Morgunblaðið - 21.01.1983, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 1983
25
De Tause Rop
Erlendar
bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
De tause rop er eftir Mary |
Harris Kalfoss, bandaríska konu,
sem hefur verið búsett í Noregi
undanfarin tólf ár. Þetta mun
vera fyrsta bók hennar, er í dag-
bókarformi sem mjög er nú tíðkað,
en að öðru leyti í hæsta máta
óvenjuleg. Höfundur er hjúkrun-
arkona á Det Norske Radiumho-
spital í Osló og annast þar sjúkl-
inga, sem eru mismunandi langt
leiddir af krabbameini. Um sam-
skipti hennar og sjúklinganna
fjallar fyrri hluti þessarar fyrir-
ferðarlitlu bókar. I formála segir
hún: „Það var einskær heppni, að
ég byrjaði að vinna á þessu
sjúkrahúsi sama ár (og höfundur
flutti nýgift til Noregs): Ég nota
viljandi orðið heppni, því að mér
finnst ég hafa notið forréttinda og
láns að hafa fengið að deila tíu
árum af lífi mínu með krabba-
sjúklingum og aðstandendum
þeirra. Þetta fólk kenndi mér að
lifa og hefur gefið mér aðra sýn á
lífið. Ég hef verið neydd til að
hugsa um minn eigin dauða og
hræðslu mína við hann og þetta
hefur gert hvern dag dýrmætan.
Ég hef lært að lifa með tímastærð
og með ákefð og hef fengið tæki-
færi til að skynja hlutina og at-
burðina, sem hafa gildi. Þegar ég
lít um öxl sé ég að það hefur verið
sársaukafullur og erfiður gangur
unz ég náði þeirri lífsafstöðu sem
ég hef nú. Hefur krafizt tíma,
krafizt þess að ég hlustaði, krafizt
vilja að taka á sig sorg ann-
arra, ótta og von. Allar manneskj-
ur finna til einmanaleika, að
minnsta kosti koma þau tímabil í
lífi allra. Sjálf hef ég oft verið ein-
mana. Stundum vildi ég einangra
mig, af því að ég vildi vera ein. í
önnur skipti var ég ein, vegna þess
að ég þarfnaðist annarra og
fannst þeir bregðast mér. í ein-
semdinni hef ég uppgötvað innri
verðmæti, gleði og kærleika, en
einnig þjáningu og örvæntingu.
Það hafa komið tvö tímabil í lífi
mínu, þegar sársaukinn og ein-
manaleikinn var svo sterkur að ég
þurfti að fá útrás fyrir tilfinn-
ingar mínar og hugsanir. Þá leit-
aði ég á náðir dagbókarinnar. Það
er óumræðilega erfitt að horfast í
augu við vandamál lífs, dauða og
kærleika. Stundum er lífið svo erf-
itt, að við verðum að hörfa frá
veruleikanum og horfa á úr fjar-
lægð til að gefa afborið ... Eftir
fimm ár sem hjúkrunarkona
krabbameinssjúklinga var ég til-
neydd að vera hreinskilin gagn-
vart mér. Margoft hafði ég löngun
til að flýja, sérstaklega þegar ég
byrjaði á næturvöktum og varð þá
að sinna sjúklingum, sem voru að
heyja dauðastríð. Ég þráði svo
innilega að þeir fengju að lifa,
vegna þess að ég vildi sjálf fá að
Eftir Mary H.
Kalfoss
lifa. Ég var hjálparvana og mér
fannst ég ekki standa mig, þegar
um var að tefla að uppfylía and-
legar þarfir þessa fólks. Ég sveik
fólkið sem ég hafði valið að sýna
umhyggju. Samvizkubitið nagaði
mig. Samt fann ég spurningar
sjúklinga minna, ég gat lesið þær í
augum þeirra og mér fannst þeir
krefjast meira en ég gat gefið.
Sumir munu mannski halda því
fram að það sem ég las úr augun-
um þeirra, hafi verið mín eigin
heita bón um stuðning."
