Morgunblaðið - 28.08.1983, Síða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. ÁGÚST 1983
i
Lárus Ýmir Öskaraaon kvikmyndaleikstjóri. NUrjuabUíió/KEE
Fólk eins og Erland Josepson,
Gunell Lindblom og Ingrid Tulin,
hafa öll með misjöfnum árangri,
leikstýrt kvikmyndum. Þetta
hefur gengið út í alveg hroða-
legar öfgar, eins og sagan um
ljómandi góðan rithöfund og
vinsælan í Svíþjóð sýnir. Hann
sótti það hart að fá að leikstýra
kvikmynd og menn trúðu á hæfi-
leika hans. Eg þekki fólk sem var
með honum í upptökunum, sem
voru náttúrulega í mestu ring-
ulreið. Og einu sinni var verið að
taka upp atriði þar sem tvær
persónur sitja á móti hvor ann-
arri við borð og eru að tala sam-
an. Rithöfundurinn stóð lengi
hugsi og sneri sér svo að skrift-
unni og sagði: „Heyrðu, hvernig
fer maður að því að láta sjást í
þann sem ekki er að tala?“
Það er eitt tilfelli þar sem vel
hefur tekist til með víðkunnan
menningarmann í kvikmynda-
leikstjórn og það er Hassi Al-
freðsson og mynd hans, Einfaldi
morðinginn. Alfreðsson er fræg-
ur grínisti og honum tókst svona
vel upp í sinni annarri mynd.
Hann hafði reyndar áður verið
leikari og handritahöfundur við
líklega einar tíu myndir.
En Svíar eiga líka ágæta leik-
stjóra sem gengu í gamla kvik-
myndaskólann og góðir menn
eins og Troell, Bergmann og
Videberg hafa komið upp gegn-
um iðnaðinn.“
AuÖskilin mynd
— En svo við snúum okkur
ljóðskáld og mér leist vel á hand-
ritið hans og lagði því hitt til
hliðar. Þetta er fyrsta kvik-
myndahandrit Lundholms, en
hann átti hugmyndina að „Fugl i
búri“.
Annar dans er auðskilin mynd,
ekkert flókin og sérhvert barn
ætti að getað fylgst með atburða-
rásinni því hún er einföld. Tvær
konur hittast af tilviljun. önnur
er 25 ára, hin 30 ára og sú eldri
fær far með þeirri yngri í bílnum
hennar og þær ferðast norður
eftir Svíþjóð. Á leiðinni lenda
þær i ýmsu en skilja svo í lokin.
Þetta er ferðalag í bæði ytra og
innra landslagi. Á einu plani er
þetta mjög einföld ferð og á öðru
plani er það lifsreynsla sem þær
ganga í gegnum en ég vil helst
ekki gefa neinar notkunarreglur
um hvernig menn eigi að lesa úr
myndinni."
Djúpur norrænn tónn
— Hvað er hún mikið íslensk?
„Það er erfitt að segja. Leik-
stjórinn er íslenskur og einn ís-
lenskur leikari er í myndinni.
Svíar sem skrifuðu um myndina
voru mjög ósammála um þetta.
Einn sagði: „Svona mynd gæti
enginn gert nema Islendingur."
Hann vildi meina að í henni væri
mjög djúpur norrænn tónn og því
leyndi sér ekki að það væri ís-
lendingur sem hefði gert hana.
Myndin hlýtur óhjákvæmilega að
hafa mótast af minni persónu.
Ég er íslendingur og þar með er
ekki ólíklegt að menn í Svíþjóð
Rætt við Lárus Ými Óskarsson í tilefni
frumsýningar hans á „Annar dans“ á íslandi
Ur myndinni „Annar dans“. Kim Anderzon og Iin Hugoson á fleygiferd.
Andra Dansen eöa Ann-
ar dans, myndin sem
Lárus Ýmir Óskarsson
geröi úti í Svíþjóö á síö-
asta ári, var frumsýnd í
Regnboganum síðasta
föstudag. Þetta er fyrsta
kvikmynd Lárusar í
fullri lengd, en margir
muna eflaust eftir
stuttri mynd hans sem
sýnd var í sjónvarpinu
fyrir margt löngu og
heitir „Fugl í búri“. Sú
mynd var lokaverkefni
Lárusar viÖ kvikmynda-
deild Dramatiska Insti-
tutet í Stokkhólmi. AÖ-
alhlutverkin í Andra
Dansen eru í höndum
Lisu Hugoson og Kim
Anderzon, en Sigurður
Sigurjónsson fer með
eitt hlutverk í myndinni.
