Morgunblaðið - 28.08.1983, Page 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. ÁGÚST 1983
Lýsing á lífi
víkinganna á 11. öld
Eftir Elínu
Pálmadóttur
í nútímaþjóðfélagi þykja
fréttirnar frá í fyrra ekki
ýkja spennandi. Ganga
undir nafninu gamlar
lummur og eru varla tald-
ar í frásögur færandi. Sú
fréttafrásögn frá 11. öld,
sem á þessu ári var gerð
aðgengileg hverjum sem
vill, vekur þó ekki svo litla
athygli. Þetta er myndafrá-
sögn í litum á hinum fræga
70 metra langa klæði frá
Bayeux. En þar segir frá
valdabaráttu og herförum
þeirra sem þá voru mest í
sviðsljósinu í Evrópu,
Vilhjálmi bastarði, Ját-
varði, syni Aðalráðs kon-
ungs í Englandi, og Har-
aldi jarli Guðinasyni, mági
Englandskonungs. En
löngum hefur verið litið á
þetta saumaða myndateppi
sem hreinustu gullnámu
með upplýsingum um lífið
á 11. öldinni, þar sem fatn-
aði, vopnum, tækjum, bát-
um, orustum og daglegu
amstri hárra og lágra er
lýst af nákvæmni í saum-
uðum myndum. Þar er
meira að segja Halley-
halastjarnan, sem mun
hafa farið um himin 1066,
en í Flateyjarbók er ein-
mitt sagt frá því að kon-
ungsskiptin í Englandi,
sem frá er sagt, hafi verið
1065—66, og þar er nefnd
þessi halastjarna. Þykir
þetta góð sönnun um áreið-
anleik frásagnar. Á mynd-
unum eru upplýsingar um
skip og útbúnað víking-
anna, sem ekki finnast
annars staðar, svo sem
drekahöfuðin á skipunum,
að því er sérfræðingurinn í
miðaldasögu og sögu
Normandíhéraðs, próf.
Musset við háskólann í
Caen, upplýsti blaðamann
Mbl. um. En slík drekahöf-
uð eru hvergi til á vík-
ingaskipum sem grafin
hafa verið upp. Einnig um
seglabúnaðinn og þar eru
t.d. einu upplýsingarnar
um stýriárina á þessum
skipum að finna. Og fjöl-
margt fleira er þar fróð-
legt.
Þetta merkilega teppi, sem er
talið eitt af dýrmætustu listaverk-
um miðalda, var í febrúarmánuði
sl. flutt úr erkibiskupshúsinu við
dómkirkjuna í Bayeux, þar sem
það hafði verið geymt, og sett upp
til sýnis fyrir almenning í gamla
prestaskólanum, ásamt bæjar-
bókasafninu, sem í raun er eigandi
refilsins frá fyrri tíð. Hefur verið
mjög vel til vandað að teppið
skemmist ekki og þvf komið fyrir í
algerlega loftþéttum glerkassa,
svo að hitastigið breytist aldrei
frá 18 stigum og rakastigið víki
ekki frá 50%. Og þótt ljósmagni sé
Haraldur Guðinason sver Vilhjálmi
bastarði hollustueið, hann muni
engan annan styðja til konungdóms
í Englandi að Játvarði látnum. Vil-
hjálmur situr í hásæti sínu með
sverð, en Haraldur sver með fingur
á helgum dómi eða eins og segir f
hinni íslensku Flateyjarbók: „Á það
ofan svarði Haraldur eið að skríni
hins heilaga Otamarus, að hann
skildi aldrei vera á móti honum.“
Þarna er frásögnin í mynd á Bay-
eux-teppinu.
Halley-halastjarnan, sem raunveru-
lega fór um himininn í aprflmánuði
1066, er saumuð þarna á teppið frá
Bayeux og þykir merkilegt sönnun-
argagn um sannleiksgildi frásagn-
arinnar.
haldið innan við 50 lux, þá er það
alveg nægileg lýsing til þess að
myndirnar virðast rísa sem
„relief" upp frá reflinum þegar
maður gengur fram með honum og
les myndasöguna eins og spenn-
andi reyfara. En refillinn er var-
inn skotheldum glerjum og sjálf-
virkt brunakerfi á að vara við reyk
eða eldi.Stækkaðar myndir af ein-
stökum atburðum og skýringum
verða í næstu sölum og þegar má
þar fylgjast með á myndbandi,
efnið er kynnt á ensku og
frönsku.Það er ekki að furða þótt
fengur hafi þótt að því að fá þessa
900 ára gömlu myndasögu að-
gengilega hverjum manni. Enda
skoðuðu refilinn 2300 manns á
páskadaginn einan. Fréttamaður
Mbl. kom þarna í marslok, um
mánuði eftir að opnað var og hafði
þá gestaaukning orðið 40%.