Þessi fyrri kafli bókarinnar er
að sönnu áhrifamikill og þó að les-
andinn fái ekki tilfinningu fyrir
því að Mary Harris Kalfoss nái
ekki þeim tengslum, sem hún er að
lýsa, má samt skynja ákveðna yf-
irborðsmennsku í framkomu
hennar, einhverja fjarlægð, sem
væntanlega er lífsnauðsynleg því
fólki sem þessi störf vinnur. Aftur
á móti er síðari hluti bókarinnar
svo fullur af þjáningu og hetju-
lund, að það er nánast óskiljan-
legt, hvernig hún kemur til skila
reynslu sinni: kornungur sonur
hennar, sprækur drengur á fjórða
ári, veikist af krabbameini og deyr
níu mánuðum síðar.
Um þann tíma: „Ég lokaði mig
frá öðrum, ég var niðurbrotin,
nakin og tilfinningar mínar vöktu
raeð mér óskaplega skelfingu,
vegna þess mér fannst ég hafa
verið firrt vitinu. Orð mín frá
þessum tíma sýna meira en þau
leyna og hvað ég fann innst inni
... Ég þarfnaðist þess að fá að
tala hreinskilnislega um hversu
erfið ég var og erfitt var að standa
skil á öllum spurningunum og öll-
um sársauka. Ef ég hefði bara get-
að sagt hvað ég hugsaði hefði ég
kannski ekki þurft að verja mig af
slíku offorsi. En ég var hrædd.
Óttaðist að biðja um hjálp. Óttað-
ist að láta aðra sjá hver ég var
raunverulega, veik og lítil. Síðan
hef ég skilið að veikiyndi er ekki
sama og ósigur. Við megum ekki
vera hrædd við að sýna að við
þörfnumst annarra í sorg okkar,
angist og einsemd. Við verðum að
rétta fram höndina, svo að aðrir
fái skilið, komi til okkar og hjálpi
okkar að hjálpa okkur sjálf."
Bókin De tause rop er þrátt
fyrir alla þjáningu sem hún inni-
heldur aldrei skrifuð af hávaða, né
heldur tilbúningi af neinu tagi.
Þetta er einlæg bók, sterk og sönn.
Um afmarkað svið kannski, en þó
svo mikilvægt að það kemur okkur
öllum við.
Skjoldemöer —
en kvindemyte
ATHYGLISVERÐRA bóka rak á
fjörur mínar um daginn. „Skjolde-
möeren kvindemyte" eftir Lise
Præstegaard Andersen, kennara
og vísindmann í norrænni bók-
menntasögu við háskólann í
Óðinsvéum. Bókin fjallar um
skjaldmeyjar til forna og skjald-|
meyjar samtimans. Konur sem
vilja að minnsta kosti tvennt,1
kynnast ást og ná árangri í starfi
sínu. Því hefur löngum verið hald-
ið á lofti að konur þurfi að sýna
langtum meiri snerpu og dugnað
til að ná jafnlangt karlmönnum í
alls konar störfum, og það hefur
verið ofarlega í mörgum að kona
sem nær árangri í starfi, hljóti að
vera ókvenleg og sé ekki gædd hin-
um fínlegu og dægilegu kvenlegu
eiginleikum.
Höfundurinn hefur leitað fanga
víða og í formála skýrir hann frá
því, að kannski sé aðgengilegast
fyrir lesendur sem hafa einkum
áhuga á kynjabaráttunni að lesa
fjóra síðustu kaflana fyrst,
kannski höfundur búist ekki við að
hinn almenni lesandi nenni að
koma sér í gegnum hávísindaleg
skrif hennar og rökstuðning fyrir
máli sínu en þegar fer að líða á
bókina hefur hún fært nægilega
gild rök fyrir máli sínu og getur
farið að víkja að því almennari
orðum. Ég er efins í að Eddukvæði
og riddarakvæði miðalda hafi ver-
ið notuð á sama hátt og áður, þ.e.
raunverulegur upphafspúnktur að
umræðubók. Því að þetta er tví-
Eftir Lise Præste-
gaard Andersen
mælalaust bók sem hlýtur að
vekja umræður og hún er þannig
skrifuð, að hún er aðgengileg leik-
mönnum og áhugamönnum. Aukin
heldur er hún skrifuð í jákvæðari
og manneskjulegri tón en margar
sérstaklega þreytandi „kvenna-
bækur” þar sem prédikunin og
beizkjan verður yfirsierkari inni-
haldinu.