Andra Dansen er tekin í
svart/hvítu.
Aðdragandinn
Lárus Ýmir Óskarsson býr á
Dunhaganum og þangað hélt
blaðamaður Morgunblaðsins í
tilefni frumsýningarinnar, að
inna hann eftir einu og öðru í
sambandi við kvikmyndina, til-
urð hennar, framgang og framtíð
og svo eitt og annað tengt starfi
kvikmyndaleikstjóra. Lárus
hellti uppá lútsterkt kaffi og hóf
síðan að rekja aðdragandann að
gerð Andra Dansen.
„Það voru tveir leikstjórar í
Svíþjóð, Jonas Cornell og Per
Berglund, sem að undirlagi
sænsku kvikmyndastofnunarinn-
ar tóku að sér að finna fólk til
kvikmyndagerðar. Það var held-
ur óvenjulegt, því venjulega sæk-
ir fólk um að gera mynd, en nú
var þessu öfugt farið. Og þeir
voru á höttunum eftir fólki sem
ekki hafði gert bíómyndir áður.
Forsendurnar fyrir vali á
mönnum til kvikmyndagerðar
fylgir oft vali á handritum, en
þeirra forsenda var; hvað getur
þessi leikstjóri gert með filmu.
Þeir ákváðu um síðir að ég ætti
að fá að gera mynd.“
— Vakti það ekki úlfaþyt í
Svíþjóð að Islendingur fengi að
gera mynd kostaða af þeim?
„Ekki úlfaþyt. Nei. Ég fékk
mína menntun hjá þeim. Ef það
hefur farið öfugt í einhverja hafa
þeir verið nógu kurteisir til að
hafa ekki hátt um það. Þú mátt
ekki vera fordómafullur í Svíþjóð
ef útlendingar eiga í hlut. Það er
alveg bannað. En það hafa ef-
laust verið margir Svíar sem
vildu fá að spreyta sig. Ég er
reyndar aðeins annar í röðinni úr
DI (Dramatiska Institutet) sem
gerir bíómynd í Svíþjóð frá því
að DI var stofnað í kringum 1970.
Valinkunnt
menningarfólk
Það er nefnilega meginfeill
ráðamanna í kvikmyndagerð í
Svíþjóð að hafa látið valinkunnt
menningarfólk, svo sem rithöf-
unda og leikhúsfólk, vera að gera
kvikmyndir. Það hefur staðið
kvikmyndagerð þar fyrir þrifum.
Þetta fólk virðir ekki þá verk-
kunnáttu, sem þarf við gerð
kvikmyndar. Fyrir þeim er þetta
frekar ástand en starf: Það dugar
að vera áhugasamur um að gera
kvikmynd og hafa góða greind.
Það finnst þeim nóg. Oft er val-
inkunnu menningarfólki, eins og
Bergmann-leikurum til dæmis,
fengin slík verkefni í hendur.
aftur að Andra Dansen. Varstu
með tilbúið handritið þegar þér
bauðst að leikstýra?
„Nei. Þegar þeir félagarnir
Cornell og Berglund töluðu við
mig, hafði ég samband við gaml-
an samstarfsfélaga, sem fór að
skrifa handrit eftir sinni hug-
mynd og ég byrjaði að gera hand-
rit eftir sænskri skáldsögu eftir
Gerda Antti. Hann heitir Lars
Lundholm þessi félagi minn og er
sjái eitthvað islenskt við hana.
Eg stend nær þessari mynd en
mörgu öðru sem ég hef gert. En
þegar fólk er að byrja í sinni
listgrein, þreifar það sig áfram
... leitar að tón. Ég er að gera
það í þessari mynd og núna veit
ég meira um sjálfan mig og minn
tón. Næsta mynd verður öðruvísi
en þessi.“
— Hvað annað veistu um
næstu mynd?