Morgunblaðið - 19.08.1983, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. ÁGÚST 1983
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GEOFFREY MATTHEWS
Colombiaforseta hefur orðið vel ágengt ( baráttu við ofgahópa og hryðjuverkamenn, en beitt þar hófsamari
aðferðum en áður hafa þekkzt: hann býður sakaruppgjöf og samræður. Mannrán og glæpum hefur stórfækkað á
þessu fyrsta stjórnarári hans.
Fyrsta starfsár Colombiu-
forseta gefur fyrirheit
um betri tíð
Lýðræðisstjórnir hafa verið
af heldur skornum skammti
í Mið- og Suður-Ameríku um
langa tíð. En um þessar mundir
halda menn þó hátíð í Suður-
Ameríkuríkinu Colombíu vegna
þess að forseti landsins, Belisar-
io Betancur Cuartes, hefur nú
verið í forsvari lýðræðislegrar
stjórnar í eitt ár. Um það bil sem
Cuartes tók við embætti um
miðjan ágúst í fyrra heyrðust
margar efasemdarspár, en því
meiri er ánægjan nú, þegar flest
bendir til að lýðræðisskipulag og
stjórn eigi framtíð fyrir sér í
þessu landi. Sumir frétta-
skýrendur taka svo djúpt í ár-
inni að segja að Cuartes sé vin-
sælasti stjórnmálamaður, kjör-
inn lýðræðislegri kosningu, i
allri Suður- og Mið-Ameríku nú
og ber að vísu að hafa í huga, að
keppinautar um efsta sætið á
vinsældalistanum eru ekki ýkja
margir í þessum heimshluta.
En Cuartes hefur einnig aflað
sér virðingar á alþjóða vett-
vangi, meðal annars er það
þakkað stjórnkænsku hans og
dugnaði, að það tókst að koma á
fyrsta beina fundinum milli full-
trúa stjórnar Ronalds Reagan og
skæruliðahreyfingar E1 Salva-
dor. Fór sá fundur fram í Bog-
ota.
Richard Stone, sem er sérstak-
ur fulltrúi Bandaríkjastjórnar
um málefni þessa heimshluta,
fór lofsamlegum orðum um skerf
Cuartes og kallaði hann „friðar-
ins mann“ sem vænta mætti
mikils af í framtíðinni og for-
ysta hans innan Contadora-
hópsins væri verð allrar virð-
ingar.
Það þykir sýna hversu mikils
trausts Cuartes nýtur, að þekkt-
ur vinstri sinnaður dálkahöfund-
ur á borð við Enrique Santos
Calderon skrifaði um forsetann
— sem sjálfur telst vera hægri-
sinnaður —: „Hann hefur opnað
gluggana út á við og hleypt
ferskum pólitískum straumum
inn í landið þar sem menn hafa
lengi eldað saman grátt silfur
vegna mismunandi stjórnmála-
skoðana." Santos Calderon, sem
er einhver virtasti blaðamaður í
Colombiu, hefur á síðustu árum
gert heldur lítið með fyrirrenn-
ara Cuartes, þótt þeir hafi „sýnt
tilburði til frjálslyndis" eins og
hann hefur komizt að orði. Það
er ekki síður athyglisvert að
íhuga kannanir varðandi vin-
sældir forsetans og stjórnar
hans meðal ýmissa vinstrisinna,
þar á meðal hóps sem vikublað
eitt bað um að gera úttekt á af-
stöðu til stjórnarinnar. í for-
svari þessa „kviðdóms" var Rich-
ardo nokkur Parada sem er
fyrrverandi skæruliði og marx-
isti. Parada kvaðst telja að um
sextíu prósent þjóðarinnar
styddu forsetann heilshugar og
meðalútkoman í hópnum var
reyndar hærri, eða 78 prósent
stuðningur. Þó að forsetinn sé
vinsæll og virtur varð þó utan-
ríkisráðherra landsins, alvöru-
gefinn menntamaður að nafni
Rodrigo Lloreda Caicedo hlut-
skarpastur og sagt að hann nyti
um 86 prósent stuðnings. Aftur á
varnarmálaráðherrann • Fer-
nando Landazabal lægsta vitn-
isburðinn. Hann er hershöfðingi
að tign og í Observergrein segir
að sé tekið mið af því að herinn
hafi aldrei notið teljandi ást-
sælda í Colombiu sé útkoma
Landazabal bara furðugóð.