íslensk ullarsala í
Rúðuborg 1180
Eftir að hafa skoðað þessa
merkilegu heimild, var komið við í
háskólanum í Caen til að fræðast
af próf. Musset um þennan tíma.
Við þann háskóla er sem kunnugt
er norrænudeild. Hann sagði að
þar væru tveir prófessorar, próf.
Durand, sem er m.a. sérfræðingur
í ljóðlist 19. aldar, og próf. Bou-
quet, sem hefur sænskar og
danskar bókmenntir að sérgrein.
Að auki 2 aðstoðarkennarar og 4
stundakennarar, hver í sinni
greininni. Sjálfur kvaðst hann
vera á baksviðinu, með miðalda-
sögu og sögu Normandíhéraðs sem
sérgrein. Og hann hefur skrifað
bók um rústir frá þeim tíma.
Hann talar dönsku, enda hefur
Vinnubrögð, verkfæri og notkun
þeirra koma vel fram á myndum
teppisins frá Bayeux. Hér er styrkt
skóflublað og notkun þess sýnd.
hann búið í Danmörku í mörg ár
og getur lesið íslensku og hefur
lesið flestar íslendingasögurnar.
Og hann hefur meira að segja þýtt
eina. En víkingarnir sem komu frá
Norðurlöndum eiga stóran hlut í
sögu Normandí. Og því bað ég
hann um að segja i stuttu máli frá
komu þeirra:
— Þegar víkingarnir komu til
Normandí, komu þeir úr tveimur
áttum. Sumir komu beint frá
Danmörku, en aðrir frá Noregi.
Þeir síðarnefndu ekki beina leið,
heldur höfðu þeir flestir farið
fyrst til skozku eyjanna eða aust-
urstrandar írlands og leiðin því
Iegið kringum Bretlandseyjar áð-
ur en þeir lentu á strönd Norm-
andís á norðurströnd Frakklands.
Göngu-Hrólfur og hans menn til-
heyrðu vitanlega seinni hópnum.
Hann kom á fyrri hluta 10. aldar,
liklega árið 905. Fyrstu innrásar-
mennirnir hafa líklega komið um
825—30. Hrólfur hefur komið ann-
aðhvort frá Norður-Skotlandi eða
Austur-írlandi. Við vitum það
ekki svo glöggt, sagði próf. Muss-
et. Hann sagði að samband hefði
verið við Norðurlönd fram um
1030. En þá hefði það slitnað al-
veg. En Normandíbúar hefðu
haldið áfram að hafa samskipti
við norsku víkinganýlenduna á ír-
landi.
Fátt er um minjar frá þessum
tíma. Gröf fannst þó fyrir 120 ár-
um skammt frá Rúðuborg i Signu-
dalnum. Þetta er kvengröf og þar
fundust tvær nælur. Einnig er til
sverð annars staðar frá. En það
sem eftir lifir speglast í tungu-
málinu. í Normandí eru mörg orð
af norrænum uppruna, einkum yf-
ir áhöld og fiskveiðar, einnig
fiskanöfn. Nefndi próf. Musset
orphi sem er hornfiskur á dönsku
og har sem er haj eða hákarl, en
þessir fiskar heita allt annað ann-
ars staðar í Frakklandi. Og af
mannanöfnum nefndi hann Tur-
stin sem er Þorsteinn og Turgot,
sem er Þórgautur. Staðarnöfn má
líka rekja til norrænnar tungu.
Mörg þeirra alnorræn eða hálf-
norræn og oft með frönskum end-
ingum. Kvað prófessorinn mikinn
áhuga á íslenskri tungu f Norm-
andí af þessum ástæðum. En eng-
ar rúnaristur hafa fundist f Norm-
andf. Er hann var spurður um
hvort norrænna einkenna gætti
enn f útliti fólks f Normandf, sagði
hann að svo hefði verið fyrir 1—2
öldum, þá verið meira um ljóshært
og bláeygt fólk á skögum sem
lengst ganga í norður á Normandí
en annars staðar f Frakklandi. En
síðan hefur blöndun orðið mjög
mikil í landinu með bættum sam-
göngum.
Bayeux-refillínn
í nýjum heimkynnum