Morgunblaðið - 29.07.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. JÚLÍ 1983
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ANDREW WILSON
Kort þetta sýnir bnsetnavnAi Armena itar fyrr. Landamæri Sovétríkj-
anna og Tyrklands skipta því nú í miðju.
drepna. Tölur frá hlutlausum að-
ilum benda hins vegar til þess að
um þriðjungur áðurnefndra 1,75
milljóna Armena hafi verið
drepinn, þriðjungur sloppið við
að flýja land og þriðjungur hrak-
ist brott undan stjórn ungtyrkja.
Svo til hver einasti núlifandi
Armeni ber hatur í brjósti í garð
Tyrkja jafnvel þótt þeir sem
voru ábyrgir fyrir „helförinni"
1915 séu löngu komnir i gröfina
— þökk sé kúlum úr skotvopnum
Armenanna sjálfra, sem leituðu
þremenningana í stjórn ung-
tyrkja uppi og drápu.
í ljósi framangreindra upplýs-
inga er ekki hægt annað en að
líta á hryðjuverk Armena sem
þröngsýni hreyfingar, sem hrær-
ist í liðnum atburðum. Tilgangur
baráttu þeirra hefur álíka tak-
markaðan tilgang og hryðjuverk
írska þjóðfrelsishersins, IRA, á
Fjögur fórnarlömb Armenanna úr röðum tyrkneskra sendiherra; f.v. Baydar í Los Angeles 1973, Erez í París
1975, Balicioglu í Madrid 1978, Arlyak í Sydney 1980.
Ódæði armenskra öfgasinna vekja óhug:
Hryðjuverk í þágu
óraunhæfra markmiða
Þegar komið er inn í ráðstefnusal tyrkneska utanríkisráðuneytisins í
Ankara blasa við 27 stórar myndir á veggjunum. Þetta eru myndir af
tyrkneskum sendiherrum og fjölskyldumeðlimum þeirra, sem fallið hafa
fyrir kúlum armenskra öfgasinna undanfarinn áratug. Tvær myndanna
eru af eiginkonum sendiherra og ein af lítilli stúlku, sem skotin var til
bana í Aþenu fyrir rétt rúmum þremur árum er hún var á ferð með föður
sínum. Hann lét einnig lífið.
egar starfsmenn ráðuneyt-
isins voru um fyrri helgi að
búa sig undir að hengja upp 28.
myndina — mynd af sendi-
ráðsstarfsmanni Tyrkja í Bruss-
el, sem látist hafði tveimur dög-
um áður — bárust fregnir af enn
einu ódæði Armenanna. Að
þessu sinni voru fórnarlömbin
fleiri en eitt og fleiri en tvö. Sjö
manns létu lífið og 65 slösuðust í
kröftugri sprengingu skammt
frá farangursmóttöku tyrkneska
flugfélagsins á Orly-flugvelli í
París.
Hefnd
Með aðgerðum sínum segjast
Armenarnir vera að hefna fyrir
„helför" sína fyrir 68 árum þegar
stjórn tyrkneska keisaradæmis-
ins rak alla Armeníumenn úr
landi og þeir komu sér fyrir í
eyðimörkum Sýrlands og Mesó-
pótamíu.
Eftir ítrekuð mótmæli Arm-
ena gegn tyrkneskri kúgun sauð
loks upp úr árið 1915. Tyrkir
áttu þá í styrjöld við Rússa og
grunuðu Armena um að styðja
ættbræður sína handan landa-
mæranna. Stjórn ungtyrkja
ákvað þá af fádæma hörku að
reka 1,75 milljónir varnarlausra
Armena úr landi.
Lífslíkur Armenanna, sem
m.a. urðu að berjast við erki-
óvini sína, Kúrda, á leiðinni frá
landsvæði sínu, voru ekki mikl-
ar. Enda fór svo, að flestir þeir,
sem ekki voru skotnir til bana
strax, létu lífið örmagna í kjöl-
far langrar göngu án matar og
húsaskjóls yfir hrjóstrug fjalla-
héruðin. Dánartalan var geysi-
lega há samkvæmt lýsingu
þeirra, sem lifðu hörmungarnar
af.
I lok síðari heimsstyrjaldar-
innar lýsti ríkisstjórn Kemal
Aturk því yfir, að ásakanir Breta
um skipulögð fjöldamorð af
Tyrkja hálfu væri uppspuni.
Þegar tyrkneskir ráðamenn eru í
dag spurðir um sannleikann 1
málinu vísa þeir alfarið á skjöl
utanríkisráðuneytisins. Þar seg-
ir, að vissulega hafi eitthvert
manntjón orðið, en það megi að
verulegu leyti rekja til styrjald-
arástands og aðgerða stiga-
manna á þeim svæðum er Arm-
enarnir fóru um á umræddum
tíma.
