Morgunblaðið - 21.01.1983, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 1983
29
Minninp:
Stefán Eggert
Björnsson
andstæðinga. Ég minnist þess að
einn helsti forsvarsmaður í hópi
pólitískra andstæðinga Guðmund-
ar í borgarstjórn Reykjavíkur,
sagði við mig fyrir nokkrum árum
er Guðmundur barst í tal okkar á
milli: „Guðmundur er sá maður
meðal pólitískra andstæðinga
minna, sem ég met mest, þar
koma til mannkostir hans og
drenglyndi".
Hér verða ekki rakin margvísleg
störf Guðmundar, enda eru þessi
orð mín hugsuð sem fátækleg
þökk fyrir frábæra viðkynningu
og vináttu er ég naut af hans hálfu
á þeim fjórum áratugum sem
kynni okkar hafa staðið.
Ég og fjölskylda mín sendum
Mörtu, börnum þeirra Guðmundar
og fjölskyldum þeirra samúðar-
kveðjur á þessari saknaðarstund, í
vissu þess, að minningarnar um
allt sem Guðmundur var þeim og
öðrum samferðamönnum sínum
verði þeim huggun harmi gegn.
Blessuð sé minning Guðmundar.
Sig. Guðgeirsson
Þegar við starfsmenn Húsnæð-
isstofnunar ríkisins komum til
starfa að morgni hins 13. janúar
sl. mætti okkur auður stóll, er set-
inn hafði verið allt til verkloka
kvöldið áður. Vinur okkar og sam-
starfsmaður, Guðmundur Vigfús-
son, forstöðumaður Byggingar-
sjóðs verkamanna, var aðeins ný-
kominn heim að loknu dagsverki
er honum þyngdi svo mjög, að
skjótt var hann allur. Okkur hafði
verið ljóst síðustu mánuðina, að
hann gekk ekki heill til skógar, en
ekki kom það í neinu fram í störf-
um hans og því hygg ég, að ekkert
okkar hafi órað fyrir að endirinn
væri svo skammt undan. Mér er þó
ekki grunlaust um, að hann hafi
sjálfur þótzt sjá að hverju fór.
Samt var engan bilbug á honum
að finna og daglegum störfum sín-
um sinnti hann af sömu kostgæfni
og ætíð áður. í því sambandi má
geta þess, að áður en hann hélt af
vinnustað hinn 12. janúar hafði
hann lokið öllum undirbúningi
vegna mála, sem nauðsyn bar til
að leggja fyrir fund húsnæðis-
málastjórnar hinn 17. janúar. En
ekki lét hann þar við sitja, að
ljúka gerð allra tillagna vegna
verkamannabústaðanna, sem
flytja þurfti á fundinum, heldur
gekk hann sömuleiðis frá öllum
þeim bréfum, sem senda þurfti í
kjölfar hans. Þá hafði hann einnig
lokið gerð viðamikilla skýrslna um
byggingu verkamannabústaða á
liðnu ári og stöðu Byggingasjóðs
verkamanna um áramótin. Allt
þetta beið okkar tilbúið, sam-
starfsmanna hans, er við tókum
að undirbúa stjórnarfundinn að
öðru leyti sl. mánudag. Það má því
með sanni segja, að hann hafi skil-
ið eftir sig hreint borð.
Ég kynntist Guðmundi fyrst
sem stjórnarmanni í húsnæðis-
málastjórn, er ég var ráðinn sem
skrifstofustjóri hennar í septem-
ber 1965. Hann hafði verið vara-
maður í stjórninni frá 1957 og að-
almaður frá 1961. Þar sat hann
síðan allt til 1972 að hann gerðist
einn af framkvæmdastjórum
Framkvæmdastofnunar ríkisins,
en þá hafði hann um tveggja ára
skeið verið deildarstjóri í Hús-
næðisstofnuninni. Hann sneri aft-
ur 1974 og tók þá á nýjan leik við
sínu gamla starfi. Því gegndi hann
síðan fram á síðasta dag.
Enn er mér minnisstætt er ég
kom til míns nýja vinnustaðar í
september 1965. Þar var þá Guð-
mundur fyrir, fenginn til að leið-
beina mér og setja mig inn í hið
nýja starf. Og það gerði hann með
þeirri nærgætni og nákvæmni,
sem ætíð einkenndi öll hans störf.
