Morgunblaðið - 27.02.1983, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1983
PJnrgiii Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Mannréttindi
Fyrir viku efndi Rauði
kross íslands til mál-
þings um mannréttindi og
mannúðarlög. Þar voru flutt
erindi um grundvallarþætti
þessara mála eins og rakið
var hér í blaðinu í gær.
Þetta framtak Rauða kross-
ins er í anda þeirrar mann-
úðarstarfsemi sem þessi
ágæti félagsskapur stendur
fyrir með miklum sóma hér
á landi og um heim allan.
Eins og þeir sjá sem lesa
frásögn Morgunblaðsins af
málþinginu skortir ekkert á,
að fyrir hendi séu alþjóðalög
og reglur sem skylda ríki til
að hafa mannréttindi í há-
vegum. En sá hængur er á
þessum alþjóðasamningum
eins og flestum öðrum slík-
um, að þar fer lítið fyrir
refsiákvæðum. Það er ekki
fyrir hendi nein alþjóðleg
mannréttindalögregla ef svo
mætti að orði komast sem
sér til þess að alþjóðasam-
þykktir um mannréttindi
séu virtar. í því efni eru
mannréttindadómstóll og
mannréttindanefnd Evrópu
undantekningar. Til að snúa
brotlegum stjórnarherrum
af hinni röngu braut hefur
hins vegar gefist vel að
virkja almenningsálitið í
víðri veröld til styrktar þeim
sem rétti hafa verið sviptir
eða búa við óbærilega kúg-
un. Rauði krossinn er sprott-
inn úr þeim jarðvegi að al-
menningur láti þessi mál til
sín taka og sama má segja
um önnur og yngri samtök
eins og til dæmis Amnesty
International.
Brot á mannréttindum
geta verið með margvíslegu
móti og þótt einræðisríki
komi jafnan fyrst upp í hug-
ann, þegar um mannréttindi
er ritað, er víðar pottur
brotinn. í lýðræðisríkjum
telst það til dæmis til
mannréttinda, að kjósendur
hafi jafnan rétt til áhrifa á
stjórn eigin mála við val
fulltrúa til löggjafarstarfa.
Mannréttindi eru brotin á
þeim sem er hafnað við veit-
ingu opinbers embættis
vegna þess að skipunarvaldi
er beitt á þann veg að fag-
legt mat á hæfni umsækj-
enda er haft að engu en
ákvörðun tekin frá flokks-
pólitískum sjónarhóli ráð-
herrans sem embættið veit-
ir. Það er ekki lögbrot hér á
landi að draga kjósendur í
dilka og veita atkvæðum
sumra meiri þyngd en ann-
arra, þvert á móti er mælt
fyrir um þessa skipan í
stjórnarskrá lýðveldisins.
Það er ekki heldur lögbrot
að skipa flokksbróður
flugmálastjóra en hafna
þeim sem byggir umsókn
sína á því einu, að hann er
hæfastur til að gegna emb-
ættinu. Hvorugt er þó
ástæða til að þola mótmæla-
og átölulaust. Baráttan fyrir
jöfnum atkvæðisrétti fer
fram á hinum pólitíska
vettvangi og til að útrýma
geðþóttaákvörðunum við
emSættaveitingar verða
kjósendur að sjá til þess að
veita þeim verðuga ráðningu
sem ganga þvert gegn því
sem siðlegt er.
En það er hvorki ætlun
Rauða kross íslands með
mannréttinda- og mannúð-
arstarfi sínu að skipta sér af
kjördæmamálinu né emb-
ættaveitingum, það eru þeir
sem standa á mörkum lífs og
dauða sem Rauði krossinn
tekur undir sinn verndar-
væng. Grunnþáttinn í starfi
Rauða krossins má best
skýra með því að rifja upp,
að hreyfingin varð til á
grundvelli kröfunnar um
það, að ekki væri litið á
særða hermenn á vígvelli
sem þátttakendur í hildar-
leiknum heldur ættu þeir að
njóta verndar af mannúðar-
ástæðum sem eiga rætur að
rekja til siðferðilegra og trú-
arlegra hefða. Hlutverk
þeirra sem starfa undir slík-
um merkjum er enn mikið.
