Morgunblaðið - 16.07.1983, Blaðsíða 27

Morgunblaðið - 16.07.1983, Blaðsíða 27
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. JÚLÍ 1983 27 Miðvikudaginn 16. Julii 1783 Hrakningar flóttafólks úr Meðallandi: „Sérhverjum heföi til hjarta gengið ótti og ofboð fólksins“ Þannig hugsa ménn sér eldstöðvarnar á Siðumannaafrétti. — segir síra Jón Jónss^n að Mýr- um í Álftaveri Kirkjubæjarklaustri 15. Julii. Frá tíóinda- manni Morgunblaósins. Að menn viti hversu til gekk i þeim hörmungardögum, er eldur- inn lagðist yfir byggðir hér í vest- araparti Skaftafellssýslu, skal nú greint frá flótta þess æruverðuga guðs kennimanns síra Björns Jónssonar, áður í Hólmaseli, und- an eldinum. Hann varö að flýja austur að Langholti með sitt fólk, 14 manns og 3 kerlingar vanfaerar, er ei kunnu sjálfar án stuðnings að ríða eður ganga, og það hratt, er hann í hasti og ofboði frelsa kunni af gózi sínu. Laugardagskvöldið fyrir þann 1. sunnudag eftir trinitatis, sem var sá 21. Junii, laust fyrir sólar- lag, kom Jón Gunnarsson, piltur frá Eystri-Lyngum, til síra Jóns Jónssonar að Mýrum í Álftaveri. Hann var sendur af síra Birni, og var einn af mönnum þeim, er komnir voru í Hólmasel að bjarga presti úr fári eldsins, er þá var kominn norður undir bæinn. Pilturinn bar hinum góða klerki þau orð síra Björns að hann beiddi hann að koma hið fljótasta og hjálpa sér undan eldinum með svo marga hesta sem hann gæti og gera þvílík boð sínum sóknar- mönnum. Síra Jón fór að þessu heyrðu strax af stað, og hafði pilt- inn með sér, fyrst heim að klaustri til klausturhaldarans Mr. Magnúsar Andréssonar og bar honum þau tíðindi um Hólmasel, ásamt prestsins bón til hans og annarra. En svo sem regnhvolfur- inn úr loftinu með stormi á aust- an var þá svo mikill að ei var úr húsum vel farandi, töldu menn vandkvæði á að fara strax um kvöldið, þar hestarnir væru óvísir og dimman með óveðrinu í hendi. Leið svo þessi nótt, þar til sunnudagsmorguninn um miðs- morgunsbil, að síra Jón kom aust- ur að Langholti, að nokkrum úr Álftaveri þangað á undan honum komnum. Um nóttina hafði síra Björn orðið að flýja í óveðrinu og ósköpunum með allt sitt fólk. Síra Jón Jónsson sagði svo við Morgunblaðsins tíðindamann um þennan samfund: „Sérhverjum hefði af mannlegri viknan og meðaumkun, svo vel sem mér, til hjarta gengið, bæði prestsins sjálfs sorglegur og óttafullur yfir- litur og habitus, hans hræðslufult tal, að eldurinn mundi fyrr yfir- gína en fólkið kæmist yfir fljótið, hans og annars fólks rölt og ról, sem hvergi hafði þar rúm né ró- legheit í hríðinni inn í kofunum fyrir þrengslum og góz hans hrak- ið og svívirt í svaðinu liggjandi. Og svo einnin sá ótti og ofboð, vitleysu og vandræðatal, sem þar var þá á hverjum manni, ekki ein- asta þeim, sem voru af uppbæjun- um eður þeim, sem næstir voru eldinum og svælunni, sem komnir voru á flótta, heldur og þeim af syðstu bæjunum við sjóinn, sem voru að biðja hver annan að koma sér til hjálpar með þann og þann vanfæra mann út yfir fljótið." — En tókst ekki að stilla eða stöðva þennan ofboðsótta fólks- ins, með nokkrum fortölum um guðs vernd og almætti? „Ég veit sérhvern geta vorkennt þessu fólki, sem sér eitt fjall af logandi eldgrjóti, renna fram og að honum komið, að veltast yfir hann og hans heimili með reyk og svælu, er ei sæist í gegnum, skruggum og eldingum úr hverri átt, og gusum og strokum upp úr jarðarinnar holum og gjám fram- undan allt í kring, og þenkja hann mundi sleppa öllum þönkum og umsvifum öðrum, en forða lífi sínu í bráð, magnlega hræddur, hann gerði það ei svo fljótt sem skyldi, einkum hafi hann haft vorkunfullan dug til lengstra laga, og beðið af sér hlé nokkurt, þangað til eldrenslikastið kom svo hast og ákaft, að enginn sá fyrir, að nokkurn bæ myndi það fían láta alt fram í reginhaf. Svo gekk það hér til.