Morgunblaðið - 15.07.1983, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JÚLÍ 1983
Nafnið Jesús
Sjö af áhöfninni á „Þyrli“. Bréfritari er fremstur fyrir miðju.
Áttum við að éta
ódagsetta víxla?
Opið bréf til Ingólfs Stefáns
sonar skrifstofustjóra FFSÍ
— eftir Kára
Valsson, Hrísey
„íslenzk tunga á sér
dýpri rætur og meiri
ættgöfgi en margur
hyggur, sem hefur
drukkið hana fyrirhafn-
arlítið með móðurmjólk-
inni. En „vandmeðfarið
er með vænan grip““.
Hvernig á að fallbeygja nafnið
Jesús? Á að beygja það eins og það
hefur verið gert fram að þessu eða
eftir nýrri formúlu, sem að dómi
sumra lýtir nýjustu hjálpargögn
kirkjunnar? Um það eru skoðanir
skiptar.
Ætla mætti, að unnt væri að út-
kljá málfræðiatriði án illinda, en
reyndin er önnur. í grein dr. Sig-
urbjarnar Einarssonar biskups
hér í blaðinu 30. júní sl. hefur um-
ræðan dalað og nálgazt persónu-
legan skæting. Nú hefur Gísli
Jónsson menntaskólakennari
hreinsað andrúmsloftið aftur með
málefnalegri grein í Morgunblað-
inu 8. þ.m. og hrakið nokkrar af
fullyrðingum biskups. Ég tel þó,
að ekki séu öll kurl komin til graf-
ar.
Ávarpsfall
„Ávarpsfall er ekki til í ís-
lenzku," segir biskupinn. Slík full-
yrðing er einföldun, sem hæfir
grunnskólastigi. Satt er það að
vísu, að flestar germanskar forn-
tungur hafa ekki sérstakt ávarps-
fall. Það er þó til í gotnesku, sem
er íslenzku skyldari en t.d. fornhá-
þýzka eða engilsaxneska.
Meðan mér voru germönsk
fræði enn ofarlega í huga, þegar
ég lærði íslenzku nokkru fyrir
stríð, fékk ég sendibréf frá ólærð-
um Skagfirðingi. Hann ávarpaði
mig orðunum „Góði vin“. Ég féll í
stafi. Þarna mætti mér íslenzkt
ávarpsfall, að visu eins og þolfall á
yfirborðinu. En viti menn! Gotn-
eskt ávarpsfall er í mörgum beyg-
ingarflokkum eins og þolfall, með-
al annars í i-stofnum, en í þeim
flokki er islenzka orðið vinur.
Okkur, sem kennum islenzku, hef-
ur verið akkur í að geta bent nem-
endum á annað orð, sem fyrir
löngu er orðið islenzkt og hefur
ávarpsfall: Jesús (nf.), í ávarps-
falli Jesú.
íslenzk tunga á sér dýpri rætur
og meiri ættgöfgi en margur hygg-
ur, sem hefur drukkið hana fyrir-
hafnarlítið með móðurmjólkinni.
En „vandfarið er með vænan
grip“.
Eindæmin eru verst
er haft eftir hinum unga Gretti.
Maður skyldi ætla, að hann hafi
haft reynslu af því, hve erfitt er að
kenna beygingu orða, sem eiga sér
enga hliðstæðu. Dr. Sigurbirni lá-
ist í áðurnefndri grein að geta
þess, eftir hvaða dæmi hann beyg-
ir nafnið Jesús (i öllum aukaföll-
um Jesú). Ég kenndi fáfræði minni
um, að ég gat ekki fundið það. Eft-
ir lestur greinar Gísla styrktist
grunur minn, að nafnið verður eft-
ir sem áður alger einstæðingur í
íslenzku máli. Verður því ekki
fullyrt, að íslendingar geti nú
beygt nafnið Jesús frekar en áður
„að lögum sins máls“.
Drottinn Jesú, þú
lífsins Ijós, lýstu
valdstjórnarmönnum
Fyrir nokkrum árum tók emb-
ættismaður nokkur upp hjá sjálf-
um sér að breyta islenzkri staf-
setningu. Um ágæti breytingar-
innar eru menn ekki á eitt sáttir.
Manninum gekk gott eitt til. Hann
þóttist vera að greiða veg náms-
Kári Valsson
manna inn i völundarhús réttrit-
unar. Enginn dregur heldur í efa
góðan vilja Sigurbjarnar. Hann
ætlaði ekki að vinna skemmdar-
verk á tungunni. Hugmyndin var
að koma í veg fyrir, að menn
tækju upp á því að beygja nafn
Frelsarans eins og mannsnafnið
Markús. En viðbrögð Andrésar
Kristjánssonar í Deginum og veg-
inum á mánudaginn var sýna, að
hringl með hið helga nafn er ekki
af hinu góða. Biskupinn vildi gera
tilbiðjendum Jesú greiða með ein-
földun málfræðilegs vanda. Að
mati þriggja manna „úr einangr- |
uðu horni" reyndist greiðinn vera
bjarnargreiði.