Vonandi verður málþing
Rauða krossins um mann-
réttindamál hvati að enn
frekari átökum á þessu sviði
hér á landi.
Hvatning Alberts
D\T ið erum á hættu-
V brautum, en þessar
hættur eru flestar af
mannavöldum. Það er með
sameiginlegu afli sjálfstæð-
ismanna, sem hægt er að
vinna bug á erfiðleikunum.
Þar á ég ekki síst við verð-
bólguna og síauknar erlend-
ar skuldir, sem ég tel að ógni
undirstöðu velmegunar hér
á landi. Forysta Sjálf-
stæðisflokksins er samhent-
ur hópur og formaðurinn,
Geir Hallgrímsson, sem
stjórnar baráttunni á lands-
vísu, hefur lýst því yfir, að
hann muni berjast til sigurs
í sjöunda sæti listans í
Reykjavík. Á sama hátt
munu aðrir frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins á
flokkslistum um allt land
berjast fyrir öflugum sigri
flokksins, svo að hægt verði
að hefja uppbyggingarstarf-
ið að kosningum loknum. Ég
er sannfærður um að bar-
áttuhugurinn mun hrífa fólk
til fylgis við flokkinn. Kosn-
ingabaráttan er hafin,"
sagði Albert Guðmundsson,
efsti maður á lista Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík,
í samtali við Morgunblaðið á
dögunum. Þar kom fram að
AlSert mun leiða kosninga-
baráttuna í Reykjavík og
eins og ummæli hans gefa til
kynna er hann bjartsýnn um
að með samhentri baráttu
takist Sjálfstæðisflokknum
að hrífa kjósendur til fylgis
við sig.
Albert Guðmundsson
sagði einnig: „Við stefnum
frá orðum til athafna. Með
sjálfstæðisstefnuna að vega-
nesti mun íslensku þjóðinni
vegna vel í framtíðinni.
Þessi hugsjón hefur verið
kjölfestan. Hún ætti ekki
síður að vera kjölfesta á
upplausnartímum eins og
nú.“
Morgunblaðið hefur fært
að því rök undanfarnar vik-
ur að á tímum efnahagsöng-
þveitis og úrræðaleysis í
landsstjórninni sé alls ekki
ástæða til að stofna til upp-
lausnar í stjórnmálunum.
Til að koma í veg fyrir það
er aðeins ein leið — að
styrkja það stjórnmálaafl
sem sameinar innan sinna
vébanda bestu krafta þjóð-
arinnar, Sjálfstæðisflokk-
inn.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
| Reykjavíkurbréf !
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Laugardagur 26. febrúar
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<
Arfleifð ríkis-
stjórnar og
stjórnarfarsleg
ábyrgð
Árið 1983 kann að verða mikil-
vægt, hvað varðar pólitísk áhrif á
þjóðlífsþróun níunda áratugarins.
Landsmenn ganga til kosninga í
aprílmánuði nk. og hugsanlega
aftur um mitt árið, eftir breyt-
ingar á kjördæmamálum, sem
mjög hafa verið í brennidepli und-
anfarið. Ekki er að efa að þessar
kosningar, hvort heldur verða ein-
ar eða tvennar, verða hinar mik-
ilvægustu fyrir pólitíska fram-
vindu í landinu.
Það er einkum tvennt, sem mót-
ar afstöðu almennings við kjör-
borðið. í fyrsta lagi kveður kjós-
andinn upp dóm yfir þeim aðilum,
sem bera stjórnarfarslega ábyrgð
á framvindu mála í þjóðfélagi og
þjóðarbúskap líðandi kjörtímabil,
þ.e. fráfarandi ríkisstjórn og
stefnuvitum hennar. í annan stað
tekur kjósandinn afstöðu til
þeirra kosta sem fyrir hendi eru
til að ná þeim þjóðfélagslegu
markmiðum, er pólitísk sannfær-
ing hans stendur til.
