Morgunblaðið - 15.07.1983, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JÚLÍ 1983
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JÚLÍ 1983
17

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 18 kr. eintakið.
Veik staða ráðuneyta
Undir lok sjöunda áratug-
arins beitti þáverandi for-
sætisráðherra, Bjarni Bene-
diktsson, sér fyrir setningu
laga um Stjórnarráð íslands
og samhliða lagasmíðinni var
samin ítarleg reglugerð um
starfsskiptingu milli ráðu-
neyta og þau mál sem undir
hvert þeirra falla. Tóku lögin
og reglugerðin gildi í árslok
1969. Síðan hefur hvorki verið
hróflað við ákvæðum laganna
né reglugerðarinnar þrátt
fyrir síaukin umsvif stjórn-
arráðsins og afskipti á flestum
sviðum. Er ekki vafi á því að
reglugerðinni ef ekki lögunum
þarf að breyta nema stjórn-
kerfið sé með öllu staðnað og
menn vilji að það sé hið eina í
landinu sem breytist ekki.
Hvað svo sem hinum opinberu
afskiptum líður og deilum um
réttmæti þeirra er óhætt að
slá því föstu að ráðuneytin eru
veikar stofnanir.
Þótt ráðuneytin séu veikar
stofnanir er ekki þar með sagt
að hið opinbera stjórnkerfi á
íslandi sé veikt, þvert á móti
hefur þróast hér opinbert og
hálfopinbert stofnana- og
kerfisveldi sem fyllsta ástæða
er til að athuga með það í
huga að láta ferska vinda
blása helst í öll skúmaskot.
Eitt af helstu einkennum
þessa kerfis er hve e.-fitt er að
finna þann sem ber endanlegu
ábyrgðina. Þessi leit að
ábyrgðarmanninum er í sjálfu
sér ekki flókin þegar skoðuð
eru skipurit eða gluggað í lög
og reglur. En í raun hafa
opinberir aðilar verið ótrúlega
fundvísir á leiðir til að mynda
einskonar tómarúm utan um
margar umdeildar ákvarðanir
og láta eins og þær séu ekki
teknar af neinum. Blaðamenn
eru líklega í bestri aðstöðu til
að meta þá áráttu opinberra
embættismanna að vísa hver á
annan. Þessi árátta er til
marks um veikleika sem leiðir
að lokum til þess að kerfið tek-
ur völdin af embættismönnun-
um ef þannig má að orði kom-
ast.
Deilur um stöðu embætt-
ismanna gagnvart alþingis-
mönnum eiga ekkert skylt við
veika stöðu ráðuneyta innan
stjórnkerfisins. Hins vegar
leiðir hin veika staða ráðu-
neytanna til þess að áhrif
stjórnmálamannanna verða
minni en ætla mætti miðað við
þá virðingu sem ráðherraemb-
ætti hafa löngum notið á ís-
landi. Það er til lítils fyrir ráð-
herra að taka ákvörðun um
eitthvert atriði á sínu sviði ef
þessi ákvörðun breytist síðan í
óskapnað á leið sinni um
stjórnkerfið og kemst ekki
framkvæmd fyrr en hún hefur
velkst á milli nefnda og ráða.
Hitt er ekki betra að ráðherr-
ar velji þann kost að skjóta sér
undan ábyrgð með því að
mynda stuðpúða á milli sín og
niðurstöðunnar í vandasömum
málum.
Skýrasta dæmið um það
hvernig kerfið nær yfirhönd-
inni er hve stjórnmála-
mönnum gengur illa að hrinda
þeim áformum sínum í fram-
kvæmd að draga úr opinberum
útgjöldum og lækka skatta.
Með tilkomu nýrrar ríkis-
stjórnar nú í vor glæðast vonir
um að hróflað verði við kerf-
inu, til dæmis með sölu ríkis-
eigna og nýjum rekstrarhátt-
um á sjúkrahúsum. Það er
nokkur prófsteinn á stöðu
ráðuneyta hvort þessi áform
um breytingar ná fram að
ganga.
Vitnað
fyrir Sovét
Tíminn kallar á sjálfan for-
mann Framsóknarflokks-
ins, Steingrím Hermannsson,
forsætisráðherra, í gær og
lætur hann vitna um nauðsyn
þess að talað sé um Sovétríkin
af viðskiptalegri framsóknar-
ástúð. Sýnist nú skammt í það
að framsóknarmenn krefjist
þess að viðskiptaráðuneytið
ákveði hvað sagt er um Sov-
étríkin í íslenskum fjölmiðl-
um.