Hvernig litist mönnum á, ef
Ragnhildur Helgadóttir felldi úr
gildi beygingu u-stofna I íslenzku
annarra en karlkynsorða? Myndi
það ekki aðvelda kennslu móður-
málsins? Fyrir barðinu yrðu tvö
orð, hönd og fé. Þessi orð eiga sér
hvorki bróður né systur í íslenzku
beygingakerfi. Væri það ekki mál-
hreinsun að losa sig við orð, sem
verða hart úti í meðferð almenn-
ings? Athafnaglöðum ráðherra
eða biskupi gæti svo virzt. En þá
aðferð að beita hráu valdi ofan frá
háum embættum tel ég forkast-
anlega.
Málfræði er meira en nokkurs
konar tjáningartækni. Hún er far-
vegur andlegra samskipta kyn-
slóða. Vandaðir menn virða leifar
göfugrar tungu. Enginn tilbúinn
afkáraskapur kemur í þeirra stað.
Kárí Valsson er fyrrverandi sókn-
arprestur í Hrísey.
— eftirSigurð
Þórðarson
Tilefni þessa bréfs eru vandræði
þau er hlutust af því er Sigurður
Markússon festi kaup á Þyrli og
ákvað að gerast brautryðjandi ís-
lenskra útgerðarmanna í leigu-
flutningum með olíu í N-Evrópu.
Þá kómísku sögu ætla ég ekki að
rekja hér og mun það bíða betri
tíma.
Af ástæðum, sem ekki verða
raktar hér, fór fljótlega að halla
undan fæti hjá útgerðinni, til að
mynda var skipið stöðvað sex
sinnum á þremur mánuðum í ýms-
um höfnum vegna vanbúnaðar á
öryggistækjum. Við þetta má
bæta að þau fátæklegu siglinga-
tæki, sem til voru í skipinu, voru
iðulega óstarfhæf vegna skorts á
viðgerð eða varahlutum. Sjókort
voru ýmist ekki til eða áratuga
gömul á fjölförnum siglingaleið-
um. Þrátt fyrir að ég gerði sam-
viskusamlega viðgerðarlista á
tækjum og pöntunarlista yfir sjó-
kort, sem vantaði, var afrakstur-
inn ekki meiri en svo að við urðum
þráfaldlega að teikna umferða-
brautir („trökkin") og stefnulínur
í sjókortin samkvæmt upplýsing-
um frá ratsjárstöðvum í landi.
Auk þess sem okkur var fylgt af
varðbátum. Rafmagnið fór ósjald-
an af skipinu og varaljós voru ekki
til auk þess sem sum siglingaljós
vantaði alfarið. Og svona gæti ég
lengi talið.
Eg álít að við höfum ekki aðeins
verið hættulegir sjálfum okkur
heldur einnig öðrum sjófarendum.
Það er skoðun mín, Ingólfur, að
samtök sjómanna megi ekki að-
eins hafa skoðun á öryggismálum,
heldur einnig láta að sér kveða ef í
hreint óefni er komið.
Upp úr miðjum apríl vorum við
orðnir mjög aðþrengdir með mat.
Auk þess sem við höfðum ekki
fengið gjaldeyri um nokkurt skeið
og sumir áttu verulega mikið kaup
inni. Þetta og ýmislegt fleira gerði
okkur óhægt um vik að kaupa mat
fyrir sjálfsaflafé okkar í landi,
sem við þó gerðum í smáum stíl.
Það var við þessar aðstæður, Ing-
ólfur, sem við hröktumst til að
leita á náðir ykkar hjá FFSÍ. Mik-
ið vildi ég á þessu augnabliki að ég
gæti með góðri samvisku skrifað
þér þakkarbréf, því sannarlega ef-
ast ég ekki um góðan vilja þinn og
heiðarleika. Ég mun þó láta nægja
að benda þér á örfá atriði sem
fóru úrskeiðis og síðast en ekki
síst langar mig að fá skýringar á
meðhöndlun ykkar á málinu.
Þegar við komum til Humble
neituðu hafnarverkamenn að losa
skipið eftir að við höfðum útskýrt
fyrir þeim neyð okkar. Skömmu
síðar kom fulltrúi frá NUS sem
hvatti hafnarverkamennina til
samstöðu með okkur en þeir
þurftu ekki hvatningar við, slík
var stéttvísi þeirra og drenglyndi.
Miðstöðin í skipinu hafði verið
óvirk um nokkurt skeið svo vart
var líft um borð vegna kulda. Og
daginn eftir komuna til Humble
varð skipið algerlega matarlaust.
