Morgunblaðið - 16.07.1983, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. JÚLÍ 1983
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. JÚLÍ 1983
21
flfofgttlllllflfeifr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 18 kr. eintakiö.
V ísir að annmörk
um erlendra
borgarsamfélaga
Islenzkt samfélag hefur tekið
miklum breytingum. Hið
forna bændaþjóðfélag, sem hélt
velli frá landnámi fram yfir síð-
ustu aldamót, breyttist — á
fyrstu tugum aldarinnar — í út-
vegsþjóðfélag með tilheyrandi
þéttbýli. Nú heldur breytingin
áfram í átt til iðnaðarsamfélags.
í upphafi aldarinnar bjuggu 80%
þjóðarinnar í sveitum en nú búa
85% hennar í kaupstöðum og
þorpum.
Land okkar, sem lengst af var
einangrað frá umheiminum, er
komið í þjóðbraut þvera, mið-
svegar milli hins gamla og nýja
heims. Stökkbreyting í samgöng-
um hefur stytt allar vegalengdir
og fært þjóðir heims í nábýli,
sem hefur bæði góðar og vafa-
samari hliðar.
Ör framvinda tækni, þekk-
ingar og framtaks hefur fært
okkur margt gott, sem gert hefur
okkur kleift að byggja upp vel-
ferð. íslendingar ná hærri með-
alaldri en aðrar þjóðir og ung-
barnadauði, sem áður var tíður,
er nær úr sögu. Möguleikar til
menntunar, sem er arðbær fjár-
festing, eru með þeim betri í ver-
öldinni. Húsnæði, aðstaða á
vinnustað, heilsugæzla, trygg-
ingar og viðlíka kjör eru með því
bezta sem þekkist, þrátt fyrir
fámenni þjóðarinnar. Þjóðin
vann fullveldi sitt, lýðveldi og
loks landhelgi í krafti þessarar
framvindu. Og tunga hennar,
menning, listir og hefðir hafa
sótt í sig veðrið í þessu umróti
breytinganna. Aðeins að einu
leyti — en máske þar sem sízt
skyldi — hefur íslenzkt samfélag
hrakizt af leið.
Við höfum sótt þekkingu,
tækni, framfarir, menningu og
listir til annarra þjóða og lagað
að íslenzkum aðstæðum. Aðrar
þjóðir hafa einnig ýmislegt til
okkar sótt. Nábýli nútíma sam-
gangna hefur gert þessa miðlun
sem og önnur sam- og viðskipti
þjóða auðveldari. En það hefur
jafnframt fært okkar margt, sem
miður er; og ýmsir annmarkar
þéttbýlis, sem víða hafa myndað
eins konar botnfall mannlífsins,
hafa látið á sér kræla. Á heildina
litið sýnist halla á fornar dyggð-
ir, sem fyrrum þóttu prýði í fari
fólks og vegvísar til per-
sónulegrar hamingju.
Fyrr á tíð þótti óþarft að loka
híbýlum, jafnvel um nætur, og
enn í dag þykir vart taka því,
víða um land, að læsa bifreiðum,
sem standa ónotaðar. Víðast get-
ur fólk og ferðast fótgangandi,
hvort heldur er í dimmu eða
björtu, án ótta við aðför óláns-
eða ofbeldismanna. En þetta er
ekki gefið mál lengur, a.m.k. ekki
hér á höfuðborgarsvæðinu. Ör-
yggi fólks er ekki óyggjandi.
Ofbeldi, yfirgangur og virð-
ingarleysi fyrir rétti og eignum
annarra hafa haldið innreið sína.
Hér er, því miður, vísir að verstu
annmörkum erlendra borgar-
samfélaga. Við þarf að bregðast
með festu.
Þrátt fyrir örar framfarir, sem
flestu hafa breytt á hinn betri
veg, skortir á, að hinar fornu
dyggðir hafi haldið velli með
þjóðinni. Sökin er okkar allra:
heimila, skóla, kirkju, félaga-
samtaka, fjölmiðla, margvíslegra
vandamálastofnana og sérfræð-
inga; allra sem hafa áhrif á sið-
ferðilegt viðhorf, hugsun og
hegðan fólks.