Skjaldmeyjar voru eins og al-
kunna er hjálpardísir Óðins og
tóku þátt í bardögum með karl-
mönnum upp á sömu býti. Þær
völdu hverjir féllu í bardögum og
kæmust til Valhallar. Þó svo að
hér sé aðeins um goðsagnir að
ræða eiga skjaldmeyjar sér engu
að síður sess í bókmenntum, þær
eru fulltrúi ákveðinnar gjörðar
kvenna og gegna ákveðnu hlut-
verki, sem er í senn spennandi og
ábyrgðarfullt. Og út frá þessum
titli, sem bókin ber, er hún hvort-
tveggja í senn, könnun á kven-
gerðum í norrænum fornsögum og
hetjukvæðum og úttekt á afstöð-
unni til konunnar nú. Ávinningur
er að slíkri bók og hún er ekki
aðeins til þess fallin að vekja út-
jaskaðar umræður, um stöðu kon-
unnar, heldur ætti hún að beina
þeim inn í nýjan og skemmtilegan
farveg.
FræðafélagiÖ
í Kaupmannahöfn:
Gefur út 4.
bindi Jarða-
bókar Arna
og Vídallns
„ÚT ER komið 4. bindi
Jarðabókar Árna Magnús-
sonar og Páls Vídalín í Ijós-
prentaðri útgáfu Hins ís-
lenska fræðafélags í Kaup-
mannahöfn. Þetta bindi er
um Borgarfjarðar- og Mýra-
sýslur og kom fyrst út í
Kaupmannahöfn áriö 1927 í
útgáfu Boga Th. Melsteð
sagnfræðings.
Jarðabókin um Borgarfjarð-
arsýslu var samin á árunum
1706—1708, en um Mýrasýslu
1708-1709.
Útlit bókarkápu er verk
Tómasar Jónssonar, en káp-
una prýðir handgerð eftir-
mynd af íslandskorti Þórðar
biskups Þorlákssonar frá 1670.
Band hefur hannað Hilmar
Einarsson.
Fræðafélagið hóf endurút-
gáfu Jarðabókarinnar árið
1980, og er von á 5. og 6. bindi
á þessu ári, en alls eru bindin
11. Að síðustu verða svo gefin
út ýmis jarðabókaskjöl og at-
riðisorðaskrá fyrir öll bindin.
Umboð fyrir Hið íslenska
fræðafélag hér á landi hefur
Sögufélag, Garðastræti 13b,
101 Reykjavík, og geta áskrif-
endur vitjað bókarinnar þar.“
Leiðrétting
Greinin „Prófkjörsskjálfti í
Suðurlandskjördæmi", sem birt-
ist í blaðinu í gær, er eftir
Kristján Torfason bæjarfógeta í
Vestmannaeyjum, en nafn höf-
undar féll því miður niður. Beð-
ist er afsökunar á þeim mistök-
um.
Fer inn á lang
flest B
heimili landsins!
OPIÐ
föstudag kl. 10—22
laugardag kl. 10—19
Verksmiðjuútsalan
Blossahúsinu Ármúla 15.
Sími86101.
Ný sending
Dagkjólar — Stuttir samkvœmiskjólar —
Síðir samkvæmiskjólar — Blússur —
Frottesloppar — Frotteinniskór — Hand-
klœði
J.H. Parket
auglýsir:
Er parketið
orðið Ijótt?
Pússum upp og lökkum
PARKET
Eínnig pússum við
upp og lökkum
hverskyns viðargólf.
Uppl. í síma 12114 eftir
kl. 2 á daginn.