Morgunblaðið - 25.09.1982, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 1982
MinninffT—
Sveindís Hansdóttir
frá Hellissandi
Fædd 28. febrúar 1897
Dáin 13. .september 1982
Óðum hverfur af sjónarsviðinu
aldamótafólkið sem ólst upp við
fátækt og erfiðleika, sem nútíma-
fólk ekki þekkir, en lagði þó þrátt
fyrir alit grunninn að því velferð-
arþjóðfélagi sem við í dag búum
við.
Enn einn fulitrúi þeirrar kyn-
sióðar er nú horfinn í safn feðr-
anna og heyrir sögunni til, þeirri
sögu sem við höldum áfram að
skrá með lífi okkar og starfi og
Eiginmaöur minn,
GUDLAUGUR ÞÓRARINN HELGASON,
Brimhólabraut 32,
Vestmannaeyjum,
andaöist í Sjúkrahúsi Vestmannaeyja 23. september.
Fyrir hönd vandamanna,
Lilja Jensdóttir.
+
Eiginmaöur minn, faöir, tengdafaöir og afi,
GUDMUNDUR HRAUNDAL,
Drápuhlíó 30, Reykjavlk,
veröur jarösunginn frá Fossvogskirkju þriöjudaginn 28. september
kl. 13.30.
Jarösett veröur aö Lágafelli.
Ingibjörg Skaftadóttir,
Helga Hraundal, Hinrik H. Friöbertsson
og barnabörn.
t
Móöir mín, amma og langamma okkar,
ÓLÖF LOFTSDÓTTIR (LÓA),
fyrrverandi skipsþerna,
Noröurbraut 9, Hafnarfirði,
er andaöist aö Sólvangi 16. september, veröur jarösungin frá
Dómkirkjunni mánudaginn 27. september kl. 15.00.
Helga Kristjánsdóttir,
Loftur Melberg Sigurjónsson, Guörún Haraldsdóttir,
Ólöf Melberg Sigurjónsdóttir, Lárus G. Ólafsson
og börn.
t
Eiginkona min, móðir okkar, tengdamóöir og dóttir,
SIGRÚN GUÐBJARNADÓTTIR,
Selvogsgrunni 29, Reykjavík,
veröur jarösungin frá Fossvogskirkju þriöjudaginn 28. september
nk. kl. 15.00.
Gunnar Pétursson,
Sigríóur Halldóra Gunnarsdóttir, Már Gunnarsson,
Sígrún Gunnarsdóttir, Sigurður Ingi Sigurösson,
Sigríöur Bjarnadóttir.
t
Þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og útför
eiginmanns míns, fööur okkar, tengdafööur, afa og langafa,
GUÐMUNDARJÓNSSONAR
frá Hvammi, Landi.
Steinunn Gissurardóttir,
Jón Guómundsson, Marinella Ragnheíöur Haraldsdóttir,
Þórir Guömundsson, Bjarndís Eygló Indriöadóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Hjartanlegar þakkir sendum viö öllum þeim sem auðsýndu samúö
viö andlát og útför eiginmanns míns, fööur okkar, tengdafööur og
afa,
PÉTURS GUOJÓNSSONAR
frá Kirkjubæ, Vestmannaeyjum,
og heiöruöu af hlýhug minningu hans.
Sérstakar þakkir til hjúkrunarfólks á Sjúkrahúsi Keflavtkur, Hafn-
arbúðum og deild 4 Borgarspítalanum.
Lilja Sigfúsdóttir,
Ósk Pátursdóttir, Björn Hólmsteinsson,
Guðlaug Pétursdóttir, Jóhann Jónasson,
Magnús Pótursson, Þórdís Guömundsdóttir,
Jóna Pótursdóttir, Sigurgeir Björgvinsson,
Guöjón Pótursson, Dagfríöur Finnsdóttir,
Guórún Rannveig Pótursdóttir,
Árni Pétursson, Lára Guömundsdóttir,
Brynja Pótursdóttir, Höröur Steinþórsson,
Herbjört Pótursdóttir, Guóni Þór Ólafsson
og barnabörn.
þann arf í veganesti sem það læt-
ur okkur eftir.