Cuartes forseti hefur á þessu
fyrsta valdaári sínu gert átak í
ýmsum þörfum málum. Hann
hefur reynt að draga úr einangr-
un höfuðborgarinnar Bogota, en
vegna legu hennar hefur viljað
brenna við að ríkisstjórnir
sinntu ekki málum Iandsbyggð-
arinnar sem skyldi. Hann hefur
einnig látið að sér kveða á al-
þjóðavettvangi og innan sam-
taka ríkja Mið- og Suður-
Ameríku hefur hann talið að
Colombía ætti að gegna meira
hlutverki en hingað til, meðal
annars vegna þess að Colombía
er fjórða fjölmennasta ríki álf-
unnar á eftir Brasilíu, Mexíkó og
Argentínu. Því sé öldungis eðli-
legt að rödd Colombíu fái að
hljóma sterkar en hefur verið.
Cuartes hefur lagt áherslu á að
unnið verði að því að jafna
lífskjör landsmanna, sem eru af-
ar misjöfn: meðan minnihlutinn
lifir í vellystingum praktuglega
dregur meirihluti íbúa fram lífið
við kröpp og aum kjör. Þeirra
hag vil hann bæta, meðal annars
með alls konar félagslegum
ráðstöfunum og hann vill einnig
gera mikið átak í menntun
landsmanna.
Cuartes hefur ekki farið dult
með þá skoðun, að honum finnst
Bandaríkjastjórn hafa tekið
rangan pól í hæðina varðandi
Mið-Ameríku og þegar Reagan
heimsótti Bogota í desember sl.
tjáði Cuartes honum að það væri
mikil hugsanavilla hjá Banda-
ríkjamönnum að líta á vanda-
málin í Mið-Ameríku sem valda-
streitu austurs og vesturs.
Þá hefur Cuartes gagnrýnt
harðlega spillingu sem hefur
blómstrað innan embættis-
mannakerfisins í Colombíu og
meðal ríkra kaupsýslumanna.
Hann hefur sett á laggirnar
opinberar nefndir til að rann-
saka ýmis hneykslis- og fjár-
svikamál, sem voru opinbert
leyndarmál, en ekkert var gert í.
En það sem hefur þó aflað
honum mestrar aðdáunar er að
hann hefur boðist til að gefa að-
skiljanlegum skæruliðahópum
upp allar sakir og hefja viðræð-
ur um ágreiningsefni. Hann hef-
ur leyst fjölda manns úr fangelsi
og breytt lögum um fangelsanir.
Þó að Amnesty International
hafi enn nokkuð að athuga við
mannréttindamál í Colombíu
hefur þar að flestra dómi margt
færzt í rétta átt og það bendir
flest til að Betancur Cuartes for-
seti láti ekki við svo búið sitja.
Geoffrey Matthews er dálka-
höfundur hjá Observer.
(j.k. þýddi).
íslendingar
eru hænsn
— eftir Þorgeir
Þorgeirsson
Fyrirsögn þessa greinarstúfs er
tekin úr skáldsögu eftir Steinar
Sigurjónsson. Fullyrðing hans er
furðu nákvæm skilgreining í
stuttu máli.
Núverandi forsætisráðherra á
þessu hænsnabúi — Steingrímur
Hermannsson — flutti ræðu við
opnun sýningar um misheppnaða
búsetu Islendinga á Grænlandi
(raunar er oftast talað um þennan
kafla sögu vorrar sem Landnám
íslendinga — þá er átt við glæst
upphafið — og síðarmeir Endalok
Norrænna manna — þá er átt við
herfileg örlögin). í ræðu sinni tal-
aði forsætisráðherra mjög föður-
lega niðurfyrir sig til núverandi
íbúa Grænlands. Það var sérlega
fyndið að heyra.
„Fyrir vikið er þessi
sýning líka sterk og ein-
fóld. Aminning um
grundvallaratriði inná-
við og kennslustund
handa tæknioftrúnni
útávið. íslendingum
þyrfti sýningin að verða
einhverslags lexía í því
að skammast sín, en þó
í hófi.“
hefur verið hlutuð niðrí frum-
parta sína, grjótið notað til að
reisa mátuleg steinbyrgi handa
Inúítum að skýla sér og sínum
fyrir hinum lotulöngu hríðarbylj-
um vetrarins.
Trúlega hefur Steingrlmur ekki
verið búinn að skoða sýninguna
sem hann var að opna.
Þessi sýning er gerð af Græn-
lendingum sjálfum — þó undar-
legt megi virðast. Til hvers að
vera að kosta uppá sýningu um
brölt landflótta bænda og víkinga
norðurí Grænland á miðöldum í
tilefni af hálffengnu sjálfstæði
Inúítaþjóðarinnar sem byggt hef-
ur það land frá örófi alda, og
byggir enn? spyr maður sjálfan
sig. En sýningirr var ekki lengi að
svara þeirri spurningu.