Sjálfgefið er að veita öllum,
sem villst hafa af vegi, leiðbein-
andi aðstoð, bæði einstaklingum
og samfélagi; sem og ný tæki-
færi, innan þeirra marka sem al-
mennt öryggi leyfir. En samfé-
lagið verður fyrst og síðast að
tryggja öryggi og eignir hins al-
menna borgara. I því efni þjónar
fyrirbyggjandi löggjöf og fyrir-
byggjandi löggæzla mikilvægu og
vaxandi hlutverki.
Benzínverð
og skattokur
egar til lengri tíma er litið
skipta traustir og vaxandi
skattstofnar meira máli en
skattstigar. Of háir skattstigar,
þ.e. ofsköttun, hefur sömu áhrif
og ofveiði, rýrir höfuðstólinn.
Ofsköttun atvinnurekstrar
hindrar vöxt hans. Ofsköttun
einstaklinga dregur úr framtaki
og vinnuframlagi. Rányrkja á
skattavettvangi vinnur þannig
gegn velferð í samfélaginu.
Svo hátt má högg reiða í skött-
um, sem bætast við kostnaðar-
verð vöru, að sala dragizt saman.
Sala á benzíni hefur dregizt
nokkuð saman fimm fyrstu mán-
uði þessa árs, miðað við sama
tíma á liðnu ári, og reikna má
með framhaldi sölusamdráttar.
Vaxandi skattar í benzínverði
valda þar mestu um.
íslenzkur ferðamaður fær allt
að fjórum sinnum meira benzín í
Bandaríkjunum en hér fyrir
sömu upphæð. Þetta er alltof
mikill munur. Hér hafa offarar
ráðið ferð í skattheimtu. Mál er
að vinda ofan af skattokrinu!
Þessi teikning er úr riti Öryggis-
málanefndar, GIUK-hliðið, eftir
Gunnar Gunnarsson og sýnir hluta
DEW-línunnar svonefndu sem
teygir sig þvert yfir Kanada til
Hjaltlandseyja um Grænland, ís-
land og Færeyjar. Myndin er ein-
földuð og sýnir tvær af fjórum
ratsjárstöðvum á Grænlandi. Eins
og á myndinni sést ná ratsjárgeisl-
arnir yfir 370 km, en þegar geisl-
inn er sendur í norðurátt frá
Reykjanesi eða Stokksnesi trufi-
ast hann vegna fjalla. Flugvélar
sovéska hersins, sem ratsjárnar
eru notaðar til að finna, koma yfir-
leitt að íslandi frá bækistöðvum á
Kólaskaga sem teygir sig í austur
nyrst á Skandinavíu-skaga, austur
af landamærum Noregs.
aukna þátttöku
a í eftirlitinu
Rætt um
íslending
Á fundi utanríkismálanefndar í byrjun viku lagði Ragnar Arnalds, for-
maður þingflokks Alþýðubandalagsins, fram fimm spurningar til Geirs
Hallgrímssonar, utanríkisráðherra, vegna umræðna um nýjar ratsjárstöðv-
ar varnarliðsins á íslandi. Utanríkisráðherra svaraði þessum spurningum í
gær og sendi frá sér eftirfarandi fréttatilkynningu:
„í tilefni af spurningum Ragnars
Arnalds, alþingismanns, um rat-
sjárstöðvar, tekur Geir Hallgríms-
son, utanríkisráðherra, eftir-
farandi fram:
1. Engar greinargerðir hafa verið
lagðar fram af hálfu banda-
rískra stjórnvalda um þessi mál,
en eins og skýrt hefur verið frá
hafa umræður um ratsjár-
stöðvar varnarliðsins á íslandi
farið fram milli íslenskra og
bandarískra stjórnvalda. Ég er
að sjálfsögðu reiðubúinn til við-
ræðna og upplýsinga í utanrík-
ismálanefnd um öll utanríkis-
og varnarmál eins og verið hef-
ur. Mál þessi voru síðast rædd á
fundi nefndarinnar 11. þ.m. og
verða væntanlega einnig á
dagskrá fundar 8. ágúst nk.
2. Ratsjárstöðvum er ætlað sama
hlutverk hér og annars staðar,
að fylgjst með umferð í ná-
grenni landsins. Rætt hefur ver-
ið um að reisa tvær ratsjár-
stöðvar í stað þeirra, er lagðar
voru niður á Vestfjörðum og
Norð-Austurlandi og endurnýja
tækjabúnað þeirra sem fyrir
eru, þ.e. á Stokksnesi og Reykja-
nesi. Þá opnast enn betri mögu-
leikar en áður til að nýta rat-
sjárstöðvar við stjórn á umferð
almennra flugvéla á innanlands-
leiðum og í millilandaflugi, sem
og við öflun upplýsinga fyrir
landhelgisgæsluna.