Víkjum fyrst lítillega að póli-
tískri arfleifð, sem landsmenn
verða að axla og taka afstöðu til í
lok ferils fráfarandi ríkisstjórnar:
• V iöskiptahalli og eyðsluskuldir:
Á árunum 1981 og 1982 nam við-
skiptahallí þjóðarbúsins við út-
lönd 5.000 m.kr., á verðlagi síðasta
árs. Viðskiptahallinn 1982 nam
11% af þjóðarframleiðslu.
Greiðslubyrði langra erlendra
lána er talinn nema 25% af út-
flutningstekjum þjóðarinnar 1983
(var 13% 1978). Ríkisstjórninni
hefur ekki tekizt, þegar þetta er rit-
að, að ná saman um lánsfjáráætl-
un 1983, sem lögum samkvæmt
átti að afgreiða með fjárlögum
þess árs. Þessi öfugþróun er
stærsta efnahagshættan, sem til
hefur orðið í aðgerða- og sam-
stöðuleysi stjórnaraðila. Fjár-
hagslegt sjálfstæði þjóðarinnar er
raunar í veði.
• Langvarandi taprekstur undir-
stööuatvinnuvega: { fjárlagafrum-
varpi fjármálaráðherra fyrir árið
1983 eru því gerðir skórnir, að
skattstofnar fyrirtæja í atvinnu-
rekstri hækki verulega minna en
skattstofnar einstaklinga „vegna
slakrar afkomu atvinnugreina",
eins og hann kemst að orði.
Hliðstæð staðhæfing var og í fjár-
lagafrumvarpi 1982. Og í fjárlaga-
frumvarpi fyrir árið 1981 segir
þessi sami ráðherra: „Afkoma
margra fyrirtækja, ekki sízt í
sjávarútvegi og útflutningsiðnaði,
hefur verið afar slök á þessu ári.“
f þrjú ár þessarar ríkisstjórnar
hefur verið búið þannig að at-
vinnuvegunum, rekstrarlega, að
atvinnusamdráttur blasir við, — í
fyrsta skipti hérlendis um langt
árabil. Atvinnustarfsemin í land-
inu er fjöregg þjóðarinnar, for-
senda afkomuöryggis hennar og
lífskjara, en núverandi ríkisstjórn
hefur haldið henni á horrim, þar
sem bezt gegndi.
• Hrun í innlendum sparnaði: Inn-
lendur sparnaður, sem var 25% af
þjóðarframleiðslu fyrir þremur
árum, er ríkisstjórnin var mynd-
uð, er nú komin níður fyrir 19%,
og segir m.a. til sín í vaxandi
lánsfjárkreppu.
• Fjárfesting og framleiðni í at-
vinnuvegum hefur minnkað: Á ár-
inu 1982 varð verulegur samdrátt-
ur í fjármunamyndun hjá at-
vinnuvegunum. Mestur var sam-
dráttur í stóriðnaði og stórum
virkjunarframkvæmdum. Sá sam-
dráttur var 43%. í hitaveitu-
framkvæmdum var hann 31%.
Framleiðni atvinnuvega hefur og
minnkað.
• Stórfelldar skattahækkanir:
Skattar til ríkisins hafa hækkað í
tíð núverandi ríkisstjórnar um
3,1% af þjóðarframleiðslu, sem
jafngildir 960 m.kr. á verðlagi
fjárlaga 1983, en sú upphæð nem-
ur 28 þúsundum króna á hverja
fimm manna fjölskyldu í landinu.
• Þjóðarframleiðsla staðnar —
þjóðartekjur rýrna: Þjóðarfram-
leiðsla og þjóðartekjur, sem lífs-
kjörum ráða, hafa rýrnað. Kaup-
máttur taxtakaups rýrnar, að öllu
óbreyttu um 7% 1983, ellilífeyris
um sama hlutfall og ellilífeyris
með tekjutryggingu um 4,5% skv.