Þegar ég þótti sjálfbjarga lét hann
af leiðsögn sinni, en áfram hafði
ég hið bezta samstarf við hann í
stjórn stofnunarinnar. Síðan kom
sú tíð, að honum þótti tímabært
að draga sig út úr argaþrasi
stjórnmálanna og gerðist hann þá
einn af starfsmönnum Húsnæðis-
stofnunarinnar. Var það samtímis
því, að Byggingarsjóður verka-
manna var fenginn stofnuninni til
umráða, samkvæmt nýsam-
þykktum lögum vorið 1970, og
naut hann eftir það forsjár Guð-
mundar nær alla tíð. Og sú forsjá
var eins og bezt varð á kosið. Störf
hans einkenndust af nákvæmni,
gætni og umhyggju fyrir þessum
elzta fjárfestingarsjóði lands-
manna. Ég held að Guðmundur
hafi unað því hlutskipi vel, svo
mikill félagshyggjumaður sem
hann var alla ævi, að mega starfa
með þessum hætti að bættum
kjörum og aðbúnaði alþýðufjöl-
skyldnanna í landinu, sem hann
bar svo mjög fyrir brjósti alla tíð.
Þar til viðbótar kom, að í reynd
var hann, sem forstöðumaður
Byggingasjóðs verkamanna, einn
helzti ráðgjafi húsnæðismála
stjórnar og þar með æðstu stjórn-
valda um stefnumörkun í málefn-
um verkamannabústaðanna, var
ætíð til kvaddur við samningu
lagaákvæða og reglugerða þar að
lútandi og tók líka þátt í sam-
ningu almennrar húsnæðislög-
gjafar oftar en einu sinni. Má af
því nokkuð marka hve mikils hann
var metinn.
I daglegu samstarfi var Guð-
mundur eins og bezt varð á kosið.
Ætíð glaður, hlýr og vinsamlegur,
reiðubúinn til að bera gott orð í
milli ef nauðsyn bar til. Rabb við
hann yfir kaffibolla eða við hádeg-
isverð var manni daglegt tilhlökk-
unarefni. Hann var þaulkunnugur
mönnum og málefnum og engan
vissi ég kunnugri en hann um bók-
menntir og stjórnmál, sameiginleg
hugðarefni okkar beggja. Og þeg-
ar næðisstundum sleppti var hann
maður raunsær, hygginn og ráða-
góður í daglegum störfum —
margoft nutum við samstarfs-
menn hans góðs af því.
Þegar Guðmundur er nú allur,
svo óvænt og skyndilega minn-
umst við hans með söknuði. Það
má þó vera okkur huggun harmi
gegn, að andlát hans skyldi taka
svo skjótt af úr því að dauðastund
hans var upp runninn. Við sendum
Mörtu, konu hans, einlægar sam-
úðarkveðjur, börnum þeirra,
tengdabörnum og barnabörnum,
og biðjum þeim allrar blessunar.
Þakklátum huga minnumst við
allra samstarfsáranna með Guð-
mundi og óskum sálu hans vel-
farnaðar um ómælisgeim.
Sigurður E. Guðmundsson.
Fæddur 6. maí 1916
Dáinn 12. janúar 1983
í dag kl. 10.30 fer fram frá
Dómkirkjunni útför Stefáns Egg-
erts Björnssonar. Hann var fædd-
ur 6. maí árið 1916 í Reykjavík og
andaðist þar á sjúkrahúsi hinn 12.
janúar 1983.
Stefán var sonur hjónanna Guð-
mundar Björnssonar og Margrét-
ar Stephensen. Guðmundur var úr
Húnavatnssýslu, sonur Björns
Leví Guðmundssonar og konu
hans, Þorbjargar Helgadóttur, er
lengst bjuggu að Marðarnúpi í
Vatnsdal. Guðmundur fór ungur
til mennta og lauk námi í læknis-
fræði í Kaupmannahöfp. Sinnti
hann læknastörfum í Reykjavík
og var í aldarfjórðung landlæknir,
á árunum 1906—1931. Guðmundur
var mikill gáfu- og atorkumaður.