Fórnarlömb aðstæðna
I skjölunum segir ennfremur,
að flutningarnir hafi átt sér stað
á sama tíma og keisaradæmið
átti í erfiðleikum vegna skorts á
eldsneyti, mat, lyfjum og ýmsum
öðrum varningi. Segir í skjölun-
um, að þessi skortur hafi leitt til
dauða 90.000 manna úr her keis-
aradæmisins á austurvígstöðv-
unum. Á meðan á styrjöldinni
stóð hafi jafnframt 3—4 milljón-
ir þegna keisaradæmisins af
ýmsum trúarflokkum látið lífið
sem fórnarlömb þeirra sömu að-
stæðna og urðu Armenunum að
falli.
Tölum um fjölda þeirra Arm-
ena er létu lífið í „helförinni" ber
engan veginn saman. Sjálfir
segja Armenar allt að 1,5 millj-
ón úr ættflokkinum hafa verið
N-írlandi. Jafnvel enn takmark-
aðri þegar þess er gætt að það er
ekki lengur á færi einnar þjóðar
að veita Armenum fyrra land-
svæði sitt á ný, þar sem það er
að hluta til innan landamæra
Sovétríkjanna og að hluta innan
Tyrklands. Hér er því verið að
berjast fyrir óraunhæfum mark-
miðum, sem nánast er útilokað
að náist nokkurn tímann. Kraf-
an um fyrra landsvæði er enn-
fremur veikari en ella fyrir þá
sök, að Armenar voru þar aldrei
í meirihluta, og geta því í raun
ekki gert sérstakt tilkall til þess.
Verkfæri annarra?
En í þágu hvers eru þá þessi
hryðjuverk?
Tyrknesk yfirvöld hafa um
langa hríð grunað grískumæl-
andi Kýpurbúa um græsku. Fjöl-
miðlar í Tyrklandi gagnrýndu f
fyrra harkalega þá ákvörðun
Kýpurstjórnarinnar að leyfa
neðanjarðarhreyfingu þjóðfrels-
isfylkingar Armena, sem rekin
var brott frá Beirút, að setjast
að á eynni. Hreyfingin er ábyrg
fyrir dauða a.m.k. 14 þeirra 27,
sem drepnir hafa verið undan-
farinn áratug. Hinir hafa fallið
fyrir kúlum frá hreyfingu sem
nefnir sig boðbera réttlætis í
þágu helfarar Armena.
Franska leyniþjónustan telur
sig hins vegar hafa sönnur fyrir
því að Sýrlendingar séu að baki
fyrrnefndu hreyfingunni. Þeir
séu þó í raun aðeins handbendi
Sovétmanna og hlutverk þeirra
sé að skapa ólgu í Tyrklandi, sem
leitt geti til upplausnarástands.
í Tyrklandi eru nefnilega mikil-
vægar herstöðvar Bandaríkja-
manna og NATO, sem Sovét-
menn líta hýru auga.
Andrew Wilaon starfar sem blada-
maður hjá Obnerver News Service.
Sýning
Ásgeirs Smára
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Það er háttur ungra framsækinna
listamanna, að láta fátt fram hjá sér
fara, sem er að gerast í heimslistinni
á hverjum tíma. Þetta er rétt afstaða
en þó ekki nema að um leið sé tekið
fullt tillit til þess er hinir eldri hafa
afrekað á umliðnum árum. Þá fyrst
er hægt að tala um frumlegan neista,
hafinn yflr skammvinn tízkufyrir-
bæri er verða svo óttalega lúin er
eitthvað nýtt tekur við.
Ásgeir Smári Einarsson, sem
fram að helgi sýnir 25 myndir í
Ásmundarsal við Mímisveg, virð-
ist vera einn þeirra er hafa eitt-
hvað að segja frá eigin brjósti og
meðtaka ekki allt, sem efst er á
baugi sem hinn eina og hreina
sannleik. Myndir hans eru í senn í
hæsta máta nútímalegar og í ætt
við nýbylgjumálverkið svo sem
hin stóra mynd á endavegg, „Elfur
tírnans" (25), — og um leið hreinar
stemmningarmyndir svo sem
myndirnar „Sakleysi" (15), „Rom-
ance IT (17) og „Mar“ (19). Aðrar
myndir eru fullar gáska líkt og
Leikskólar
og gæsluvellir
— eftir Erlu
Magnúsdóttur
I Þjóðviljanum miðvikudaginn
13.7. hefur Margrét Pála ólafs-
dóttir stór orð um þá þjónustu
sem gæsluvellir borgarinnar eru
og kallar hana tímaskekkju og
arfleifð þess tíma er fullnægjandi
var að bjóða örugga gæslu ein-
hvern hluta dagsins.