I dag verður til moldar borin frá
Ingjaldshólskirkju, Sveindís
Hansdóttir frá Hellissandi, til
heimilis að Egilsgötu 28, Reykja-
vík.
Sveindís var fædd í Einarslóni í
Breiðavíkurhreppi þann 28. febrú-
ar 1897, dóttir hjónanna Hans
Ólafssonar og Sigurbjargar Vig-
fúsdóttur er þar bjuggu. Arið 1906
flytur hún með foreldrum sínum
og systkinum til Hellissands. Á
þessum árum var ekki auðflutt
milli sveitarfélaga, þar sem sveit-
arstjórnir gættu þess vandlega að
engir vandræðagripir kæmust inn
í þeirra umdæmi og valdið gætu
sveitarþyngslum. Til er bókun um
það, er Hans Ólafsson sækir um
innflutningsleyfi í Neshrepp ytri.
Hreppsnefndin mælti einróma
með því að veita Hans þetta leyfi,
og það eitt sýnir, að hann hefir
notið trausts og álits, því mörgum
var hafnað á þessum árum.
Tveir síðustu tugir 19. aldarinn-
ar og fyrsti tugur 20. aldarinnar
eru miklir breytingatímar á utan-
verðu Snæfellsnesi. Hellissandur
er að þróast úr aldagömlu verbúð-
arþorpi í verslunarstað, sem varð
til þess, að fólk sóttist eftir að
flytjast þangað með fasta búsetu.
Á þessum árum virðist sem
fiskur gangi mjög frá landi og því
hafi staðir eins og Einarslón, sem
byggðist upp af fiskifangi, átt erf-
itt uppdráttar, en vélbátar eru nú
að koma til sögunnar á Hellis-
sandi, verslun kemur þar á fyrstu
árum aldarinnar, sem kaupir
fiskinn. Atvinna í landi skapast,
bæði fyrir kvenfólk og unglinga.
Margt ágætis dugnaðarfólk flytur
á þessum árum til Hellissands,
m.a. frá Einarslóni, Beruvík, Önd-
verðarnesi og innanverðum
Breiðafjarðarbyggðum. Stöðug-
leiki kemst á í þessu gamalgróna
verbúðaþorpi, sem var upphaf
góðæris og velmegunar allt fram
til kreppuáranna upp úr 1930.
Sveindís mundi vel bernskuár
sín í Einarslóni. Þær minningar
einkenndust af heimilisgleði og
heimilisfriði. Að vísu var fátækt,
en aldrei sagðist hún hafa þurft að
líða skort, því Lónsmenn voru orð-
lagðar aflaklær, miklir veiðimenn,
bæði til sjós og lands. í hennar ætt
voru frábærar skyttur og kom það
sér vel á þessum árum, enda var
mikið um fugl og sel á þessum
slóðum.
Á heimili hennar í Einarslóni,
var stundað merkilegt menningar-
iíf. Foreldrar hennar voru sér-
staklega músíkelsk og til voru á
heimiiinu 5 hljóðfæri, langspil,
fiðla, harmonikka og munnharpa,
en ekki man ég hvað hún sagði að
fimmta hljóðfærið hefði verið, en
á öll þessi hljóðfæri spilaði faðir
hennar, auk þess var fjölskyldan
mjög söngelsk og var Hans lengi
aðalsöngkrafturinn í Hellna-
kirkju.
Það segir sig þess vegna sjálft,
að oft hefir verið glatt á bemsku-
heimili Sveindísar. Börnin lærðu
svo á hljóðfærin og mynduðu
þannig heila hljómsveit, sem ekki
skemmti aðeins íbúum Einarslóns
heldur og einnig gestum og gang-
andi, en margir áttu leið um
Lónsgarða á þessum árum, og var
þá gjarnan slegið upp dansleik úti
í guðsgrænni náttúrunni.
Fyrir mörgum árum sagði mér
Matthildur Kjartansdóttir, kona
Guðbrandar fyrrv. forstjóra
Áfengisverslunarinnar, að eitt
sinn er hún á ungdómsárum sín-
um var þarna á ferð með mörgu
ungu fólki, hefði hún og félagar
hennar mætt einstakri gestrisni,
sem enduð var með balli og hefði
húsbóndinn og dóttir hans leikið
fyrir dansinum úti á túninu. Ekki
mun það hafa verið Sveindís, því
hún er það ung er hún flytur frá
Lóni, heldur mun það hafa verið
Guðrún systir hennar sem var
eldri. Sagði Matthildur að þetta
hefði verið eftirminnilegasti dans-
leikur í lífi sínu.
