólki, sem kom úr
fjalllendi, og gat hér hvergi hul-
ist, ekki einu sinni á bak við
klett eða í runna.
Ég hefi aldrei komið hér áður,
— og samt kemur mér sumt
kunnuglega fyrir sjónir af lýs-
ingum og frásögnum hinna
miklu listamanna orðsins yðar á
meðal.
Eftir því sem ég best veit hafa
flest meiriháttar bókmennta-
verk bandarískra höfunda verið
þýdd á Norðurlandamál, — verk
sem hafa aukið á andagift okkar
eigin rithöfunda og víkkað sjón-
deildarhring okkar.
Eugene O’Neill, Arthur Miller,
svo aðeins fáir séu nefndir af ris-
um leikritunar, verða skyndilega
tengdir okkur þegar orð þeirra
eru þýdd á okkar tungur.
Við höfum lengi fylgst með yð-
ur og landi yðar.
Við höfum reyndar heimildir
um nýja heiminn frá því fyrir
nærri þúsund árum. í fornum
ritum segir frá „dögg sem var
öllu öðru sætari“ frá stöðum þar
sem „ekki skorti vínvið né vín-
ber“. Engan skal því undra þótt
þeir, sem komu fyrstir til þess-
ara stranda í vestri, hafi kallað
landið Vínland hið góða.
En sætleiki daggar og gnægð
vínberja er ekki hið eina, sem
norrænar þjóðir hafa sóst eftir í
nýja heiminum. Vísindamenn
okkar hafa komið hingað í leit að
þekkingu og verksviti, til þessar-
ar þjóðar vísindalegrar snilli,
þjóðar sem þekkt er að miklum
afrekum, — afrekum svo ótrúl-
egum að enginn af minni kynslóð
hefði getað ímyndað sér þau, er
ég var að alast upp.
Herra forseti. Þjóð yðar er þjóð
mikilla andlegra og hagnýtra af-
reka, — svo ekki sé minnst á
víðfeðmi og völd. Hvað höfum
við, smáþjóðirnar, að segja hin-
um stóru?
Ef til vill er þegn fámennrar
þjóðar sér meira meðvitandi um,
að hann eða hún geti lagt eitt-
hvað af mörkum til nútímans.
Meðal lítillar þjóðar er þörf fyrir
sérhvern skapandi huga, — já,
sérhverri hæfri hönd er fagnað,
geti hún lagt sitt af mörkum til
þess að sameiginlegu, verðugu
markmiði sé náð.
Og samt væri þetta allt til
einskis ef við kynnum ekki að
lesa. Hefðum ekki hæfileika til
að lesa og muna vísdómsorð, —
orð þeirra, sem plægðu akurinn
á undan okkur. Ef við gætum
ekki lesið orð þeirra, sem á und-
an okkur fóru, værum við naum-
ast það fólk, sem við erum.
Komandi kynslóðir munu lesa
um ævintýri Stikilsberja-Finns.
Þær munu lesa um landnema og
gamla könnuði nýrra landa, —
og þær munu lesa um okkur.
Hvaða orð geymum við handa
þeim að lesa? Éf til vill leiðinleg
orð, ef til vill yndisleg. Ef til vill
góð, ef til vill vond. Það er fram-
tíðarinnar að dæma. Hvað um
það, — við vitum öll hve ljóm-
andi gáfuð við erum...
Hver sem dómurinn verður, þá
gefum við framtíðinni mikla
gjöf, hæfileikann til að lesa um
okkur.
Hvort sem við erum bandarísk
eða norræn, hefi ég mikinn
metnað fyrir okkar hönd: Gefum
niðjum okkar orð til að hugsa
um, dáðir að minnast, menningu
að byggja á. Gefum framtíðinni
mynd af okkur, sem þolir að vera
framkölluð, og sýni — að
minnsta kosti brot af hugsjón.
Herra forseti Bandaríkjanna,
forsetafrú Reagan
Einlægar þakkir fyrir gest-
risni á heimsfrægu heimili
sýnda landi mínu og Norður-
löndunum öllum. Við vitum að
velferð þjóða okkar er innbyrðis
nátengd, svo og velferð allra
annarra þjóða.
Það er einlæg ósk mín, að börn
okkar og komandi kynslóðir geti
lesið um hve miklir friðflytjend-
ur við vorum, þótt við horfum
raunsæjum augum á ástand
heimsmála um þessar mundir.
Megi heill og farsæld fylgja
gestgjöfum okkar og bandarísku
þjóðinni.
konar stofnana á Norðurlöndum er
traustur grundvöllur mjög náinn-
ar samvinnu, sem þróast hefur
stig af stigi milli ríkisstjórnanna
og annarra aðila.