Margsinnis hefur verið
ítrekað hér á þessum stað að
Morgunblaðið er ekki andvígt
því að íslenskir aðilar selji
Sovétmönnum allt sem þeir
geta enda miðist verslunin við
eðlilega viðskiptahætti. Morg-
unblaðið vill jafnframt að
opinberri yfirstjórn olíuinn-
flutnings verði aflétt og olíufé-
lögunum veitt frelsi til samn-
inga. Kveinstafir framsóknar-
manna og nú sjálfs forsætis-
ráðherra vegna skrifa Morg-
unblaðsins um Sovétviðskiptin
eru skýrasta sönnun þess að
jau eru pólitísk. Æskilegt
væri því að framsóknarmenn
vildu ræða þessi mál á póli-
tískum grundvelli en ekki með
cröfuna um ritskoðun á milli
ínanna. Hvert er álit forsæt-
isráðherra og málgagns Fram-
sóknarflokksins á þeirri álykt-
un um Sovétviðskiptin sem
gerð var á landsfundi sjálf-
stæðismanna 1981?
Kjarvals-
stöðum berst
vegleg
GUÐMUNDUR Jónsson,
hæstaréttardómari, færði í
gær Reykjavíkurborg að gjöf
fjögur oh'umálverk og 22
mannamyndir fyrir hönd for-
eldra sinna, Jóns Þorsteins-
sonar, íþróttakennara, og Ey-
rúnar Guðmundsdóttur. Af-
hendingin fór fram að Kjar-
valsstöðum og verða verkin
varðveitt þar.
Davíð Oddsson, borgarstjóri,
veitti gjöfinni viðtöku og þakkaði
velgjörð og hlýhug Jóns Þorsteins-
sonar og eiginkonu hans Eyrúnar
Guðmundsdóttur í garð Reykja-
víkurborgar.
Meðal olíumálverkanna er
myndin Skjaldbreiður, sem er ein
af síðustu myndunum sem Kjarval
málaði af Þingvöllum, en þá mynd
málaði hann í húsi Jóns Þor-
steinssonar við Lindargötu á ár-
unum 1958 til 1962. Mannamynd-
irnar 22 eru af ýmsum samtíðar-
mönnum Kjarvals.
Guðmundur Jónsson, hæstarétt-
ardómari, Eyrún Guðmundsdótt-
ir, eiginkona Jóns Þorsteinsson-
ar, og Davíð Oddsson, borgar-
stjóri, við verkið Skjaldbreiður
við afhendinguna í gær.
Ljósmynd Mbl. Guójón.
Dagsferð Sunnuhlíð-
arfólks í boði BSR
Þessar myndir voru teknar fyrir utan Sunnuhlíðarheimilið í Kópavogi um hádegisbilið í
gær, en þá héldu um 50 eldri borgarar í ferð til Hveragerðis. Var ferðin farin í boði
leigubílstjóra BSR. í ferðinni óku 15 bílstjórar og buðu þeir ferðalöngum upp á veitingar í
Hveragerði. Leigubflstjórar BSR hafa gert það að árlegum viðburði að bjóða einhverjum
hópi fólks í dagsferð og buðu þeir á liðnu sumri dvalarfólki Grensásdeildar Borgarspítal-
ans.
Samgönguráðuneytið um Grænlandsflug:
Þykir miður að Flugleiðir
skuli leggja niður flugið
„EINS og kunnugt er felldi SAS
niður millilendingar á íslandi í áætl-
unarflugi sínu milli Danmerkur og
Grænlands síðastliðið haust. Sam-
gönguráðuneytið var þeirrar skoðun-
ar, að flugsamgöngur milli þessara
tveggja grannlanda mættu ekki falla
niður og tók því upp viðræður við
grænlensk stjórnvöld í mars sl., um
möguieika á því að halda þessum
samgöngum áfram,“ segir í frétta-
tilkynningu frá samgönguráuneyt-
inu.
Síðan segir: „Niðurstaða við-
ræðna um þessi mál varð sú að
leita bæri allra tiltækra leiða til
að halda uppi áætlunarflugi milli
íslands og Grænlands allt árið. Sú
skoðun var ofarlega á baugi í þess-
um viðræðum að slíku flugi yrði
haganlegast komið fyrir með föst-
um ferðum lítilla véla milli ís-
lands og Kulusuk í Grænlandi, en
grænlení-’.." flugfélagið Grön-
landsfly flytti farþegana innan-
lands á Grænlandi til og frá Kulu-
suk.