Þegar Hans flytur til Hellis-
sands, settist hann að í húsi því er
nefnt var Snoppa og var hann ætíð
kenndur við þann stað síðan.
Sveindís lærði að spila bæði á
harmonikku og munnhörpu og á
Hellissandi var oft leitað til henn-
ar með að spila á danssamkomum.
Hún hélt lengst tryggð við
munnhörpuna, átti það hljóðfæri
ætíð, en lét ekki mikið á því bera,
því hún var í eðli sínu hlédræg og
var lítt fyrir það gefin að trana
sér fram að óþörfu. Ekki get ég
látið hjá líða, að segja smásögu af
henni þar sem munnharpan kom
sér vel. Hún var eitt sinn á leið
með gamla Gullfossi frá Reykja-
vík til Hellissands, illt var í sjó og
farþegar margir, bæði á Breiða-
fjarðar- og Vestfjarðahafnir. Með-
al farþega var Ásgeir Ásgeirsson
þá þingmaður Vestfirðinga og síð-
ar forseti. Þau tvö vou þau einu,
sem ekki voru sjóveik á þeirra far-
rými. Hafði Ásgeir orð á, að sér
leiddust þessi sjóveikishljóð í far-
þegunum. Sveindís taldi að úr því
mætti bæta og tekur munnhörp-
una góðu úr pússi sínu og spilar
stanslaust fyrir hinn verðandi ís-
lenska forseta, allt þar til festum
er kastað á skipalegunni fyrir
utan Krossavík. Sagði Sveindís, að
mikið þakklæti hefði hún fengið
frá þingmanninum er leiðir þeirra
skildu á Hellissandi.
Söng- og músíkgleði hennar er
svo arfur sem hún ríkulega hefur
látið eftir sig til barna sinna og
barnabarna.
Edvard Friðjónsson
Akranesi — Minning
Við vorum vinir frá því ég man
fyrst eftir mér. Og jafnan var það
hann sem fremstur fór í skrúð-
göngunni. Honum hæfði vel að
vera í fararbroddi. Við fylgdum
stoltir á eftir, blésum í lúðrana og
ætluðumst til að fólk heyrði að við
værum EF-hljómsveitin. Sama
var hvort um var að ræða tríó,
kvintett eða lúðrasveit. Allt var
vel undirbúið og skipulagt. Ebbi
vildi helst ekki feilnótur.
Ungir vorum við þegar við byrj-
uðum að æfa saman lög og söngva.
Fimm og sex ára spiluðum við
fyrir verkafólkið á fiskreitunum
hjá honum Níelsi Kristmannssyni
við Lambhúsasund. Og ekki voru
hljóðfærin merkileg ef miðað er
við kröfur tónlistarfólks nú á dög-
um. Ebbi lék á munnhörpu, ég á
bitakassa og hárgreiðu.
Þessi samvinna gafst þó vel. Við
héldum áfram og það átti fyrir
okkur að liggja að stilla saman
margar gerðir hljóðfæra. Og það
var sama hver hljómsveitin og
hljóðfæraskipanin var; Ebbi og
nikkan voru alltaf vinsælust hvort
heldur var í Borgarfirðinum eða
annars staðar um Vesturland.
Og nú er að því komið að þakka
allar góðar stundir, samstarf og
vináttu sem varði lengur en hálfa
öld.
Ég vona að Ebbi undirbúi komu
okkar strákanna þegar að okkur
kemur að leysa landfestar, útvegi
En æska hennar var ekkl áðeins
leikur og gleði. Snemma þurfti
hún að fara að vinna og afla heim-
ilinu tekna. Hún þekkti því vel
harða lífsbaráttu eins og svo
margir á hennar uppvaxtarárum.
Með vinnusemi og ráðdeild komst
fólk vel af og þurfti ekki að leita á
náðir hins opinbera. Hún var svo
lánsöm að þurfa þess aldrei.
Hennar líf einkenndist af því, að
veita öðrum, en ekki þiggja.