Þjóðfræðilega eru við hvert
öðru ólík. Við tölum átta tungu-
mál og erum fimm fullvalda ríki.
Ríkin ná yfir víðáttumikið svæði
frá Grænlandi í vestri til Finn-
lands í austri, frá Lapplandi í
norðri til Danmerkur í suðri. Alls
erum við 22 milljónir. En saman
höfum við myndað, ef ekki ein-
ingu, þá fyrirmynd svo náinnar
samvinnu að varla verður til
nokkurs jafnað annars staðar í
heiminum. Og vera má, að
ánægjulegast sé, að við erum ekki
að reyna að líkjast hvert öðru. Við
metum mikils fjölbreytni menn-
ingar okkar og reynum að efla
hana með samstöðunni.
Þetta hljómar eins og þver-
stæða, en er í raun og veru eina
færa leiðin til að svo náin sam-
vinna geti blessast. Enginn lærir
að þvinga eigin menningu upp á
hina, en þess í stað lærum við
hvert af öðru, lærum af mistökum
og afrekum og látum það verða
hvatningu til nýrra dáða.
Norræna vegabréfasamstarfið
er fyrsta tákn norrænnar sam-
vinnu, sem erlendur gestur verður
var við, er hann sækir okkur heim.
Gestir, sem koma annars staðar
frá þurfa aðeins að sýna vegabréf
sín þegar þeir koma fyrst að
landamærum norræns ríkis. Síðan
geta þeir ferðast óhindraðir milli
landanna án þess að þurfa að
sanna hverjir þeir eru. Fyrir
þegna Norðurlandanna eru þó
önnur atriði samstarfsins mikil-
vægari.
Norðurlöndin eru sameiginlegur
vinnumarkaður. Nátengd hinum
sameiginlega vinnumarkaði er hin
umfangsmikla löggjöf, sem trygg-
ir sérhverjum þegni Norðurlanda
sem dvelst í öðru norrænu landi
en sínu eigin, sömu félagslegu
réttindi og þegnar viðkomandi
dvalarlands njóta. Þar við bætist,
að þeir þegnar Norðurlandanna,
sem hafa búið a.m.k. þrjú ár í öðru
norrænu landi, öðlast þar kosn-
ingarétt og kjörgengi við sveitar-
stjórnarkosningar.
Merkilegur árangur hefur náðst
í samvinnu um setningu laga.
Mörg sams konar lög hafa verið
samþykkt á Norðurlöndunum. Svo
víðtækur árangur hefur náðst, að
löggjöf á Norðurlöndum er sam-
ræmdari en tíðkast jafnvel ekki í
einstökum ríkjum yðar eigin
lands. Þessi samræming löggjafar
hefur mikla hagnýta þýðingu fyrir
viðskipti og verzlun, en einnig
fyrir þær tugþúsundir Norður-
landabúa, sem vegna hins sameig-
inlega vinnumarkaðar, dveljast í
nokkur ár við störf í öðru norrænu
landi en þeirra eigin. Samningur-
inn um Norræna póstsambandið
og Norræna fjarskiptasambandið
stuðla að betri þjónustu þessara
aðila.
Að því er flugsamgöngur varðar
einskorðast samvinnan við þrjú
lönd, Danmörku, Noreg og Sví-
þjóð. En SAS-flugvélarnar með
víkinganöfnin bera nafn Skandin-
avíu og glæsilegt vitni um nor-
ræna samvinnu til fjögurra af
fimm álfum heims.
í löndum okkar er umhverfis-
vernd álitin knýjandi félagsleg
nauðsyn, sem krefst áhrifaríkra
aðgerða.
Norðurlöndin hafa fyrst allra
ríkja gert með sér samning, þar
sem svo er kveðið á, að tjón sem
iðnfyrirtæki veldur í öðru landi
skuli metið eins og tjón í eigin
landi.
Ómetanlegt er hve norrænu
tungumálin eru skyld innbyrðis.
Það auðveldar menningarsam-
skipti milli landssambandanna, og
á mörgum sviðum hafa verið
stofnuð norræn sambönd. Náin
persónuleg tengsl í forystuliði
samtaka og stofnana auka enn á
virkni samstarfsins. Ýmsar stofn-
anir á sviði vísinda og mennta
hafa verið settar á laggirnar.
Þegar litið er með augum gests-
ins á Norðurlöndin er það, samt
sem áður, mismunandi stefna
þeirra í utanríkismálum, sem
einkum blasir við. Hann sér, að
þrjú hinna fimm ríkja eru í
Atlantshafsbandalaginu, og tvö
þeirra fylgja hlutleysisstefnu. Það
vekur einnig athygli, að Danmörk
hefur gengið í Efnahagsbandalag
Evrópu, en hin ríkin fjögur eru
aðilar að EFTA, fríverzlunar-
samtökum Evrópu. Þessi mismun-
andi afstaða endurspeglar mis-
munandi utanríkisstefnu og hags-
munamál einstakra ríkja.
