Morgunblaðið - 14.10.1982, Blaðsíða 15

MORGÚMBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. OKTÓBER 1982
13:
Málverk frá Álandseyjum
Myndlist
Valtýr Pétursson
Listamaður frá Álandseyjum
að nafni Guy Frisk sýnir nú í
kjallara Norræna hússins. Þar
eru tæp hundrað verk til sýnis,
og eru þau gerð í olíulitum,
vatnslitum, blandaðri tækni og
einnig eru þar teikningar.
Blandaða tæknin er þarna í
meirihluta, og aðeins eitt verk er
á þessari sýningu, gert í temp-
eru. Elsta verkið á þessari sýn-
ingu er frá 1960 og þau yngstu
frá því á þessu ári. Það má því
segja, að sýning þessi spanni yfir
tuttugu ár og ætti að gefa góða
hugmynd um þróun málarans á
þessu tímabili.
Guy Frisk hefur að baki sér
langan menntaferil í listaskól-
um, hann hefur fengið styrki frá
finnska ríkinu, og hann hefur
haldið mikið af sýningum, bæði
einkasýningum og með öðrum.
Hann hefur verið teiknikennari
við Menntaskólann á Álandseyj-
um og einnig við skóla í Marie-
hamn síðustu tuttugu ár. Af
þessu má greinilega merkja, að
hann er enginn byrjandi í fag-
inu, og það kemur vel fram á
sýningu hans í Norræna húsinu.
Það kennir margra grasa á
þessari sýningu, og hún er í heild
nokkuð misjöfn að mínum dómi.
Þarna eru ágætar vatnslita-
myndir, og á ég þá við léttar og
iitríkar myndir eins og nr. 86 til
89, sem eru gerðar 1974 og mér
fannst með því skemmtilegasta
á þessari sýningu. Einnig vil ég
benda á olíumálverkin nr. 16 til
19, sem að mínu mati eru þunga-
miðja þessarar sýningar. Þar vil
ég sérstaklega benda á eitt besta
verkið í þessari upptalningu, nr.
19. Ekki verður þessi sýning
skoðuð, án þess að tekið verði
eftir nr. 21, „Morgunsár“, sem er
mjög vel byggt verk og hefur að-
laðandi áhrif og eftirminnileg.
Þarna eru einnig nokkur mál-
verk, sem virðast gerð undir
áhrifum frá suðrænum súrreal-
istum og manni dettur í hug Max
Ernst. Ennfremur má sjá áhrif
frá Bretanum Francis Bacon.
Ekki eru það neinar stórsyndir,
og margt annað vegur þarna á
móti. Guy Frisk hefur tekist að
skapa sér persónulegan stíl í
meðferð sinni á blandaðri tækni,
sem hann notar mikið, en nú í
síðustu verkum sínum virðist
hann vera á hraðri leið í hóp ný-
realista eða jafnvel þeirra er
nefndir hafa verið super-realist-
ar. Hann er ágætur teiknari og
hefur á valdi sínu fleiri en eina
aðferð í þeim efnum. Það hefði
mátt grisja meira þessa sýningu,
því að óneitanlega hefði verið
hægt að koma henni miklu betur
fyrir og vinna þannig meira
rými fyrir hvert verk, þannig að
hlutirnir fengju að njóta sín bet-
ur en raun ber vitni.
Þetta er leitandi listamaður,
sem hér er á ferð, og hann kann
til verka. Hann er heiðarlegur og
vinnur eftir bestu vitund, en
vart verður með sanni sagt, að
hann hafi náð stórbrotnum
árangri enn sem komið er. Það
var ánægjulegt að sjá þessa sýn-
ingu frá Álandseyjum, en þaðan
var sýning hér á ferð fyrir
nokkru og báðar þessar sýningar
eru byggðarlaginu til sóma.
Rúnir Kekkonens
um kjarnorkuvopn
Bækur
Björn Bjarnason
Norden -
en k ámvapenfri zon? Historik och problem
AvJOHANTl.'NBKRCKR
' The goals of president Kekkonen's proposals are rlearand retnain tirne- ly; only the contents are open. Jaakko Blomberg
FÖRSVAR OCH SÁKERHETSPOLITIK
Á öllum Norðurlöndum nema í
Finnlandi hefur verið gerð ein-
hvers konar úttekt á hugmyndinni
um kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum á þessu ári. Hér á
þessum vettvangi birtist hinn 17.
júní sl. umsögn um skýrslu dönsku
afvopnunar- og öryggismála-
nefndarinnar um þetta efni, sem
kom út í byrjun júní. Um svipað
leyti sendi norska ríkisstjórnin
Stórþinginu ítarlega skýrslu um
málið. íslenska öryggismálanefnd-
in gaf út rit um efnið nú fyrir
skömmu og í Svíþjóð hefur Johan
Tunberger ritað bók, sem út kom í
sumar, og heitir: Norden — en
kámevapenfri zon? Höfundurinn
er blaðamaður og skrifar einkum
um öryggis- og varnarmál. Hann
hefur starfað við Svenska
Dagbladet og var um tíma blaða-
fulltrúi varnarmálaráðuneytisins
í Stokkhólmi. Útgefandi bókarinn-
ar er Folk och Försvar í Stokk-
hólmi.