“ — En voru ekki menn sendir upp að Hólmaseli þennan sunnu- dag, að vita hvað liði um bæinn og kirkjuna og bjarga nokkru, ef þeir gætu? „Rétt ert það. Átta menn voru sendir upp að Hólmaseli í þessum erindagjörðum. Þeir komust ei alla leið af, heldur sneru aftur og sögðust hafa séð bæinn og kirkj- una í báli og svælu. Um það skeið kom klausturhaldarinn, Mr. Magnús Andrésson, utan yfir fljótið, tók af plöggum síra Björns upp á hesta sína, fór af stað aftur og stóð ei víðar við. Þetta var, að menn ágizkuðu, eitthvað laust fyrir hádegisbil. Síðan fórum við að lesa húslesturinn, og eftir hann var þar nýfætt barn komið með til skírnar, hverju síra Björn beiddi mig að gegna fyrir sig og ég gerði." — Hvað gerðist þar eftir? „Þegar á leið daginn, bjó prest- urinn síra Björn sig með sitt fólk út yfir fljótið með mér, og voru þá margir í þeirri aumkvunarlegu ferð, bæði gangandi menn og kon- ur með börnin og aldraða, rekandi kýr og ær á undan sér, út yfir fljótið í hrakveðri og kuldaregni. Var svo presturinn hjá mér um nóttina. En á mánudaginn fór hann vestur yfir Mýrdalssand sjálfur að útvega sér og sínum hæli.“ Frekari ótíðindi ór eldsveitunum: Eldglossið leikur um menn utan húsa og innan Þrír bæir eyðast — Kirkjubæjarklaustur í hættu Kirkjuha jarklaustri 15. Julii. Frá tídindamanni MorgunblaAsins. í MORGUN, um dagmálabil, kom eitt hræðilegt eldkast úr eldgjánni á afréttinum, með suðu og braki og brestum og þvílíkum undirgangi, að allt ætlaði um koll, sem jók hér og svo mikil eldslög og skruggur, að varla varð andartak á milli. Eldgosið leikur um menn utan húsa og innan; þó hefur engin þar af fengið bráðan dauða. Hvorki sér til lofts né sólar það minnsta af þeirri þykku reykjareldgufu og svælu, er hér liggur yfir. Klausturhaldari Sigurður ólafsson flutti allt lauslegt úr kirkjunni og klaustrinu í óhultari staði, því nú sér ei annað fyrir, en eldflóðið mundi því granda, svo nærri sem það er komið. Ætla ég að engin manneskja hafi hér á Síðu getað sofnað væran eður óhultan dúr hinar síðustu vikur. Skal nú greina frá eldsins fram- kasti hina síðustu daga. Um helgina hélzt sama öskufall við og í fyrri viku. Þann 11. og 12. kom stórregn og vindur, sem barði niður og feykti af þeirri ösku, að aftur sá til jarðar. Þann 13. júlí, sem var 4. sunnudagur eftir trinitatis, færðist elriurinn að vestan eftir Skaftárfarvegi í þrengslin fyrir ofan svo kallaðan Stapafoss. í morgun fór eldurinn ofan fyrir greindan Stapafoss, hélt svo farveginn áleiðis í Töluhvamm, sem er lítinn spöl fyrir ofan Systrastapa, sem er hér um fjórða part úr mílu fyrir ofan. í þennan djúpa farveg hrúgast nú svo eldhraunið, að sól sér ei upp fyrir það í hádegisstað frá Hunkubökk- um; kúfurinn nemur og svo af því við neðri ferðamannagötur á klöppinni, er þeir síra Jón Steingrímsson á Prestsbakka og klausturhaldari Sigurður grant skoðuðu í dag. Er nú byggð hér á Kirkjubæj- arklaustri vart óhætt lengur. Eldflóðið sem féll í dag féll yfir hús í Dalbæ, eigi alllangt hér fyrir vestan, og upp brenndi þau og mikið af túni. Líklegt ætla menn, að sú 6. hdr. jörð byggist aldrei framar. En þó eldurinn af- brenndi ei Hunkubakka, sem stóð á bakkanum fyrir ofan ána, skemmdi þó svo vatnið, er féll norður af hrauninu þar eftir, með sínum undirgreftri, að þau tún, sem þar eru, munu mestan part Skepnurnar hlaupa nú saman ( hnappa af ógnum þeim, sem á dynja. Enginn fær með orðum lýst þeirri eymd og volæði sem bæði menn og málleysingjar veróa aó þola hér um slóðir. aftakast, og húsin flytjast í óhult- ara pláss. Hólmur í Landbroti, sem var kirkjujörð frá Skál, fékk hér af stóran skaða, að lækir þeir, sem þar voru beggja megin bæjar, stífluðust upp með öðru vatni, sem að ofan kemur, svo að ei verð- ur nema einn veg að bænum kom- izt, þó ei þá vatnavextir eru. Þar fyrir ofan ána var ein hjáleiga frá klaustrinu, sem kallaðist Laxár- nes; hafði stundum en ei stundum byggt verið; það pláss umflaut svo af vatni, að ei mun framar byggj- ast. Skepnurnar, sem eftir eru orðn- ar hér í eldsveitunum, hlaupa nú saman í hnappa af ógnum þeim, sem á dynja, eða eru á rás með veinan eftir sínum róm, sumar lognast út af þar sem þær standa.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.