Var hann framarlega eða fremst-
ur í flokki á mörgum sviðum þjóð-
lífsins, m.a. þingmaður í um 10 ár
og forseti efri deildar Alþingis um
sex ára skeið. Hann var einn af
frumkvöðlum að stofnun Oddfell-
owreglunnar hér á landi og átti í
því sambandi m.a. þátt í byggingu
holdsveikraspítalans í Laugarnesi,
en hann mun hafa verið reistur
fyrir gjafafé frá reglunni í Dan-
mörku. Ennfremur beitti hann sér
mjög fyrir byggingu Vífilsstaða-
hælis. Guðmundur var skáld gott
og þýddi einnig ljóð erlendra önd-
vegishöfunda. Hann bar skálda-
nafnið Gestur og mun ein bók með
mörgum ljóðum hans hafa verið
gefin út fyrir rúmum 60 árum. Hét
hún „Undir ljúfum lögum".
Margrét, móðir Stefáns, var
dóttir Magnúsar Stephensen
landshöfðingja og Elínar Jónas-
dóttur Thorstensen, konu hans.
Margrét var merk og góð kona.
Eignuðust þau Guðmundur sex
börn. Synirnir voru Magnús,
Gunnlaugur, Jónas, Stefán og
Glúmur í réttri aldursröð taldir.
Dóttirin var ein og yngst þeirra
systkina, Þórdís Ósk, „ljósið sem
lifnaði síðast" eins og Guðmundur
sagði í ljóðinu sínu kunna um
hana, „Þú ert yndið mitt yngsta og
besta". Af þeim systkinum eru nú
á lífi Gunnlaugur og Glúmur.
Margrét var síðari kona Guð-
mundar. Fyrri kona hans var Guð-
rún Sigurðardóttir, er ólst upp hjá
Sigfúsi Eymundssyni bóksala.
Guðmundi og Guðrúnu hafði orðið
sjö barna auðið, fimm drengja og
tveggja stúlkna. Nöfn þeirra voru
í aldursröð: Sigfús, Björn, Sólveig,
Gunnlaugur, Jóhann, Gunnar og
Ólöf. Þrjú þau elstu fluttust á
yngri árum til Bandaríkjanna og
settust þar að. Þau systkinin eru
nú öll látin. Guðrún móðir þeirra
varð bráðkvödd eftir fæðingu
yngsta barnsins.
Öll börn Guðmundar ólust upp í
foreldrahúsum og eftir lát eigin-
manns Ólafar flutti hún með börn
sín tvö, Vigni og Guðmund Ár-
sælssyni, heim á Amtmannsstíg-
inn til Guðmundar föður síns og
síðari konu hans,Margrétar.
Elísabet, systir Guðmundar, tók
við heimilishaldi eftir lát Guðrún-
ar og var börnúnum sem besta
móðir,og eftir að Guðmundur og
Margrét giftust var hún á heimil-
inu til dánardægurs á fimmta ára-
tugnum. Var hún Margréti ómet-
anleg stoð og stytta við heimilis-
haldið og minnast hennar allir
sem einstakrar gæðakonu.
Stefán ólst upp á þessu fjöl-
menna menntaheimili. Að honum
stóðu sterkir og góðir stofnar,
enda bar hann mörg hinna góðu
einkenna foreldra sinna. Guð-
mundur hlýtur að hafa haft sér-
stakt dálæti á Stefáni, a.m.k. vakti
Stefán þörf hjá föður sínum fyrir
að yrkja kvæðið „Stebbi", er birt-
ist í fyrrnefndri ljóðabók Guð-
mundar. Kvæðið um Stebba hefur
hann ort um hann reifabarn. í
kvæðinu kemur fram að föðurnum
þótti ungi sveinninn stórbokki,
stirður í lund og óvæginn, en í því
segir einnig m.a.:
„Kn blíður er móðurbarmurinn
og barnið fær þar dropann sinn;
og Stebbi er enginn aplakálfur,
eflaust hann veit það sjálfur,
að út um víðan alheiminn
er enginn sælustaðurinn
eins og móðurfaðmurinn.**
í niðurlagi kvæðisins spáir
skáldið nokkuð í framtíð sonarins.