3. íslendingar gerðust stofnaðilar
að Atlantshafsbandalaginu og
Bandaríkin tóku að sér varnir
landsins fyrir hönd Atlantshafs-
bandalagsins með varnarsamn-
ingnum milli landanna sbr. lög
nr. 110/1951. Hlutverk ratsjár-
stöðvanna er með vissum hætti
að vera augu og eyru varnar-
kerfis okkar og þeirra sem aðil-
ar eru að Atlantshafsbanda-
laginu.
4. Úrvinnsla upplýsinga og fram-
kvæmd ratsjáreftirlits er í
höndum varnarliðsins á íslandi,
en ekkert er því til fyrirstöðu að
íslendingar vinni við ratsjár-
stöðvarnar og fylgist með úr-
vinnslu upplýsinga.
5. Ég hef skýrt ríkisstjórninni frá
viðræðum um þessi mál, en þau
eru á undirbúningsstigi og
ákvörðun um frekari meðferð
málsins því ekki tímabær að svo
stöddu.
Verði tækjabúnaður núverandi
ratsjárstöðvar á Stokksnesi endur-
bættur og tvær nýjar stöðvar
byggðar, er gert ráð fyrir, að mun
færri geti rekið hverja stöð og að
mestu eða öllu leyti íslendingar, ef
því er að skipta, í stað rúmlega 100
manns, sem nú starfa á Stokksnesi
og eru allt Bandaríkjamenn. Rekst-
ur endurbættrar si.C'var á Reykja-
nesi verður nokkuð mannfrekari en
þó fækkar frá því sem nú er. Þar er
gert ráð fyrir miðstöð, sem safni
upplýsingum á einn stað frá hinum
þrem stöðvunum."
Utanríkisráðuneytið,
Reykjavík, 15. júlí 1983.“
Spurningarnar sem Ragnar Arn-
alds lagði fram voru þessar:
1. Hvenær lögðu stjórnvöld í
Bandaríkjunum fram greinar-
gerðir og skýrslur um eðli og til-
gang þeirra ratsjárstöðva sem
ætlunin er að reisa? Er ríkis-
stjórnin reiðubúin að leggja
þessar skýrslur fram í utanrík-
ismálanefnd?
2. Hvers eðlis eru ratsjár-
stöðvarnar, hve margar þeirra
vilja Bandaríkjamenn reisa hér
á næstu árum og hvar eiga þær
að rísa?
3. Hvert er hlutverk hinna nýju
ratsjárstöðva í a) hernaðarkerfi
NATO, b) hernaðarkerfi Banda-
ríkjanna?
4. Hvert skila ratsjárstöðvar þær
sem Bandaríkjastjórn vill reisa
á íslandi þeim upplýsingum sem
þær safna?
5. Hvenær hyggst rlkisstjórnin af-
greiða ósk Bandaríkjastjórnar
um nýjar ratsjárstöðvar?
Rútur ferðaskrifstofanna eru audþekkjanlegar, enda algeng sjón á vegum landsins.
Hálendisferðirnar vinsælar
meðal erlendra ferðamanna
Njáll Símonarson hjá Ferftaskrifstofu Úlfars Jakobsen.
Signý Guftmundsdóttir hjá Ferðaskrifstofu Guðmundar Jónassonar.
Meftal ferðaskrifstofa, sem aftal-
lega sérhæfa sig í ferðum fyrir er-
lenda gesti um landift eru Ferfta-
skrifstofa Úlfars Jakobsen og Ferfta-
skrifstofa Guðmundar Jónassonar.