Það fer ekkert á milli mála að
hún vill ekkert frekar en að þessi
þjónusta verði lögð niður og telur
að kostnaður við hana sé á kostn-
að uppbyggingar annarra dag-
vistarstofnana. Mikið er gert úr
því hve gæsluvellir séu dýrir. Eðli-
lega eru þeir það, 90% af framlagi
borgarinnar til þeirra er launa-
kostnaður, sama hlutfall og til
annarra dagvistarstofnana.
Þetta eru rökin sem málsvarar
þeirra er vilja þessa þjónustu
feiga bera fram, og þeim hefur
bara miðað nokkuð vel.
Á síðustu tveim árum hafa þrír
gæsluvellir verið lagðir niður og
umræða er um tvo til viðbótar á
næstunni.
Áf fjárframlagi til gæsluvalla
var fyrir nokkrum árum endur-
byggður leikvöllurinn við Grett-
isgötu, svo og húsið að Njálsgötu
9, sem átti að nýta sem aðstöðu í
starfsemi vallanna. Meðan á þess-
ari endurbyggingu stóð var allur
kostnaður við aðra velli í lágmarki
og dæmi voru þess að gæslukonur
keyptu sjálfar leikföng til þess að
hafa eitthvað að starfa með. Þessi
völlur við Grettisgötu var aðeins
rekinn skamman tíma sem slíkur,
þá fékk Grænaborg þar inni, til
bráðabirgða, að því að okkur var
sagt. Síðan skeður það að Dagvist-
un er afhent húsið og er Græna-
borg flytur er ákveðið að þarna
skuli áfram rekinn leikskóli. Upp-
byggður af því fjármagni sem veitt
var til gæsluvalla. Þar með er sá
völlur einnig úr sögunni.
Margrét Pála dregur í efa að
rétt sé að uppeldi barna eigi að
vera einkamál foreldra, heldur
beri því opinbera skylda til
ábyrgðar og að dagmæður séu
fyrirbæri sem „látið sé viðgang-
ast“ vegna þess að samfélagið hafi
brugðist börnunum. Einnig talar
hún um neðanjarðarstarfsemi
dagmæðra, og á þá við þær sem
gæta barna án þess að hafa til
þess leyfi frá Dagvistun.
Hvað á Margrét Pála við? Það
er sama hver uppbygging dag-
vistarstofnana verður, það verða
alltaf til ömmur, vinkonur eða
aðrir sem gæta barna og líta
þannig á að það komi engum
opinberum aðilum við. En það mun
vera neðanjarðarstarfsemi ...
Gæsluvelli og dagmæður kallar
hún ódýra lausn. Þetta er í raun
draumurinn um alsósíalískt þjóð-
féiag. Uppbygging barnaheimila
var í raun ódýr lausn hjá millj-
ónaþjóðfélögum (s.s. Kína og
Rússlandi), sem þurftu á öllum
Náttúruvemdarfélag Suðvesturlands:
Næsta ferð 6. ágúst
Náttúruverndarfélag Suðvestur-
lands efnir ekki til náttúruskoðunar-
ferðar um verslunarmannahelgina,
en haldið verður áfram að kynna
fyrirhugað Náttúrugripasafn íslands
næstu laugardaga til 10. sept. Þær
ferðir verða sem hér segir:
6-ágúst
Skordýr og skordýrafána skoð-
uð. Erling ólafsson, dýrafræðing-
ur.
13. ágúst:
Skordýr og garðagróður, skoðað
verður samspil skordýra og gróð-
urs. Jón Gunnar Ottósson, dýra-
fræðingur.
20. ágúst:
Skoðaðar verða lágplönturnar
mosar, sveppir og fléttur. Hörður
Kristinsson, grasafræðingur.
27. ágúst:
Kynnt verður jarðfræði Reykja-
víkur og nágrennis. Sveinn Jak-
obsson, jarðfræðingur.
2.-3. september:
C7 « I
JAFiCFRÆOI
Farin verður einstæð skoðunar-
ferð. Nánar kynnt seinna.
10. september:
Gróður og dýralíf í fjöru, farið
verður í fjöru á Kjalarnesi.
Karl Gunnarsson, þörungafræð-
ingur.
Farið verður í ferðirnar frá
Norræna húsinu alla laugardaga
kl. 1.30. Verð 150 kr., frítt fyrir
börn.