Ung að árum kynntist hún Dan-
elíusi Sigurðssyni, áraskipsfor-
manni, miklum dugnaðarmanni,
sem síðar átti eftir að koma mikið
við útgerðarsögu Hellissands á
meðan hann lifði. Þeirri sögu
verða ekki gerð skil hér. Þau gift-
ust árið 1917 og bjuggu allan sinn
búskap á Hellissandi. Danelíus
var skipstjóri og útgerðarmaður
til 57 ára aldurs, en hann lést árið
1961, rúmlega sextugur að aldri.
Þau eignuðust 8 börn, sem öll
eru á lífi: Sigurjóna, búsett í
Reykjavík, gift Kristjóni Guð-
mundssyni, síðast starfsmanni á
Borgarspítalanum, Hans, verka-
maður, búsettur í Keflavík, giftur
Sólveigu Guðmundsdóttur, Vig-
fússína, búsett í Reykjavík, gift
Baldri Karlssyni, starfsmanni hjá
Síldarútvegsnefnd, Cýrus, starfs-
maður á Lóranstöðinni á Gufu-
skálum, búsettur á Hellissandi,
giftur Guðríði Þorkelsdóttur,
Pálmi Bergmann, búsettur í
Danmörku, Guðrún Rut, búsett í
Kópavogi, áður gift Almari Jóns-
syni frá Dalvík, Erla Bergmann,
búsett í Kópavogi, gift Vilhjálmi
Sigurjónssyni, leigubílstjóra, og
Sjöfn Bergmann, búsett í Reykja-
vík, gift Hermanni Ragnarssyni,
blikksmið. Stór er sá ættargarður
sem út frá henni er kominn og
munu afkomendurnir vera um 60
sem á lífi eru.
Eitt sinn sagði hún við mig:
„Maður varð oft að stilla sig inn á
annan lífsstíl, en maður í hjarta
sínu vildi. Ég hafði komist í kynni
við fátæktina og vissi vel hvað
þeirra barna beið, sem ekki lærðu
að berjast áfram í lífinu og sjá sér
farborða. Oft var ég því kannski
strangari í uppeldi barna minna,
einmitt fyrir þetta. Mín ósk og
minn vilji var að börnin mín yrðu
sjálfstæð." Þessi orð hennar
sjálfrar, segja meira en löng ræða.
Er þau höfðu sjálf komið börnum
sínum til manns, fannst henni
stóru hlutverki lokið í lífi sínu. Nú
fannst henni að hún gæti tekið
upp nýjan og breyttan lífsstíl,
enda kom það greinilega fram í
samskiptum hennar við barna-
börnin. Uppeldishlutverki hennar
var þó hvergi lokið. Þau hjón tóku
í fóstur dótturson sinn og ólu
hann upp, hann heitir Danelíus
Sigurðsson og er því alnafni afa
síns. Eftir að Sveindís missti
mann sinn árið 1961, heldur hún
áfram að búa með dóttursyni sín-
um, þar til að hann fer til fram-
haldsmenntunar í Reykjavík árið
1964. Ekki undi hún lengi hag sín-
um eftir það á Hellissandi og flyt-
ur til Reykjavíkur árið 1966 og
stofnar heimili með dóttursyni
sínum á ný. Reyndist hún þessum
dreng sem hin besta móðir og ann
hljóðfæri og aðstöðu. Það gerði
hann alltaf. Við munum koma
taktfast á eftir í skrúðgöngunni og
reyna að vera foringja okkar til
sóma.
Laufeyju, konu Edvards, og öðr-
um ástvinum votta ég dýpstu sam-
úð og bið Guð að styrkja þau í sorg
þeirra.
Ási
Edvard Friðjónsson er látinn.
Með skyndilegum og óvæntum
hætti hefur hann verið hrifinn
burt. Hinn lífsglaði maður, sem
átti svo mörgu ólokið, hann sem
virtist geisla af orku og áhuga er
ekki lengur á meðal vor. Eftir
stöndum við, sýnu fátækari,
svipminni stétt verslunarmanna
en áður. Um áratuga skeið hefur
Edvard sett mikinn svip á við-
skiptalífið í okkar bæ. Hann var
verslunarmaður í þess orðs bestu
merkingu, lipur, þægilegur og