í framhaldi af þessum viðræð-
um óskaði ráðuneytið eftir tillög-
um fjögurra flugrekstraraðila um
æskilega tilhögun slíks flugs.
Þessir aðilar voru Flugleiðir hf.,
Arnarflug hf., Flugfélag Norður-
lands hf. og Flugskóli Helga
Jónssonar. Svör bárust frá þessum
aðilum í apríl og maí sl. vor. Ráðu-
neytið taldi þó svar Flugleiða hf.
ekki fullnægjandi og óskaði því
eftir frekari tillögum frá félaginu
sem bárust með bréfi 21. júní sl.
Við mat á þeim hugmyndum
sem ofangreindir flugrekstrarað-
ilar settu fram í bréfum sínum
taldi ráðuneytið að tilboð Flug-
skóla Helga Jónssonar um áætlun-
arflug milli íslands og Grænlands
kæmist næst þeim hugmyndum
sem komið höfðu fram í áður-
nefndum viðræðum við grænlensk
stjórnvöld. í framhaldi af því
sendi ráðuneytið beiðni um það til
danskra flugmálayfirvalda 29.
júní sl. að þau fyrir sitt leyti sam-
þykktu fyrirtækið sem flugrekstr-
araðila í áætlunarflugi milli þess-
ara tveggja landa. Svar hefur ekki
enn borist frá dönskum flugmála-
yfirvöldum við þessari beiðni.
Flugskóla Helga Jónssonar hefur
því ekki verið veitt leyfi til ofan-
greinds áætlunarflugs, en ljóst er
að ráðuneytið mun veita fyrirtæk-
inu þetta leyfi að uppfylltu sam-
þykki danskra stjórnvalda, svo og
að uppfylltum öðrum skilyrðum
samkvæmt íslenskum loftferða-
lögum. Það er því ekki rétt, sem
Flugleiðir hf. héldu fram í frétta-
tilkynningu, að leyfi til Flugskóla
Helga Jónssonar hafi þegar verið
veitt af íslenskum stjórnvöldum.
í febrúar á þessu ári gáfu Flug-
leiðir út sumaráætlun um flug
milli Reykjavíkur og Narssarssu-
aq með fyrirvara um samþykki
stjórnvalda. Samgönguráðuneytið
samþykkti fyrir sitt leyti þessa
flugáætlun og hlutaðist til um að
fá samþykki danskra stjórnvalda.
Samkvæmt áætluninni halda
Flugleiðir uppi áætlunarflugi
tvisvar í viku milli íslands og
Narssarssuaq á tímabilinu 29. júní
til 7. ágúst. Það er algjörlega úr
lausu lofti gripið í fréttatilkynn-
ingu Flugleiða, að þetta leyfi hafi
verið tekið af fyrirtækinu, enda í
beinni þversögn við þá áherslu
sem ráðuneytið leggur á traustar
samgöngur milli íslands og Græn-
lands.
Ráðuneytinu þykir miður að
Flugleiðir skuli hafa gripið til þess
nú að leggja niður áætlunarflug
sitt til Grænlands, verulegan
hluta þess stutta tíma sem þeir
höfðu sótt um leyfi fyrir. Hins
vegar er ráðuneytið fullvisst um
að Flugleiðir hf. munu eins og
jafnan áður standa að fullu við
þær skuldbindingar sem félagið
kann að hafa gagnvart viðskipta-
vinum sínum á þessari leið í
sumar."
Björn Theodórsson, framkvæmdastjóri markaössviðs Flugleiða:
Grænlandsflug hefur ekki
verid arðbært fyrir okkur
„VIÐ GETUM ekkert annaó en
staðfest þessar dagsetningar og við
svörum því játandi að við svöruðum
ráðuneytinu þá daga sem þeir gáfu
upp. Við höfum verið mjög hikandi
við það hvort grundvöllur væri fyrir
flugi á milli íslands og Grænlands á
veturna, hvort flutningarnir væru
arðbærir og hvort þeir gætu staðið
undir sér. Við vorum mjög hikandi
við það og þess vegna komu svör frá
okkur svona seint," sagði Björn
Theodórsson, framkvæmdastjóri
markaðssviðs Flugleiða, í samtali
við Mbl. í gær, þegar hann var
spurður af hverju fyrirtækið hefði
sent svör sín síðar en aðrir til sam-
gönguráðuneytisins, þegar l'st var
eftir þeim sem áhuga hefðu á Græn-
landsflugi.