áætlun Þjóðhagsstofnunar.
• Stefnir í nýtt verðbólgumet: Meg-
inloforð stjórnarsáttmálans var
að ná verðbólgu niður í u.þ.b. 7%
ársvöxt (þann sama og er í við-
skiptalöndum okkar) þegar 1982.
Þrátt fyrir það heit, þrátt fyrir
bráðabirgðalög og margfræga
„niðurtalningu" stefnir verðbólga
frá upphafi til loka árs 1983 í 75%
til 80%.
Þeir, sem bera stjórnarfarslega
(pólitíska) ábyrgð á þessari þróun
aliri, leggja „afrakstur" sinn í dóm
kjósenda í komandi kosningum.
Rádherrar vega
hver aftan
ad ödrum
Segja má að ekkert ákvæði
stjórnarsáttmálans frá því í
febrúarmánuði 1980 sé eftir ósvik-
ið. Og nú leika ráðherrar þann
gráa leik, á urðuðum fyrirheitum,
að vega hver aftan að öðrum, sam-
anber spjótalög Hjörleifs Gutt-
ormssonar, iðnaðarráðherra, í bak
Gunnars Thoroddsen, forsætis-
ráðherra, er hann ber honum á
brýn svikasamning við Alusuisse
1975. Sá samningur hafi gefið
svissneskum meira í framleiðslu-
gjaldi en hann vann fslendingum-í
verðhækkun orkunnar. Hjörleifur
kvað sig hafa sofið á þessari vitn-
eskju lengi, — vegna samstarfsins
í ríkisstjórninni (!), en brugðið á
ráð uppljóstrunar, er að sér per-
sónulega hafi verið vegið, vegna
meintrar klaufalegrar málsmeð-
ferðar í samskiptum við Alu-
suisse. Sem sagt: þegar þjóðar-
hagsmunir áttu einir í hlut var
tími til að þegja, — en þegar per-
sóna iðnaðarráðherra kom við
söguna var tímabært að vega aft-
an að forsætisráðherra! Þarna er
mórallinn í hástigi — eða hvað?
Önnur mál. sem sýna samskon-
ar starfsheilindi, eru árásir Ragn-
ars Arnalds, fjármálaráðherra, og
einstakra þingmanna Alþýðu-
bandalags á forsætisráðherra í
þingræðum, vegna framlagningar
á frumvarpi um nýjan vísitölu-
grundvöll o.fl., sem þeir tóku þátt
í að undirbúa. Guðrún Helgadótt-
ir, alþingismaður, gekk svo langt
að staðhæfa, að enginn þingmaður
með æru gæti lengur studd þessa
ríkisstjórn. Hún teldist því ekki
Fiskvinnsla
stuðningsmaður stjórnarinnar
héðan í frá! Með þessum orðum er
þingmaðurinn að staðhæfa annað
tveggja: 1) Að þingmenn Alþýðu-
bandalagsins styðji ekki ríkis-
stjórnina, — eða 2) að þeir séu
ærulausir. Væri frððlegt að fá
viðbrögð þingmanna Alþýðu-
bandalags, t.d. þingflokks-
formannsins sem sjaldan er orða
vant, hvern veg hann túlkar til-
vitnaða kveðjuræðu Guðrúnar
Helgadóttur, er hún vék úr stuðn-
ingsliði stjórnarinnar. Síðan kem-
ur félagi flokksformaður, Svavar
Gestsson, í sjónvarpsþátt, og teng-
ir öll axarsköft stjórnarinnar síð-
ustu mánuði við brottför Eggerts
Haukdals úr stuðningsliði hennar.
Hann hafi skekkt áttavita stjórn-
arinnar. Hann þagði hinsvegar um
brottför Guðrúnar.
Hatröm átök Ólafs Ragnars