Þetta er frábær sýning, fjarska-
lega einföld og vel upp sett, út-
koma hennar einn sá kænasti
sjálfstæðisvakningaráróður sem
um getur. Aldrei verður slíkur
áróður sterkari en einmitt þegar
hann er gerður án slagorða, með
staðreyndir einar að vopni.
Og staðreyndin ein er sýnd:
Norrænir menn koma í Græn-
land þegar Inúítar hafa búið þar
árþúsundum saman, koma á skip-
um sem eru það nýjasta og besta í
siglingatækni heimsins (líkt og
geimskutlan ameríska sem okkur
var sýnd um daginn mundi nú um
stundir teljast), koma með bú-
skaparhætti sína, kvikfénað sinn
og stærri húsakynni en þekkst
hafa áður á hinum norðlægu slóð-
um, þarsem Móðir Sjóskepnunnar
hefur einlægt svo náðarsamlega
rétt lífsbjörgina uppum vakir á
ísnum. Og þeir reisa sína háreftu
sali og síðarmeir flúraðar kirkjur
til að dýrka guði þeirrar kristni
sem Inúítar skildu harla lítið af,
nema hlýja logana í Vlti, sem
þeim leist hinn byggilegasti stað-
ur í samanburði við snjóbreiður
heimkynna sinna.
Og reisuleg hrófatildur Skand-
ínava fengu að standa fáeinar
kynslóðir þangaðtil veðráttu
Grænlands þóknaðist að kenna
þessum reigingslegu flótta-
mönnum útúr söguþróun Norður-
evrópu að menning þeirra næði
ekki svona langt til norðurs. Og
kennslufræði náttúrunnar var
harðneskjuleg að vanda — einföld
útrýming. Þegar fulltrúar mót-
mælenda koma síðarmeir í landið
með Sannleik sinn þá örlar þar
hvergi lengur fyrir norrænni
hetju, kirkjan mikla í Görðum
I framhaldi af þangaðkomu
mótmælenda fengu Inúítar síðan
að kynnast Víti nánar og betur en
hæfir að nefna I góðum veislu-
fagnaði einsog jafnan verður
kringum farandsýningar. Og kurt-
eisi sýningarhönnuðanna græn-
lensku er svo óbrigðul að þar er
hvergi minnst á þá ljótu sögu.
Fyrir vikið er þessi sýning líka
sterk og einföld. Áminning um
grundvallaratriði innávið og
kennslustund handa tækniof-
trúnni útávið. íslendingum þyrfti
sýningin að verða einhverslags
lexía í því að skammast sín, en þó
í hófi.
Ræða forsætisráðherrans okkar
við opnun þessarar útsmognu sýn-
ingar var fjarska drengilega flutt
af hjartans einlægni, einsog hans
var von og vísa. Varla neinum til
efs að hugur fylgdi máli þegar
hann bauð hinum nýfrjálsu Inúít-
um tæknilega og pólitíska aðstoð
vor íslendinga. Við kunnum svo
fjarska vel að tala slétt og fellt.
Og líta stórmannlega út.
Þó hvarflaði það kannski að ein-
um og einum (sem litið hafði á
sýninguna áður) undir þessum
ræðuhöldum hvort bráðum fertug
sjálfstæðissaga íslands væri
nokkur sérstök útflutningsvara.
Því hvað ættu þeir Inúítar að læra
af okkur? Skuldasöfnun kannski,
eða rányrkju fiskimiðanna, ofbeit
landsins, skriðdýrshátt gagnvart
erlendum stórveldum? Getum við
í rauninni kennt þessu fólki
hvernig á að fara að því að vera
sjálfstæð þjóð?
Ég held ekki.
Svona fagurgali forystuhanans
á sínum heimahaugi er fjarska
eðlilegur hlutur í góðu veðri. Lík-
lega heldur engin kurteisi að taka
þvílíkt alvarlega. Varla nein von
til þess að landinn standi við þau
loforð sín að flytja íslensk land-
búnaðarvandamál né sjávarút-
vegsöngþveiti til Grænlands í
formi ráðgjafar.
En mig langar samt til þess að
benda þeim sem læra vilja af
Grænlendingum um staðreyndir
lífs og sögu á það að nú er tæki-
færið.
Farið og sjáið Grænlandssýn-
inguna sem nú stendur yfir suðrí
Norræna húsi.