„Við getum staðfest að það er
rétt að Grænlandsflugið hefur
ekki verið arðbært fyrir okkur og
við sáum fram á það strax í upp-
hafi og töldum okkur þá vera að
fjárfesta til framtíðarinnar með
það að fljúga þangað i sumar, þó
flugið skilaði okkur ekki arði þá,
en þar sem okkur skildist að við
yrðum ekki með leyfið næsta ár,
þá vildum við ekki að reka það
með tapi. Við vildum jafnframt
reyna að leysa vanda farþeganna
á sem haganlegastan hátt með
öðru móti. Ég held að okkur hafi
tekist að leysa úr vanda farþeg-
anna vegna þessarar ákvörðunar
og munum við halda áfram að
vinna að því með þá sem eiga eftir
að fara eða koma,“ sagði Björn.
Björn var spurður hvort við-
brögð Flugleiða hefðu ekki verið
harkaleg.
„Við urðum reyndar að taka
ákvörðun mjög fljótt því að það
bætti ekki stöðuna að bíða með að
taka ákvörðun. Við munum að
sjálfsögðu sjá farþegum fyrir
flutningi eða bjóða þeim upp á
aðra möguleika. Við breyttum
flugáætluninni vegna þess að við
sáum fram á að við værum að tapa
á fluginu og ef við ættum ekki að
mega vinna það upp til komandi
ára, þá vildum við eins hætta því
strax," sagði Björn Theodórsson.
Gjaldeyrisviðskipti í
Búnaðarbankanum
Búnaðarbankinn opnar í dag formlega nýja deild sem mun sjá um erlend viðskipti. Er
óhætt að segja að opnun þessarar deildar marki tímamót í íslenskum bankamálum en fram að
þessu hafa einungis tveir bankar, Landsbankinn og Útvegsbankinn, haft leyfi til gjaldeyris-
viðskipta.
Gengið í gegnum afgreiðslusal nýju deildarinnar. Talið frá vinstri: Sólon R.
Sigurðsson, forstöðumaður deildarinnar, Magnús Jónsson, fyrrverandi ráð-
herra, og Stefán Hilmarsson, bankastjóri. Til hægri við þá má sjá töflu sem
er ómissandi í gjaldeyrisviðskiptadeildum, töflu um gengisskráningu.
Það var í október sl. sem Seðla-
banki íslands ákvað samkvæmt
heimild í lögum og að fengnu sam-
þykki viðskiptaráðherra að Bún-
aðarbankinn skyldi fá fulla heim-
ild til gjaldeyrisviðskipta. Stefán
Hilmarsson, bankastjóri Búnað-
arbankans, sagði á blaðamanna-
fundi í gær að upphafleg röksemd
Seðlabanka Islands fyrir því að
veita Búnaðarbankanum ekki
heimild til gjaldeyrisviðskipta
væri ekki jafn haldgóð og fyrir
rúmum hálfum fjórða áratug, þeg-
ar Búnaðarbankinn sóttist fyrst
eftir slíkri heimild. Meginrökin
gegn leyfisveitingunni voru upp-
haflega þau, að hinir ríkisbank-
arnir, Landsbankinn og Útvegs-
bankinn, lánuðu mest til útflutn-
ingsatvinnuveganna.
Stefán sagði að nú hefði margt
breyst og Búnaðarbankinn hefði í
auknum mæli farið að veita lán til
sjávarútvegsins. Hann sagði að
allt að 10% allra útlána bankans
gengju til sjávarútvegsins auk
þess sem hann lánaði til margra
útflutningsaðila í öðrum atvinnu-
greinum. Stefán sagði einnig, að
góð dreifing útibúa bankans í öll-
um landsfjórðungum hefði vegið
sterklega sem rök fyrir því að
bankanum yrði þetta leyfi. Hann
tók sem dæmi að Skagfirðingar
hefðu þurft að leita til Akureyrar
eða Reykjavíkur til að geta fengið
afgreiðslu á gjaldeyri, á meðan
íbúar margra annarra byggðar-
laga í landinu hefðu notið þessar-
ar þjónustu.
Stefán benti einnig á að Búnað-
arbankinn væri orðinn annar
stærsti viðskiptabanki landsins,
með 23% allra innlendra innlána,
og því teldi hann bankanum það
skylt að veita viðskiptavinum
hans gjaldeyrisþjónustu.