Þann spádóm má túlka á ýmsa
vegu, enda kvæðið allt í léttum
dúr.
Stefán stundaði nám í Verzlun-
arskóla íslands og lauk þaðan
prófi ungur að árum. Að námi
loknu starfaði hann í mörg ár á
skrifstofu Sláturfélags Suður-
lands. Flest æviár sín vann hann
þó hörðum höndum við höfnina í
Reykjavík, í byggingarvinnu og í
fjöldamörg ár vann hann við brú-
argerð hjá Vegagerð ríkisins, fyrst
undir verkstjórn hálfbróður síns,
Sigurðar Björnssonar, brúar-
smiðs, og síðar um 10 ára skeið
• •
Olver Thorarensen
Gjögri — minning
„Tilvera okkar er undarlegt ferðalag,
við erum gestir og hótel okkar er jöröin,
einir fara og aðrir koma í dag,
og alltaf bætast nýir hópar í skörðin.“
Þessar ljóðlínur Tómasar Guð-
mundssonar komu oft í hug mér er
ég sat við rúm bróður míns, Ölvers
Thorarensen, síðustu stundir ævi
hans. Hann lést á sjúkrahúsinu á
Akranesi þann 10. desember sl.
eftir tæplega þriggja mánaða
sjúkdómslegu.
Ölver var fæddur á Gjögri þann
6. apríl 1935 og var hann því rúm-
iega 47 ára að aldri er hann lést.
Hann var næst elstur átta
barna þeirra Axels Thorarensen
og Agnesar Guðríðar Gísladóttur
sem uppkomust.
Ölver bjó alla tíð í föðurhúsum,
á Gjögri í Strandasýslu. Þar undi
hann hag sínum við sjómennsku,
landbúnað auk þess sem hann var
afgreiðslumaður fyrir OLIS á
Gjögri. Einnig var hann í Sand-
gerði og Reykjavík á vertíðum. Þá
vann hann einnig á Álafossi, tvo
vetur.
Ölver var maður hlédrægur og
rólyndur og flíkaði hann ekki til-
finningum sínum. Kom það best í
Ijós síðustu vikur ævi hans, því
alltaf leið honum jafn vel að eigin
sögn, þó annað væri sýnilegt.
Ölver Thorarensen var maður
ókvæntur og barnlaus. Hlýr var
hann við börnin mín sem oft hafa
dvalið sumarlangt á Gjögri. Fram
á síðustu stundu spurði hann eftir
þeim. Skal hann hafa þakkir fyrir
alla þá umhyggjusemi í þeirra
garð.
Þegar við, fjölskyldan, vorum að
koma í frí á sumrin sagði Ölver oft
að skilnaði að hann ætlaði að fara
að koma suður í heimsókn. En
margra hluta vegna gaf hann sér
aldrei tíma til þess arna fyrr en í
haust, að sjúkdómur hans neyddi
hann til suðurkomu. Þurfti hann
fljótlega að leggjast inn á spítala.
Þá sagðist hann ætla að heim-
sækja frændfólk og vini þegar út
af spítalanum kæmi. En það fór á
annan veg en ætláð var.
Nú er komið skarð í systkina-
hópinn.
Eg og mín fjölskýlda kveðjum
Ölver með söknuði.
Guð blessi aldraða foreldra
okkar og gefi þeim styrk.
„Kar þú í friði,
friður guðs þig blessi,
haf þú þokk fvrir alll og allt.“
Jóhanna
hjá Jónasi Gíslasyni, brúarsmið.
Báða þessa menn mat hann mik-
ils. Stefán sá tíðast um járnalögn í
byggingarvinnunni og fórst það
vel úr hendi, enda sérstaklega
vandvirkur og samviskusamur í
öllum sínum störfum. í brúarvinn-
unni vann hann einnig við bók-
haldið og nauðsynleg skrifstofu-
störf á vinnustaðnum af eigi
minni vandvirkni, snyrtimennsku,
nákvæmni og öryggi. Reyndar var
það svo, að verk sín öll vann hann
af innlifun vísindamannsins.