Til að bæta gráu ofan á svart
hafði ég um tíma miklar áhyggjur
af því að komast ekki til læknis
vegna peningaleysis. íbúar staðar-
ins voru okkur þó stoð og stytta
allan tímann og þá sérstaklega
hafnarverkamennirnir, sem gáfu
okkur af nestispökkum sínum á
morgnana.
Meðan á þessu stóð vorum við
að sjálfsögðu í daglegu sambandi
við FFSÍ og skýrðum þeim frá
stöðu mála. Þeim hefur örugglega
verið farið að leiðast þófið og það
hefur því líkiega þótt vel til fundið
þegar hagfræðingi FFSÍ (minna
mátti ekki gagn gera) datt það
snjallræði í hug að „leysa" málið
með því að taka víxla af útgerð-
inni.
Það sem gerir málið ennþá dul-
arfyllra er, að þér og hagfræð-
ingnum var þá þegar fullkunnugt
um að Sjómannafélag Reykjavík-
ur hafði þá þegar tekið við inni-
stæðulausum tékkum upp í laun.
Síðan gerir þú samning við út-
gerðina að eigin sögn um að FFSÍ
taki við ódagsettum víxlum í stað-
inn fyrir laun sem áttu þá þegar
að vera greidd, hvílík reyfarakaup!
Síðan hringdir þú til okkar og
skýrðir okkur frá „lausn" málsins.
Allt var klappað og klárt, við gát-
um farið að sigla. Mér datt sem
snöggvast í hug að hagfræðingur-
inn héldi að við gætum étið þessa
ódagsettu víxla í gegnum sæsíma-
strenginn.
Þessi tillaga hagfræðings FFSÍ
eru svo furðuleg að ég er sann-
færður um að enginn hagfræðing-
ur hjá VSÍ væri svo ósvífinn að
gera slíka tillögu að sinni, síst af
öllu eftír það sem á undan var
gengið.
Þegar ég spurði hvort veð fylgdi
víxlunum var mér sagt að þetta
væri þitt mál en ekki mitt. Málið
væri einfaldlega frágengið. Ef við
Náttúruverndarfélag Suðvesturlands:
Blóm og graslendis-
í Esjuhlíðum
Eyþór Einarsson grasafræðingur
gróður
Leiðsögumaður
í ÞRIÐJU ferð okkar á laugardag-
inn kemur sýnum við blómlendi til
kynningar á hluta grasafræðisalar
fyrirhugaðs Náttúrugripasafns ís-
lands. I þessari ferð fá allir tæki-
færi til að skoða ákveðið gróður-
lendi og kynnast nokkrum algeng-
ustu blómplöntum okkar.
Jafnhliða kynnum við þann
stað í væntanlegu Náttúrugripa-
safni fslands sem ætlaður er til
sölu og dreifingar á ýmsu efni
um náttúru íslands. Við höfum
með okkur sýnishorn af fáanleg-
um bókum til greiningar á blóm-
plöntum, um lifnaðarhætti
þeirra og samfélög.
Þetta er ferð fyrir alla og þeir
sem vilja geta lært að þekkja
nokkrar algengar blómategundir
og fræðst um þær. Farið verður í
Esjuhlíðar fyrir ofan Kollafjörð.
Leiðsögumaður verður Eyþór
Einarsson grasafræðingur. Far-
ið verður frá Norræna húsinu
laugardaginn 16. júlí kl. 1,30.
Grunnteikning af fyrirhuguðu
Náttúrugripasafni íslands.
Fargjald verður kr. 150, frítt
fyrir börn á barnaskólaa'dri.
Blóm- og gras-
lendisgróður
f giljum og á grónum geirum í
neðanverðum fjallahlíðum, eink-
um ef þær vita mót sól og sumri,
er oft gróskumikill gróður. Um
vaxtartímann er raki þar víðast
nægilegur í jarðveginum, sem
oftast er allþykkur og frjór, en
vatn stendur þó hvergi upp
vegna hallans. Snjór liggur oft
alllangt fram á vor, einkum í
giljum, og hlífir gróðrinum við
frosti og vindi, en liggur þó ekki
það lengi að vaxtartíminn stytt-
ist að ráði.
Þetta gróðurlendi er að jafn-
aði samfellt og þar vex oft fjöldi
tegunda, jafnvel á litlum svæð-
um. Á stöku stað geta þó örfáar
tegundir verið ríkjandi og er
gróðurinn þá kenndur við þær.
Þetta gróðurlendi er því oftast
býsna fjölbreytilegt og myndað
bæði af tvíkímblöðungum og ein-
kímblöðungum, aðallega ýmsum
blómfögrum jurtum og grasteg-
undum. Þar sem blómskrúðið er