Morgunblaðið - 21.11.1982, Blaðsíða 1

Sunnudagur 21. nóvember. Bls. 49-96
I fjárhúsi með
Strandapósti
Úr œviminningum Kristjáns Sveinssonar augnlæknis
Meðal bóka, sem koma út um þessar mundir, eru Æviminningar Kristjáns Sveins-
sonar augnlæknis. Hefur Gylfi Gröndal skráð þær eftir frásögn Kristjáns og fleiri
heimildum, en útgefandi er Setberg. — Kristján Sveinsson hefur starfað sem læknir
í meira en hálfa öld og fyrir nokkrum árum var hann kjörinn heiðursborgari
Reykjavíkur. Fara hér á eftir tveir kaflar úr bókinni, birtir með leyfi höfundar og
útgefanda.
Búferlaflutningar voru ekki
auðveldir til sveita á íslandi fyrir
daga bifreiðanna. Ég held, að við
höfum þurft tuttugu hesta undir
búslóð okkar, þegar við fluttum úr
Saurbænum og norður á Strandir
vorið 1916.
Það gat verið ósköp tafsamt að
teyma marga klyfjaða hesta í
langri lest.
Og svo höfðum við tvær beljur
með líka.
Fyrst fórum við inn að Kleifum
í Gilsfirði, sem er innsta býlið í
Saurbænum. Þar bjó Stefán bóndi
Eyjólfsson. Hann var forsjáll
búmaður og orðlagður tamninga-
maður. Eitt af mörgum myndar-
börnum hans og konu hans, Önnu
Eggertsdóttur, er Sigurkarl
stærðfræðikennari við Mennta-
skólann í Reykjavík.
Þau hjónin tóku á móti okkur
opnum örmum og hýstu alla fjöl-
skylduna um nóttina.
Það var ekki lítið verk eins og
nærri má geta að taka klyfjarnar
af hestunum í áningarstað og
setja þær síðan á, þegar halda
skyldi aftur af stað.
En þetta gekk allt vel með hjálp
góðra manna.
Svo fórum við frá Kleifum.
Næsti áfangi og sá síðasti með
búslóðina á hestum var Stóra-
Fjarðarhorn í Kollafirði í
Strandasýslu. Bærinn stendur við
fjarðarbotninn að austanverðu.
Jörðin var talin meðal bestu land-
búnaðarjarða í Fellshreppi, en
hlunnindi voru þar engin nema lít-
ils háttar reki stöku sinnum.
Þama var líka tekið á móti allri
fjölskyldunni hjartanlega og boð-
in gisting og góður viðurgerningur
eins lengi og þurfa þótti.
Það var ekki að spyrja að gest-
risninni.
Ætlunin var að fá mótorbát frá
Hólmavík inn í Kollafjörðinn til
að taka búslóðina, fólkið og belj-
urnar og flytja sjóleiðis norður í
Árnes.
En nú var kominn norðan
stormur og ekki árennilegt að
sigla fyrir beru úthafinu.
Við urðum því að bíða eftir
bátnum.
Á þriðja degi slotaði veðrinu.
Okkur tókst ekki að koma öllu
Kristján Sveinsson gegnir enn
fullu starfi, þrátt fyrir háan ald-
ur. Þetta er ný mynd af honum í
lækningastofunni, sem hann
hefur starfrækt í hálfa öld.
Hann er aö skoöa nafna sinn úr
hópi barnabarnanna, Kristján
Bjarnason.
hafurtaskinu fyrir nema með því
að hafa annan bát í togi. Það gekk
samt allt með prýði.
Og báturinn lét úr höfn í blíð-
skaparveðri.
En ég var skilinn eftir.
Já, ég átti að koma með hestana,
sem faðir minn ætlaði að hafa
með sér úr Saurbænum. Ég var
léttur á fæti og þótti lipur að snú-
ast kringum hesta, svo að mér var
falið þetta starf.
Ég átti að biða þarna í Stóra-
Fjarðarhorni eftir Strandapóstin-
um og verða honum samferða alla
leið norður í Árnes.
Ég þurfti að bíða eftir honum í •
heila viku.
En þá loksins kom Elli póstur,
eins og hann var oftast kallaður.
Óspaksstaðaseli í Hrútafirði,
bjuggu þar lengi og eignuðust sex
börn.
Það mun hafa verið vegna fá-
tæktar og atvinnuskorts, að Elíes-
er tók að sér póstferðirnar norður
á Strandir. Hann lagði upp frá
Stað í Hrútafirði og fór síðan alla
leið til Ófeigsfjarðar. Hann þurfti
að fara tólf ferðir á ári og gat
verið allt að þrjár vikur í hverri
ferð á veturna, svo að þetta var
ærinn starfi. Á sumrin var hann
þó fljótari í förum — og fékk
gjarnan aðra til að fara fyrir sig,
svo að hann gæti stundað hey-
skapinn.
Póstferðirnar voru illa launað-
ar. Ég man, að eftirmaður Ella,
Benedikt póstur Benjamínsson,
fékk 45 krónur fyrir hverja ferð.
En svo kom einhver og vildi fá
þessar ferðir fyrir 40 krónur. Þá
skrifaði faðir minn póststjórninni
bréf, þar sem hann skýrði frá, hve
Benedikt póstur hefði reynst vel í
starfi sínu og hve póstferðirnar
væru erfiðar og áhættusamar. Að
lokum lýsti hann þeirri skoðun
sinni, að ótækt væri að greiða
Kristján (fremst til vinstri) ásamt yfirlækni og dönsk-
um læknastúdentum viö framhaldsnám á fæöingar-
stofnun í Árósum áriö 1928.
Réttu nafni hét hann Elíeser Ei-
ríksson og var Húnvetningur í
báðar ættir, sonur Eiríks Eiríks-
sonar bónda á Haugi í Miðfirði og
Önnu Þorleifsdóttur. Þau áttu tólf
börn, og þegar Eiríkur lést, giftist
Anna Gísla Sigurðssyni og átti
með honum þrjú börn. Þau bjuggu
áfram á Haugi eftir lát Eiríks
skamma hríð, en flosnuðu þá upp
sakir fátæktar.
Átta ára gamall var Elíeser
settur í fóstur til Daníels bónda
Jónssonar á Þóroddsstöðum í
Hrútafirði. Þar ólst hann upp og
dvaldist á Þóroddsstöðum til þrí-
tugsaldurs. Hann kvæntist Þuríði
Einarsdóttur, sem var ættuð úr
Steingrímsfirði, og þau voru
fyrstu árin í húsmennsku á Þór-
oddsstöðum. Þá fluttu þau að
minna en 45 krónur fyrir hverja
ferð.
Bréfið bar árangur, og Benedikt
minn fékk að vera póstur áfram
eins lengi og hann vildi.
Þessir gömlu landpóstar voru
stórmerkilegir menn; hreysti
þeirra og dugnaður var með ólík-
indum.
Elli póstur var stilltur og prúð-
ur í framkomu; fremur fámáll, en
átti það til að varpa fram setning-
um, sem mikið fólst í, þótt stuttar
væru. Hann var fæddur 1858 og
var því að verða sextugur, þegar
þetta var. Þó var engan bilbug á
honum að finna. Þrek hans og þol
var alveg ótrúlegt, og þó virtist
hann ekki vera nema rétt meðal-
maður að kröftum.
Ráðvendni Ella og samvisku-