Sú ákvörðun var tekin sl. vetur
að deildin skyldi taka upp um
sama leyti þjónustu í öllum grein-
um erlendra viðskipta, en ekki í
áföngum eins og áætlað var í
fyrstu, og skyldi sú starfsemi ná
til allra útibúa bankans bæði í og
utan Reykjavíkur. Gjaldeyris-
deildin mun veita alhliða þjónustu
í erlendum viðskiptum en auk þess
mun bankinn einnig bjóða VISA-
greiðslukort, sem afgreidd verða
til ferðamanna eftir reglum gjald-
eyriseftirlits Seðlabankans. Aðal-
stöðvar erlendra viðskipta verða í
húsnæði bankans í Aðalstræti 7,
en það hefur nú verið tengt húsi
bankans í Aðalstræti 5. Forstöðu-
maður deildar erlendra viðskipta
er Sóion R. Sigurðsson, aðstoðar-
bankastjóri, en hann var áður
starfsmaður Landsbanka íslands.
Gefa hálfa milljón
til heiibrigðismála
í TILEFNI þess að Búnaðarbank-
inn hefur fengið leyfi fyrir erlend-
um viðskiptum ákváðu forráða-
menn hans að gefa hálfa milljón
króna til heilbrigðismála.
Stefán Hilmarsson, banka-
stjóri, sagði á blaðamannafundi
í gær að opnun gjaldeyrisdeild-
arinnar væru ein hin mestu
tímamót í starfssögu Búnaðar-
bankans og því hefði verið
ákveðið að fagna með þessu
móti.
Gert er ráð fyrir að fjárupp-
hæð þessi verið stofn að sérstök-
um Tækjasjóði Landspítalans, er
hefði það hlutverk að veita að-
stoð við kaup á mikilvægum
lækningatækjum til spítalans.
*
Utflutningur hrossakjöts hefur mistekist:
Norðmönnum þótti það of feitt
og kvörtuðu undan þráabragði
ÓVENJU miklar birgðir eru nú til af
hrossakjöti í landinu og gæti hluti
þeirra legið undir skemmdum ef ekki
tekst að koma þeim í verð í haust, að
sögn Gunnars Guðbjartssonar, fram-
kvæmdastjóra Framleiðsluráðs land-
búnaðarins.
Gunnar sagði að þann 1. júní síð-
astliðinn hefðu verið 366 tonn af
hrossakjöti í birgðum sem er tals-
vert meira magn en venjulega og
meira en áætluð sala innaníands
fram á haustið. Útflutningur hefur
gengið stirðlega, að sögn Gunnars,
og hefur útflutningurinn til Frakk-
lands algerlega mistekist, því þang-
að fór ekki nema hluti umsamins
magns og kaupandinn hefur enn
ekki staðið að fullu við greiðslur á
því kjöti sem hann þó fékk sent. Út-
flutningur til Noregs var einnig
reyndur en kaupandinn þar gerði at-
hugasemdir við kjötið, þótti það of
feitt og sagði þráabragð af því,
þannig að líklegt er að sú tilraun
komi fyrir ekki, að sögn Gunnars.
Gunnar sagði að innlendum sér-
fræðingum sem rannsökuðu kjötið
bæri ekki saman við Norðmennina,
en þetta væri þeirra smekkur og við
því væri ekkert að segja.
í byrjun júní síðastliðinn var
óvenju lítið til af nautakjöti í land-
inu, þannig að illa horfði með að
nægjanlegt magn yrði til sölu í
sumar, en úr því rættist með óvenju
mikilli nautgripaslátrun í júní
þannig að ferðafólkið ætti að geta
fengið nautakjöt að vild í sumar.
Heldur meiri birgðir voru af svína-
kjöti þann 1. júní en venjulega er,
eða sem svarar 10—12 daga sölu, en
venjulega eru ekki til nema nokk-
urra daga birgðir af svínakjöti, enda
svínakjöt fremur viðkvæmt í
geymsíu. A móti kemur það hins-
vegar að salan yfir aðalferðamanna-
tímann er meiri en á öðrum tímum
ársins, þannig að þetta gæti jafnast
í haust að sögn Gunnars Guð-
bjartssonar.
Gunnar Thoroddsen:
Viðauki við 8 punkta
um efnahagsmál
ERLENDAR skuldir Islands . munu þær hækka um 6% eins og
taldar í SDR dráttareiningum fyrrverandi stjórn og Alþingi
Alþjóða-gjaldeyrissjóðsins, hafa gengu frá málum.
hækkað á síðasta.áratug að með- Á síðustu þremur árum,
altali um 19% frá ári til árs, 1981—’83 hefur aukning verið
mest 1974 um 40% og 1975 um 15% að meðaltali og því undir
28%, en minnst nú í ár, en þá meðallagi áratugarins.