Með heimildaskrá er bókin 175
blaðsíður og hefur um helmingur
þeirra að geyma sögulega lýsingu
á hugmyndum um kjarnorku-
vopnalaust svæði á Norðurlönd-
um, en saga umræðna um það
hefst á árinu 1957. Þetta greinar-
góða, sögulega yfirlit gerir bókina
að ómetanlegri heimild fyrir
hvern þann, sem vill kynna sér
þetta margrædda mál og finna á
einum stað þær röksemdir sem
fram hafa komið með og á móti.
Hér verður þessi saga ekki rak-
in. Eins og flestum áhugamönnum
um öryggismál er kunnugt hefur
frumkvæði Uhro Kekkonens, fyrr-
um forseta Finnlands, oftar en
einu sinni orðið hvati mikilla um-
ræðna um kjarnorkuvopn og
Norðurlönd. Þessar hugmyndir
Kekkonens eru næsta leyndar-
dómsfullar, ef það orð má nota um
stefnumarkandi yfirlýsingar þjóð-
arleiðtoga. í bók Tunbergers kem-
ur skýrt fram, hve erfitt það hefur
verið bæði fyrir Finna og aðra að
ráða í orð Kekkonens. Norrænir
stjórnmálamenn utan Finnlands
hafa að sjálfsögðu rætt um málið
eins og sæmir virðingu Kekkon-
ens, hugmyndir hans hafa verið
taldar athyglisverðar en þær urðu
aldrei beint viðfangsefni ríkis-
stjórna. Engin einhlít skýring er í
raun til á því, hvað fyrir Kekkon-
en vakti og nú hefur Mauno Koi-
visto, eftirmaður Kekkonens á for-
setastóli, sagt að Norðurlöndin
verði „ekki kjarnorkuvopnalaust
svæði nema með tilkomu gagn-
kvæms samkomulegs Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna." (Mbl. 25.
september 1982.) Með þessum orð-
um hafnar Koivisto þeirri hug-
mynd, að með einhliða yfirlýsingu
eigi að gera Norðurlöndin að
kjarnorkuvopnalausu svæði.
Hinn 3. október 1980 hélt Jens
Evensen, sendiherra og áhrifa-
maður innan Verkamannaflokks-
ins í Noregi, ræðu þar sem hann
tók undir hugmyndir Kekkonens
um kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum. Ræðuna flutti
Evensen á fundi í norsku verka-
lýðsfélagi án vitundar húsbónda
síns í utanríkisráðuneytinu og
flokksbróður, Knut Frydenlunds.
Daginn sem Evensen „kastaði
sprengjunni" var Frydenlund í
Finnlandi í för með Ólafi Nor-
egskonungi. Frydenlund lýsti yfir
óánægju með frumkvæði Evens-
ens og sagðist ekki skiija, hvers
vegna hann hreyfði þessu máli
einmitt á þessum tíma. Ræða
Evensens varð upphaf mikilla
átaka innan Verkamannaflokks-
ins og af innanflokks-ástæðum
neyddist norska ríkisstjórnin til
að ræða hugmyndina um kjarn-
orkuvopnalaust svæði jafnt við
utanríkisráðherra Norðurlanda
sem bandalagsþjóða í NATO.
Sættir náðust innan Verkamanna-
flokksins um stefnu, sem felur það
í sér, að unnið verði að framgangi
hugmyndarinnar um kjarnorku-
vopnalaust svæði á Norðurlöndun-
um í samhengi við viðleitni til að
fækka kjarnorkuvopnum almennt
í Evrópu.
Johan Tunberger segir, að mið-
að við stöðu málsins um áramótin
1981/ 82 megi segja, að hugmynd-
in um kjarnorkuvopnalaust svæði
á Norðurlöndum sé nú orðin „sal-
ongsfáhig", þ.e. komin úr ösku-
stónni, á öllum Norðurlöndum.
Jafnframt bendir Tunberger á þá
staðreynd, að ríkisstjórnir Norð-
urlanda eru allar andvígar því að
einhliða verði gefnar yfirlýsingar
um þetta efni. Sjónarmið ríkis-
stjórnanna séu ekki samræmd,
enda taki hver þeirra mið af eigin
hagsmunum. Þá liggi ekki fyrir
hvort ríkisstjórnir Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna séu til þess bún-
ar að samþykkja kjarnorkuvopna-
laust svæði á Norðurlöndum eða
ábyrgjast slíka skipan.