Hann virtist vilja þrauthugsa
hvert það verkefni, sem honum
var falið að leysa og vinna að því
með stærðfræðilegum forskrift-
um, enda stærðfræðingur mikill.
Hann gerði miklar kröfur til sjálfs
sín, sennilega of miklar, í öllum
störfum og skilaði árangri í sam-
ræmi við það. Á vetrum var hann
oft norður í Húnavatnssýslu hjá
frændfólki sínu, einkum hjá
Oktavíu og Halldóri á Leysingja-
stöðum og syni þeirra Jónasi.
Stefán var rúmlega meðalmað-
ur á hæð, þéttur á velli og allur
hinn myndarlegasti maður og
andlegt atgervi hans var mikið.
Hann var maður grandvar í hví-
vetna til orðs og æðis. Hallmæli
heyrðust eigi frá hans vörum og
hendur lét hann ekki skipta. Mál-
tækið segir, að hver sé sinnar
gæfu smiður. En hvað er gæfa?
Stefáni auðnaðist ekki að eignast
konu og börn og aldrei varð hann
auðugur af veraldargæðum. Bakk-
us var hans fylgdarsveinn áratug-
um saman og tók af honum ráðin
um lengri eða skemmri tíma í
senn. Aldrei braut hann þó niður
heiðarleika hans í hvívetna. í bar-
áttunni við þann leiða bölvald
naut hann aðstoðar góðra manna
og góðs félagsskapar þar sem
AA-samtökin eru. Þangað sótti
hann tíðum styrk og var þátttak-
andi í þeirra starfi. Síðustu árin
dvaldi hann tíðum að Víðinesi og
starfaði þar við framleiðsluverk-
efni staðarins og naut þar góðs
atlætis. Eftir að hann, fyrir 3—4
árum, kenndi þess illkynja blóð-
sjúkdóms, sem nú hefur lagt hann
að velli, dvaldi hann þar nær óslit-
ið. Hjá Ingibjörgu og Glúmi bróð-
ur sínum átti hann einnig alltaf
vist og gott athvarf, en kært var
með þeim bræðrum. Hann háði
baráttuna af reisn, hvort sem í
hlut átti Bakkus eða blóðmeinið.
Hann lét aldrei hugfallast. Hann
var hraustmenni til líkama og sál-
ar. Um ævina hóf hann ávallt
störf á ný fullur atorku og lífsvilja
og þótt hann hafi ekki unnið síð-
ustu tæp tvö árin, virtist hans
andlegi þróttur lítt minni en áður.
Stefán vissi að hverju dró og hafði
kynnt sér vel og af sinni einstöku
nákvæmni sjúkdóm sinn. Hann
gat því rætt um hann af mikilli
þekkingu við þann ágæta lækni
sem í krafti læknavísindanna
barðist með honum við síðasta
vágestinn.
Kynni mín af Stefáni standa á
gömlum merg. Hann var tíður
gestur á heimili foreldra minna og
síðar okkar hjóna. Hann gaf mér
fagra skírnargjöf, hann var minn
fyrsti enskukennari á unglingsár-
um, hann tók þátt í húsbyggingu
okkar hjóna, við hittumst á
Landakoti til lækninga og nú síð-
ast lágum við samtímis þar
nokkra daga um miðjan desember.
Maður finnur það enn betur nú en
áður hvílíkur mannkostamaður
Stefán var. Ég efast um að margir
hafi í raun fylgt kenningum
kristninnar betur en hann, þótt
trúmaður hafi hann ekki getað
talist framan af ævi, eftir því sem
ég best veit. Hann las mikið og
ekki síst erlend rit á ensku, enda
var hann afburðagóður enskumað-
ur. Lestrarefni hans var fyrst og
fremst á sviði þekkingarleitarinn-
ar og vísindanna. Ávallt hafði
hann manni eitthvað nýtt að segja
úr lestrarefninu og þá með heim-
spekilegu ívafi sínu. Hann vildi
kryfja hlutina, vita innsta eðli
þeirra svo og orðanna og hugtak-
anna, þekkja upprunann. Hann
skyldi eitthvað eftir að loknum
fundi. Og þegar hann er allur
verður manni þetta ljósara. Stefán
var öðlingur. Blessuð sé minning
hans.
Grétar Áss Sigurðsson