Það er samt mikils um vert að
undirstrika, að hinar norrænu
þjóðir telja, að mismunandi utan-
ríkisstefna orsakist ekki af né
leiði til óvinsamlegrar afstöðu
þeirra í milli. Þvert á móti er
þetta talið bera vott um hið „nor-
ræna jafnvægi". Ahrifaríkasta
sönnunin fyrir sams konar grund-
vallarafstöðu norrænna ríkja til
alþjóðastjórnmála er hið nána
samráð utanríkisráðherra þeirra
innbyrðis. Einnig sú staðreynd, a?
Norðurlandaþjóðirnar hafa oftast
getað staðið saman að samþykkt-
um á alþjóðaþingum og hjá al-
þjóðastofnunum. Þetta skýrir það
einnig að hjá þessum stofnunum
er það oft svo, að einn fulltrúi
Norðurlandanna getur mælt fyrir
munn þeirra allra.
Norðurlandabúar eru hreyknir
af því, að vera álitnir starfa
raunhæft að málstað friðar og
eindrægni meðal manna.
Leyfist mér að minna á, að
margt afbragðsfólk frá Norður-
löndum hefur unnið merkilegt
starf á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna. Ég nefni Tryggve Lie og Dag
Hammarskjöld. Listamenn frá
Norðurlöndum hafa aflað sér
frægðar með list sinni hér í
Bandaríkjunum. Fyrir skömmu
kvöddum við einn þeirra, hina
ógleymanlegu Ingrid Bergman.
I norrænni goðafræði var
regnboginn brú milli tveggja mis-
munandi heima. Þjóðtrúin segir,
að sá sem stendur undir regn-
boganum geti óskað sér hvers sem
er. Hin marglitu tengsl þjóða
okkar er slík brú. Með gullbikar
þann í hendi, sem ég trúi að nor-
ræn menning sé, óska ég, að yður
finnist hún svo mikils virði að þér
viljið kynnast henni betur, eins og
við viljum ætíð heyra um síðustu
afrek yðar á menningarsviðinu.
Það mun styrkja vináttu okkar og
gagnkvæma umhyggju í þessum
heimi, þar sem við viljum hlakka
til framtíðarinnar.
Fyrir hönd Norðurlandanna er
það mér heiður og ánægja að opna
sýninguna „Scandinavia Today"
hér í Washington.
Þakka yður fyrir.
SJÁ EINNIG
GREINAR OG
MYNDIR Á MIÐOPNU
Dodge Special Edition, árgerö 1980. Ekinn 35.000
km. 6 cyl. Bifreiöin er í mjög góöu ástandi, fæst meö
góöum greiösluskilmálum. Til sýnis að Langholtsvegi
143. Uppl. í síma 83599 frá 09.00—17.00 og 33714 á
kvöldin.
VWWWWWAWWWWWWVWWVWVi'WWWWWV
DRAUMUR
FERÐAMANNSINS
Chevrolet Van Custom árg. 1978 til sölu.
Ekinn 6.000 mílur adeins. Vatn, ísskápur
o. fl. o. fl. Upplýsingar í síma 99-6436 eöa
BÍLASALAN BUK s/f
SlÐUMÚLA 3-5-105 REYKJAVlK
SÍMI: 86477
Xv.w.v.wwv.v.wwwww.wwwvaww.wva
^Dale .
Carnegie
námskeiðið
Námskeiðið
getur hjálpað
þér að:
★ Öölast hugrekki og meira sjálfstraust.
★ Bæta minni þitt á nöfn, andlit og staöreyndir.
★ Láta í Ijós skoðanir þínar af meiri sannfæringar-
krafti í samræðum og á fundum.
★ Stækka vinahóp þinn, ávinna þér virðingu og við-
urkenningu.
★ Taliö er aö 85% af velgengni þinni sé komiö undir
því hvernig þér tekst aö umgangast aöra.
★ Starfa af meiri lífskrafti — heima og á vinnustaö.
★ Halda áhyggjum í skefjum og draga úr kvíða.
★ Veröa hæfari aö taka viö meiri ábyrgð án óþarfa
spennu og kvíða.
Okkar ráölegging er því: Taktu þátt í Dale Carnegie-
námskeiöinu.
í dag er þitt tækifæri.
Hringið í síma:
t tnk.iloyfi á IsianiJ.
82411
uaij. mskuSTJornunarskolinn
.\j\lsKt ll>l.\ Konráð Adolphsson SÍÖUmÚla 35.