Höfundur bendir réttilega á, að
y
staða íslands í hugmyndum
manna um kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum er óljós,
enda hafa fræðimenn ekki mikið
fjallað um landið i þessu sam-
hengi og íslensk stjórnvöld ekki
sýnt því mikinn áhuga. Lestur
bókar Tunbergers staðfestir þá
skoðun, að flest er brýnna fyrir
fámenna utanríkisþjónustu ís-
la.ids en þetta mál. Á hinn bóginn
verður það áfram áhugaefni
þeirra stjórnmálamanna hér á
landi sem annars staðar leggja sig
fram um að telja fólki trú um, að
með einhvers konar töfraþulum sé
unnt að breyta heimsmyndinni.
I lok bókar sinnar gerir Johan
Tunberger athyglisverða tilraun
til að draga saman þau höfuð-
atriði sem nauðsynlegt er að taka
afstöðu til, þegar menn velja ann-
ars vegar þann kost að lýsa ein-
hliða yfir kjarnorkuvopnalausu
svæði á Norðurlöndum og hins
vegar þann kost að líta á þessa
skipan í evrópsku samhengi. Er
einsýnt að fyrri kosturinn er
óskynsamlegri og hættulegri.
Við
djúkboxið
með
þrumustuð
í búknum
Hljóm-
plotur
Arni Johnsen
ÞAI) má vera meira dauðyflið sem
fer ekki á ið þegar Kabarbara-Rúnar
veður frani á sviðið á stórgóðri plötu
frá SG-hljómplötum sem ber hið
gamalkunna nafn djúkboxið sem að
öllu jöfnu var kallað glymskrattinn.
Kabarbara-Kúnar gefur svo sannar-
lega engin grið og það má reyndar
segja um þessa eldfjörugu plötu í
heild, hún er bráðskemmtileg og það
er óhaút að ma'la með henni í stór-
um skömmtum ef einhver er haldinn
svartnætti i sálartetrinu.
Við djúkboxið er fyrsta platan
sem Björgvin Halldórsson vinur
fyrir SG-hljómplötur og reyndar
er hugmyndin að plötunni frá hon-
um komin. Svavar hefur verið
fljótur að grípa lagið eins og svo
oft áður því það er aðal Svavars að
gefa út mikla fjölbreytni í
hljómplötum. Að því leiti stendur
hann fremst íslenzkra hljómplötu-
útgefenda.
Björgvin valdi lög frá sjötta
áratugnum og það má búast við að
mæður og feður sem nú eiga börn
sem eru að slíta barnsskónum,
hristi af sér hversdagsdrungann
og fái sér snúning á eldhúsgólfinu
þegar þessir gömlu kunningjar
ryðjast inn á heimilin í gegn um
öldur ljósvakans. Þarna er meðal
annars á ferðinni hið eina sanna
rokk sem nötrar af lífsgleði og á
ekkert skylt við meltingartruflan-
ir eins og sitthvað af því þunga-
rokki sem á síðustu og verstu tím-
um er verið að þvinga upp á
mannskapinn.
Það er skothelt lið sem mætir í
djúkboxinu, auk Björgvins sem
syngur tvö lög eru þar á ferðinni
Helga Möller, Erna Gunnarsdótt-
ir, Olafur Þórarinsson, Sigurður
Dagbjartsson, sem fer á kostum
með Rabarbara-Rúnu, Haraldur
Sigurðsson (Halli) og Jóhann
Helgason sem bregst ekki boga-
listin. Þá má geta þess að Björgvin
Halldórsson syngur sjálfur allar
bakraddirnar og er það enn ein
skrautfjöðurin í annars marglitan
hatt Björgvins á vettvangi ís-
lenzkrar dægurtónlistar. Allir
textar plötunnar eru eftir Jón Sig-
urðsson og Þorstein Eggertsson,
en nöfn þeirra má segja að séu
eins konar gæðamerki á slíkri
hljómplötu sem djúkboxið er,
plötu sem segja má að sé sígild
dægurlagaplata og það er þakkar
vert að virkilega er vandað til
hennar, enda speglar hún vel þá
kosti sem fjölmargir íslenzkir
dægurlagasöngvarar hafa og það
öryggi sem þeir hafa náð með sí-
fellt vaxandi þróun í hljóm-
plötuútgáfu á íslandi. Djúkboxin
hafa löngum verið forvitnileg og
lumað á einu og öðru en þarna má
segja að hver gæsin komi á skot
eftir aðra. Áfram með smjörið.