Ferðaskrifstofa Olfars Jakob-
sen var stofnuð árið 1950 og hefur
hún lengi haft á boðstólum ferðir
um hálendi íslands fyrir erlenda
ferðamenn. Ferðir þeirra ganga
nú undir nafninu „Iceland Safari"
og sagði Njáll Símonarson hjá
ferðaskrifstofunni að þær væru
vinsælar og vel sóttar af útlend-
ingum. Helst væru það Þjóðverjar,
Hollendingar, Bretar og Sviss-
lendingar sem keyptu slíkar ferð-
ir, en Frökkum hefur farið fækk-
andi. Kvað hann helstu orsökina
fyrir því vera strangar gjaldeyr-
ishömlur þar í landi. Njáll sagði
sumaráætlun ferðaskrifstofunnar
hafa komist í gagnið í lok júní, en
nokkrar fjölfarnar leiðir hefðu
verið ófærar lengur í ár en venju-
lega, s.s. Sprengisandur og Kjal-
vegur. Ferðaskrifstofa Úlfars Jak-
obsen býður upp á 4 meginferðir, 6
daga ferðir, tvenns konar 12 daga
ferðir og 19 daga ferðir. 12 daga
ferðirnar eru ýmist austur í land
og suður Sprengisand, eða norður
Sprengisand og suður Kjöl. I
lengstu ferðunum er farið á Snæ-
fellsnes og svo austur til Horna-
fjarðar og suður Sprengisand.
Ferðaskrifstofan bókar einnig
aðrar sérferðir, s.s. ferðir á Vatna-
jökul með Jöklaferðum hf.
Njáll sagði að bókanir í ár hefðu
verið mjög góðar og yfirleitt væri
fullt í allar ferðir. Hóparnir eru
yfirleitt þetta 40—50 manns og er
þá farið á tveimur rútum auk eld-
húsbíls, sem sér um alla matar-
gerð, en innifalið í ferðunum er
allur matur og tjöld. Að sögn
Njáls, er ekki mikið um að íslend-
ingar fari í ferðir með þeim, en
sagði það vera að aukast. Sumar-
ferðir á vegum Úlfars standa allt
fram í lok ágústmánaðar, en þá
hefst strax undirbúningur ferða
fyrir næsta sumar. Njáll sagði að
þeir væru búnir að bóka um 1.400
manns í ferðirnar í sumar og væri
það svipað og í fyrra. Á veturna
stendur ferðaskrifstofan fyrir
akstri í skíðalöndin og akstri fyrir
ýmis félög.
önnur ferðaskrifstofa sem einn-
ig gengst fyrir ferðum fyrir er-
lenda gesti, er Ferðaskrifstofa
Guðmundar Jónassonar, en Guð-
mundur hóf akstur bifreiða fyrir
rúmum 50 árum, og fékk snemma
áhuga á ferðum um öræfi og
óbyggðir íslands. Signý Guð-
mundsdóttir hjá ferðaskrifstof-
unni hafði svipaða sögu að segja
og Njáll um innanlandsferðir hjá
þeim, nema hvað þau bjóða aðeins
upp á tvenns konar tólf daga ferð-
ir, annars vegar er farið norður til
Akureyrar og til Mývatns og svo
suður að Öskju, Landmannalaug-
um og Þjórsárdal svo eitthvað sé
nefnt. Hins vegar er farið í
Þórsmörk og þaðan austur á land,
í Kverkfjöll og norður á Mývatn
og ekið suður um Bárðardal,
Sprengisand og í Landmannalaug-
ar. Hjá Guðmundi er einnig inni-
falinn allur matur og tjöld, en gist
er í tveggja til þriggja manna
tjöldum. Hóparnir hjá Guðmundi
eru milli 20—50 manns og var
Signý sammála Njáli að mest væri
um Þjóðverja í ferðunum, en Bret-
ar og Skandinavar einnig í auk-
num mæli. „íslendingum er að
fjölga," sagði Signý, en hún sagði
að þeirra markmið væri að fá
fleiri Islendinga til að ferðast um
landið á þennan máta, sem bæði
væri þægilegur og auk þess ekki
mjög kostnaðarsamur, en 12 daga
ferðirnar hjá bæði Guðmundi og
Úlf ari eru seldar á 9.600 krónur,
nema Kverkfjallaferðir Guðmund-
ar sem kosta 9.900 krónur vegna
þess að akstur er meiri. Ferðirnar
hjá Guðmundi standa fram í ág-
ústlok, en þá tekur við skipulagn-
ing næsta sumars, en einnig bjóða
þau upp á ferðir allt árið um kring
til Hólmavíkur og Keflavíkur. Um
páskana eru svo farnar skíðaferðir
til Sviss auk ferða í skíðalönd
Reykvíkinga.
