Morgunblaðið - 25.11.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1982
OLÍULAMPAR
OLÍUOFNAR
OLÍUHANDLUGTIR
OLÍULAMPAR
10, 15, 20 LÍNA
„VALOR" OLÍUOFNAR
HANÐLUKTIR
VA3ALJÓS
FJÖLMEYTT ÚRVAL
SKIPTILYKLAR
RÖRTENGUR
JÁRNKARLAR
STÁLBRÝNI
PLÖTUBLÝ
SKRÚFUZINK
LAMIR, GALV.
9«—39“
•
SNJÓÝTUR
SNJÓSKÓFLUR
SALTSKÓFLUR
ÍSSKÓFLUR
SPISSSKÓFLUR
KULOAFATNAÐUR
KIILDAÚLPUR
ULLARPEYSUR
STILL-LONQS
ULLARNÆRFÖT
NÆLONSTYRKT
DÖKKBLÁ FYRIR
BÖRN OG FULLORDNA
ULLARLEISTAR
VINNUFATNAÐUR
LEÐURHANSKAR
GÚMMÍHANSKAR
VINNUFATNAÐUR
SJÓFATNAÐUR
REGNFATNAÐUR
•
KLOSSAR
SVARTIR OG BRÚNIR
MEÐ OG ÁN HÆLKAPPA
GÚMMÍSTÍGVÉL
Ánanaustum
Sími 28855
Opið laugardaga 9—12.
Kristján Ragnarsson, formaður Landssambands Islenzkra útvegsmanna:
Sættum okkur ekki við að
atvinnustarfeeminni sé ógn-
að með ráðleysi stjórnvalda
Kristjin Kagnarsson I rctiulóli i aAalfundi LÍ(l. Við borðið sitja einnig
Steingrímur Hermannsson, Sverrir Júlíusson og Ágúst Einarsson.
Góðir fundarmenn
Talið er, að framleiðsla sjávar-
afurða, metin á föstu verðlagi,
muni minnka á þessu ári um 16%
frá síðasta ári. Þetta eru mikil
umskipti til hins verra, því undan-
farin ár hefur verið um samfellda
aukningu að ræða á verðmæti
framleiðslunnar, þ.e. um 15% á
árinu 1979, um 10,5% á árinu 1980
og um 1,5% á árinu 1981.
Áætlað er, að verðmæti fram-
leiðslunnar verði 7 milljarðar
króna og hækki um 32% í íslensk-
um krónum. Markaðsverð fyrir
frystan fisk hefur verið svo til
óbreytt og sama má segja um
saltfisk og saltaða síld. Nokkur
verðlækkun hefur þó orðið, ef mið-
að er við verð í dollurum, en það
stafar af auknu verðgildi dollara
miðað við aðra gjaldmiðla. Verð á
mjöli og lýsi hefur fallið verulega,
en það hefur komið að minni sök
vegna takmörkunar á loðnuveið-
um. Sala á skreið hefur gengið illa
vegna innflutningstakmarkana í
Nígeríu. Að meðaltali hefur verð-
lækkun orðið á framleiðslunni,
sem nemur 6% ef miðað er við
verð í dollurum. Minnkuðu fram-
leiðslumagni og lækkuðu verði
hefur að hluta til verið mætt með
lækkun á gengi íslensku krónunn-
ar, sem nemur að meðaltali 70% á
árinu.
Þessi óhagstæða þróun hefur
leitt til versnandi afkomu sjávar-
útvegsins og þá einkum fiskveið-
anna.
Aflinn
Horfur eru á að heildaraflinn
verði um 750 þúsund lestir á móti
1.430 þúsund lestum 1981. Hér
munar mestu um 630 þúsund lesta
minnkun á loðnu. Ennfremur mun
verða veruleg minnkun á þorsk-
afla, eða úr 460 þúsund lestum í
370 þúsund lestir á þessu ári.
Svona mikil umskipti hljóta að
skilja eftir djúp spor, sérstaklega
þegar til þess er litið, að ávinningi
fyrri ára hefur verið dreift út í
þjóðfélagið og ekkert verið lagt til
hliðar til að mæta erfiðleikum.
Verðjöfnunarsjóður sjávarútvegs-
ins hefur verið nær óvirkur, nema
greitt hefur verið úr þeim deildum
sjóðsins sem enn eiga innistæðu.
Afkoman
Áætlað er, að afkoma fiskveiði-
flotans verði sem hér segir á þessu
ári:
Halli í
millj. kr. af tekjum
Bátar: 168 14%
Minni togarar: 176 13%
Stærri togarar: 65 20%
Samtals halli: 409 14,2%
í þessu dæmi hefur verið tekið
tillit til 80 milijóna króna fram-
lags af gengismun til togaranna,
en þær bættu afkomuna um 6%.
Þessi ráðstöfun gengismunar hef-
ur verið umdeild vegna tilflutn-
ings á fjármunum frá einum aðila
til annars.