Báðar ferðaskrifstofurnar bjóða
viðskiptavinum sínum upp á aðra
þjónustu yfir sumartímann, s.s.
útsýnisflug, ferðir til Vestmanna-
eyja og Grænlands. Ferðaskrif-
stofa Guðmundar Jónassonar hef-
ur einnig gistiheimili fyrir 34, en
yfirleitt gista ferðamennirnir á
hótelum eða á einkaheimilum.
Ekki er óalgengt að ánægðir
ferðamenn úr háfjallaferðum
ferðaskrifstofanna hittist þegar
heim er komið og haldi mynda-
kvöld, eða aðrar veislur, og um það
voru bæði Njáll og Signý sam-
mála. Oft sjást líka sömu andlitin
ár eftir ár í ferðum um fsland.
Reykjavík:
Framkvæmdir hafnar við
nýtt dvalarheimili aldraðra
JARÐVINNUFRAMKVÆMDIR eru nú hafnar við dvalarheimili fyrir 80
aldraða vistmenn vift Hjallasel í Seljahverfi og hefur heimilið hlotift nafnið
Seljahlíð. Þeim framkvæmdum lýkur í næsta mánufti, en í lok þessa mánaftar
verftur langstærsta útboft vegna þessarar byggingar auglýst og verða tilboft
opnuft um mánaðamótin ágúst-september. f því verki verður uppsteypa húss-
ins og allur frágangur að utan, einangrun, múrverk og milliveggir, auk allra
lagna hússins.
Gert er ráð fyrir að bygging að-
albyggingar kosti 100—110 millj-
ónir króna miðað við núverandi
verðlag. Er þá allur búnaður húss-
ins meðtalinn svo og gerð lóðar. Á
fjárhagsáætlun Reykjavíkurborg-
ar fyrir yfirstandandi ár er veitt
24 milljónum króna til verksins,
en kostnaður er nú orðinn um 3
milljónir króna.
Reykjavíkurborg hefur sótt um
framlag úr Framkvæmdasjóði
aldraðra vegna þessa verkefnis, en
áætlað er að húsið verði fullbúið
fyrir árslok 1985. Þessar upplýs-
ingar komu fram á blaðamanna-
fundi í gær með Davið Oddssyni,
borgarstjóra, og öðrum sem sjá
um framkvæmdina.
Lóð dvalarheimilisins er við
Hjallasel, milli þess og Hálsasels
og Hnjúkasels. Heimilið verður í
næsta nágrenni við miðhverfi
Seljahverfis, vestan við Selja-
skóla, og verða bílastæði samnýtt
fyrir heimilið og skólann. Á sömu
lóð er fyrirhugað að reisa jafn-
hliða nokkur minni íbúðarhús,
með íbúðum sem verða boðnar
ellilífeyrisþegum til kaups.
Húsið verður þrjár hæðir auk
kjallara og er heildarstærð þess
5618 fermetrar. íbúðir fyrir hjón
verða 52 fermetrar að stærð, en
íbúðir fyrir einstaklinga 28 fer-
metrar hver, en heimilið er ætlað
fyrir 80 íbúa í 60 íbúðum fyrir ein-
staklinga og 10 íbúðum fyrir hjón.
Séð verður fyrir öllum máltíðum
og um öll þrif hússins, þvotta, um-
önnun, lyf, læknishjálp, hjúkrun,
endurhæfingu og félagsstarf.
Höfundar eru arkitektarnir
Hróbjartur Hróbjartsson og
Geirharður Þorsteinsson, en
Seljahlíð verður stærsta dvalar-
og vistheimili sem Reykjavíkur-
borg hefur byggt.
Ljósmynd Mbl. Emilía.
Frá fundinum í Hðffta í gær, talift frá vinstri: Stefán Hermannsson, forstöftumaður byggingaseildar
Reykjavíkurborgar, Páll Gíslason, formaður framkvæmdanefndar vegna stofnana í þágu aldraðra,
Davíft t)ddsson borgarstjóri og Þórftur Þorbjarnarson, borgarverkfræftingur.
Ljósm. Mbl. Emilfa.
Hróbjartur Hróbjartsson, arkitekt, útskýrir teikningar af húsinu. Til vinstri er líkan af svæftinu í heild,
en á innfelldu myndinni t.h. er líkan af húsinu eins og þaft mun líta út.