Þegar fiskverð er ákveðið, skipt-
ir miklu máli hvaða aflaviðmiðun
er notuð í áætlun um tekjur skip-
anna. Fulltrúar LIU í Verðlags-
ráði hafa lagt til að miðað sé við
3ja ára meðaltal til þess að dreifa
áhrifum aflabreytinga. Við fisk-
verðsákvörðun um sl. áramót var
miðað við að afli yrði óbreyttur á
þessu ári frá fyrra ári, en þá var
aflinn meiri en nokkru sinni fyrr.
Þetta var mjög varhugavert, enda
kom það í ljós þegar líða tók á
árið. Þorskafli togaranna brást og
afli bátanna minnkaði. Hefði verið
farið að tillögum fulltrúa LÍÚ,
hefði aflaminnkunin ekki haft
jafnmikil áhrif. Einnig vil ég
benda á, að ef miðað hefði verið
við 3ja ára meðaltal í aflaviðmið-
un við ákvörðun fiskverðs undan-
farin ár, hefði útgerðin getað
mætt þessu áfalli að hluta til.
Efnahagsaögerðirnar
Samtökin hófu viðræður við
stjórnvöld í júnímánuði um úr-
bætur á rekstrarskilyrðum út-
gerðarinnar. í þeim viðræðum
kom fram skilningur á þessum
vanda, en hann dugði þó skammt,
því úrbætur létu á sér standa. Var
lengi um það rætt af stjórnvöldum
að grípa til sérstakra ráðstafana,
en því síðan slegið á frest þar til
gripið yrði til almennra efnahags-
aðgerða. Við minnumst svo þess,
hve þær drógust á langinn, vegna
innbyrðis sundurlyndis stjórn-
valda. Loks þegar þær sáu dagsins
ljós, þann 21. ágúst, hafði gleymst
að framkvæma þær ráðstafanir
sem nauðsynlegar voru. í tillögu
Seðlabankans til ríkisstjórnarinn-
ar um gengisbreytingu var þess þó
sérstaklega getið, að gengisbreyt-
ingin væri ekki nægileg til þess að
rekstrarskilyrði útgerðarinnar
yrðu bætt. Furðulegt verður að
teljast, að Seðlabankinn skyldi ek-
ki taka tillit til stöðu útgerðarinn-
ar við tillögugerð sína og eins að
ríkisstjórnin skyldi í efnahagsað-
gerðunum láta ógert að bæta
rekstrarskilyrðin.
Stöðvun flotans
Þegar ljóst varð, að ekkert yrði
að gert, samþykkti Trúnaðarráð
samtakanna samhljóða að stöðva
fiskiskipaflotann í samræmi við
ákvæði í samþykktum samtak-
anna. Sú ráðstöfun var neyðarúr-
ræði, sem ekki var unnt að komast
hjá, vegna þeirra aðstæðna sem
upp voru komnar, þótt stöðvunin
kæmi illa við þá, sem næstir okkur
standa, en það eru sjómennirnir
og fólkið, sem við fiskvinnsluna
vinnur.
Illt er til þess að vita, að til
svona ráðstafana þurfi að grípa,
þegar opinberlega er staðfest af
Þjóðhagsstofnun, að rekstrarskil-
yrði undirstöðuatvinn'uvegs þjóð-
arinnar séu með þeim hætti, að
allt sé að reka í strand.
Ekki ætla ég hér að rekja gang
þessarar deilu, en get þó ekki látið
hjá líða að harma þau ummæli
sjávarútvegsráðherra, að við vær-
um að þvinga hann til þess að
framkvæma óvinsælar ráðstafan-
ir. I þessu efni á ekki við að tala
um vinsældir og aldrei ætluðumst
við til að ráðherrann beitti sér
fyrir öðrum ráðstöfunum en þeim,
sem hann sjálfur hefði sannfær-
ingu fyrir, að væru nauðsynlegar.
Með hliðsjón af þeirri umræðu,
sem átt hafði sér stað, töldum við,
að hann hefði skilning á nauðsyn
úrbóta, en einhverra hluta vegna
kom hann þeim ekki fram.
Lyktir þessarar deilu urðu á
þann veg, að rekstrarskilyrðin
voru bætt um 10%, en eftir sem
áður var halli sem nam um 5% að
meðaltali.
Helstu atriðin voru þessi:
Breyting
á afkomu:
22% lækkun á olíu 4,6%
Endurgreiðsla vaxta 2,2%
4% hækkun fiskverðs 2,7%
Ráðstöfun á framlagi
til Fiskveiðasjóðs 0,6%
Samtals 10,1%
Auk þessara aðgerða er nú unn-
ið að skuldbreytingu á vanskilum
útgerðarfyrirtækja, en hún breyt-
ir ekki rekstrarafkomunni, en ætti
að bæta greiðslustöðuna.
Svo virðist sem þessi skuld-
breyting geti gengið fljótt fyrir
sig. Viðskiptabankarnir eru að
ljúka skuldbreytingu sinna
viðskiptamanna. Fyrir liggur að
skuldbreyta skuldum útgerðarinn-
ar við viðskiptaaðila. I því efni
skiptir miklu máli, að miðað verði
við 10% af vátryggingarverði
skipa, en ekki 7%, ef skuldbreyt-
ing þessi á að koma að tilætluðu
gagni. Jafnframt þarf að tryggja
að útvegsmenn fái sömu aðstöðu
til skuldbreytinga án tillits til
þess við hvaða innlánsstofnun þeir
eiga viðskipti.
Frestað hefur verið afborgunum
af loðnuskipum vegna sérstakra
erfiðleika þeirra, og lánin lengd
um eitt ár.
Athugun mun fara fram á fjár-
magnskostnaði þeirra skipa sem
bæst hafa í flotann á síðustu ár-
um, og leitað er leiða til þess að
finna lausn á þeim mikla vanda
sem skapast hefur vegna lána,
sem tekin hafa verið í dollurum,
en raunvextir af þeim munu verða
um 23% á þessu ári. Undir því
getur enginn rekstur risið.
Fjármagn til niðurgreiðslu á
olíu var ekki aflað nema til ára-
móta. Helmingur þess, eða 30
milljónir króna, voru teknar af
greiðsluafgangi Tryggingasjóðs
fiskiskipa, en þar hafði safnast
nokkurt fé, sem ætlað hafði verið
til þess að tryggja betur vátrygg-
ingarkerfið, m.a. með því að
minnka erlendar endurtryggingar.
Aðrar 30 milljónir króna voru
teknar að láni, sem gert er ráð
fyrir að ríkissjóður greiði.
Fiskverðsákvörðun
Frá þvi í september hefur út-
gerðarkostnaður hækkað um
12—13% að mati Þjóðhagsstofn-
unar. Munar þar mestu um stór-
hækkun á olíu, svo og á öðrum
rekstrarkostnaði vegna lækkunar
á gengi. Fiskverðshækkun, sem
taka á gildi 1. desember, var
ákveðin með bráðabirgðalögum
frá 21. ágúst og verður 7,7%. Hafa
rekstrarskilyrðin þá versnað á ný.
Eins og ég áður sagði, hefur ekki
verið tryggt fjármagn til áfram-
haldandi niðurgreiðslu á olíu og
oliugjaldið, sem nú er 7%, fellur
niður um áramót, nema það verði
lögbundið á ný.
Vegna þessarar óvissu voru allir
aðilar að fiskverðsákvörðun sam-
mála um, að ákveða fiskverð ekki
nema til áramóta, og tíminn þar
til verði notaður til þess að
tryggja betri rekstrarskilyrði eftir
áramót. Er það í samræmi við lof-
orð ríkisstjórnarinnar, sem gefið
var við lok deilunnar í september.
Sjávarútvegsráðherra hefur skip-
að starfshóp til þess að vinna
þetta verk og hefur tekið þátt í því
starfi sjálfur. Hefur komið fram
hjá honum vilji til þess að leysa
þessi mál með viðunandi hætti, en
reynslan verður að skera úr um
hver niðurstaðan verður.
Samtökin hafa í mörg ár safnað
upplýsingum um afla, aflaverð-
mæti og úthald allra togaranna.
Hafa þessar upplýsingar verið
gefnar út í skýrslu þrisvar á ári og
hefur það orðið til þess, að betur
er unnt að fylgjast með þróun
mála. í skýrslu um afla togaranna
fyrir fyrstu 8 mánuði þessa árs
kemur í ljós, að aflaverðmæti
fyrir hvern úthaldsdag hefur
hækkað frá fyrra ári um 26,6%.
Til viðmiðunar um útgerðarkostn-
að vil ég geta þess, að á þessum
degi fyrir ári kostaði hver lítri af
gasolíu kr. 2,90 en nú kr. 6,20. Olía
hefur því hækkað í verði um
114%.
Hampiðjan hefur hækkað í
verði veiðarfæri frá sama tíma í
fyrra um 90,5% og er það ekki
meiri hækkun en á innfluttum
veiðarfærum. Þessi dæmi ættu að
sýna, svo ekki verði um deilt, að
kostnaðarhækkanir hafa verið
langt umfram hækkun á tekjum
og slíkt getur ekki gengið.
Olíuverð
Gagnrýnt hefur verið af tals-
mönnum annarra atvinnuvega, að
olía skuli nú vera niðurgreidd um
22% og talið að það spilli sam-
keppnisaðstöðu þeirra. Erfitt er
að finna rök fyrir afstöðu þeirra,
þegar olía er þriðjungi dýrari hér
en í nágrannalöndunum.
Verðmyndun á gasolíu er nú
sem hér segir: