Morgunblaðið - 31.08.1983, Síða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGÚST 1983
Minning:
Próf. Kristbjörn
Tryggvason lœknir
Kristbjörn Tryggvason lést að-
faranótt 23. ágúst sl. Kom andlát
hans ekki á óvart, þar sem hann
hafði um árabil átt við alvarlegan
hjartasjúkdóm að stríða.
‘'Kristbjörn Tryggvason fæddist
í Reykjavík 29. júlí 1909, sonur
hjónanna Tryggva Björnssonar,
skipstjóra, og konu hans, Krist-
jönu Guðlaugsdóttur, bónda í
Hvammi í Eyjafirði Jónssonar.
Stúdentsprófi lauk Kristbjörn frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1931 og embættisprófi í læknis-
fræði frá Háskóla Islands sumarið
1926. Hann stundaði sérnám í
sjúkrahúsum í Kaupmannahöfn
og var viðurkenndur sérfræðingur
í barnalækningum hér á landi í
nóvember 1940. Eftir heimkomuna
frá Kaupmannahöfn sama ár hóf
hann störf í sérgrein sinni. Á þeim
árum tíðkaðist það, að læknar
færu í sjúkravitjanir í heimahús
jafnt að nóttu sem degi og þar var
Kristbjörn Tryggvason engin und-
antekning nema síður væri. Hygg
ég að þeir séu æði margir, sem
minnast með þakklæti heimsókna
hans á hvaða tíma sólarhrings
sem var til veikra barna sinna og
er undirritaður þeirra á meðal.
Hann var sterkur persónuleiki og
átti að verðleikum óskorað traust
sinna sjúklinga. Kristbjörn var af-
ar glöggur að greina sjúkdóma við
sóttarsæng. Samviskusemi var
honum í blóð borin og hann hlífði
sér hvergi þar sem hann gat orðið
að liði. Skapaðist því iðulega náið
persónulegt samband og vinátta
milli læknisins, sjúklinga hans og
aðstandenda þeirra, sem ekki
rofnaði þótt árin liðu.
Á þeim árum, sem Kristbjörn
stundaði barnalækningar úti á
meðal fólks hér í borginni, vann
hann jafnframt sem aðstoðar-
læknir ungbarnaverndar Líknar
og síðar á Heilsuverndarstöð
Reykjavíkur. Var honum starfið
að heilsuverndarmálum yngstu
kynslóðarinnar ávallt mjög hug-
leikið, enda leituðu heilbrigðisyf-
irvöld oft ráða hjá honum varð-
andi skipulag í þeim efnum.
Þegar barnadeild var sett á
stofn við Landspítalann árið 1956,
var Kristbjörn ráðinn þar deild-
arlæknir og síðar var hann
skipaður yfirlæknir deildarinnar.
Árið 1965 flutti barnadeildin í
nýtt og fullkomið húsnæði í
Landspítalanum. Mat Kristbjöm
ávallt mikils þann stóra þátt, sem
félagskonur í Kvenfélagi Hrings-
ins áttu í að skapa hina nýju og
bættu aðstöðu.
Árið 1960 var Kristbjörn skip-
aður dósent í barnasjúkdómafræði
við Háskóla íslands og 1970 pró-
fessor í greininni. Hann var mjög
rómaður af stúdentum sem góður
kennari og þóttu verkleg námskeið
hans til fyrirmyndar. Kristbjörn
fylgdist vel með í fræðigrein sinni
og fór oft í heimsóknir til erlendra
sjúkrahúsa á Norðurlöndum, í
Bretlandi og í Bandaríkjunum.
Meðal annars var honum boðið til
Harvard-háskóla, þar sem hann
flutti fyrirlestra.
Kristbjörn Tryggvason tók rík-
an þátt í félagsmálum stéttar
sinnar fyrr á árum, sat í stjórn
Læknafélags Reykjavíkur og var
formaður þess 1948—1950. Þá var
hann í stjórn Elli- og örorkutrygg-
ingasjóðs lækna frá stofnun hans
1945 og fram til 1976. Hann var
kjörinn heiðursfélagi í Læknafé-
lagi Reykjavíkur á sl. ári. Meðal
stéttarbræðra á Norðurlöndum
var Kristbörn vel þekktur og mik-
ils metinn. Hann sat í stjórn
Nordisk peditrisk Kongres
1967—1976 og var þar forseti
1970—1973, en á þeim tíma var
þing norræna barnalækna haldið
hér á landi. Þá var Kristbjörn
heiðursfélagi í Dansk pediatrisk
selskab og barnlákarföreningen í
Finnlandi auk Félags íslenskra
bamalækna.
Eftir að Kristbjörn lét af störf-
um prófessors og yfirlæknis árið
1974 undi hann því ekki að setjast
í helgan stein, en gerðist héraðs-
læknir af og til næstu árin.
Kristbjörn var ferðagarpur
hinn mesti meðan heiisa leyfði og
ferðaðist um landið þvert og endi-
langt í hópi innlendra og erlendra
vina. Öræfin heilluðu hann sér-
staklega og braust hann áður fyrr
yfir marga torfæruna bæði á Kjal-
vegi, Fjallabaksleið, Sprengisandi
og Herðubreiðarslóðum til að
kanna eftirsóttan áfangastað.
Hann undi sér einnig vel við fagra
laxveiðiá í hópi góðra kunningja.
Kristbjörn Tryggvason var
maður einarður í framkomu og
hreinskiptinn. Hann hafði fast-
mótaðar skoðanir og átti auðvelt
með að taka málefnalega afstöðu.
Hann var ákveðinn stjórnandi, en
harðastur var hann við sjálfan sig.
Kristbjörn Tryggvason var
tvíkvæntur. Fyrri kona hans var
Fanney Sigurgeirsdóttir, en hún
lést árið 1941. Síðari kona hans er
Guðbjörg Helgadóttir Bergs. Eru
börn þeirra hjóna þrjú, öll mikið
mannkostafólk, en þau eru: Helgi,
dr. med., kvæntur Sigríði Sigurð-
ardóttur. Fanney, gift Gunnari
Einarssyni endurskoðanda og
Halla kennari, ógift.
Heimili þeirra Dúddu, en svo er
Guðbjörg kölluð meðal vina, og
Kristbjarnar var rómað fyrir
rausn og myndarbrag meðan bæði
héldu heilsu. Við hjónin þökkum
innilega margar ánægjulegar
samverustundir á heimili þeirra
sem og utan þess.
Að leiðarlokum þakka ég hjart-
anlega fjörutíu ára náin kynni og
kveð drengskaparmann og góðan
vin.
Guðbjörgu og fjölskyldunni allri
eru sendar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Ólafur Bjarnason
Kristbjörn Tryggvason barna-
læknir er látinn. Með honum er
genginn merkur maður og braut-
ryðjandi í íslenskri læknastétt.
Kristbjörn fæddist í Reykjavík,
uppalinn í vesturbænum, sonur
hjónanna Tryggva Björnssonar
skipstjóra og konu hans, Krist-
jönu Guðlaugsdóttur. Hann lauk
stúdentsprófi frá Menntaskólan-
Gunnar Péturs-
son — Kveðjuorð
„Hann var drengur góður," var
eitt sinn sagt um mætan mann.
Einnig má vitna til Njáls sögu þar
sem s'egir að Bergþóra hafi verið
„drengur góður". — Þessi orð
hæfa Gunnari Péturssyni.
Á of stuttri lífsleið hans, og á
stundum erfiðri, vita allir sem
hann þekktu, að hann brást ekki
þeim sem honum þótti vænt um.
Hann var tryggur og trúr í eðli
sínu. Ljómandi greindur, gaman-
samur og orðhnittinn. Margur
maðurinn mætti öfunda slíkan
mann af þeim hæfileikum sem
hann fékk í vöggugjöf.
Ekki er ástæða til að rekja lífs-
feril hans hér. Það munu aðrir
gera. En góðs drengs er víða sakn-
að. — Er nú skarð fyrir skildi, þar
sem hann er allur.
Almættið verndi hann, og ljósið
vísi honum veg um óþekkta stigu,
sem við öll eigum eftir að feta.
Með kærleik og þakklæti er vin-
ur kvaddur að sinni.
B.J.
um í Reykjavík árið 1931 og emb-
ættisprófi í læknisfræði frá Há-
skóla íslands árið 1936. Stundaði
síðan héraðslæknisstörf og hlaut
almennt lækningaleyfi 7. júní
1939. Hann fór til Danmerkur og
starfaði þar á ýmsum sjúkrastofn-
unum, þó aðallega á barnadeild-
um. Kom heim til íslands aftur í
byrjun síðasta stríðs, einn af Pets-
amóförunum. { nóvember 1940
hlaut hann viðurkenningu sem
sérfræðingur í barnalækningum
og stundaði síðan almennar lækn-
ingar og barnalækningar í
Reykjavík. Hann lagði sjúklinga
sína inn í Landakotsspítala og
meðhöndlaði þá þar þó ekki væri
þar sérstök barnadeild á þeim
tíma. Jafnhliða þessu starfaði
hann við ungbarnavernd Líknar
og síðar Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur 1941—1952. Hann var
læknir Vöggustofu Reykjavíkur-
borgar við Sunnutorg og barna-
heimilis Reykjavíkurborgar að
Silungapolli.
Þó Kristbjörn væri ekki fyrsti
íslenski læknirinn sem hlaut sér-
fræðingsviðurkenningu sem
barnalæknir var hann um margt
brautryðjandi á sviði barnalækn-
inga hér á landi. Störf Kristbjarn-
ar að velferðarmálum íslenskra
barna voru margþætt. Hann átti
mikið og gott samstarf við kvenfé-
lagið Hringinn alla tíð og studdi
Hringskonur í starfi þeirra að
uppbyggingu sérstaks barnaspít-
ala. Þetta starf leiddi til þess að
sérstök barnadeild var opnuð 19.
júní 1957 í eldri byggingu Land-
spítalans. Þar var Kristbjörn
skipaður deildarlæknir og síðar
yfirlæknir og gegndi því starfi uns
hann lét af störfum í september
1974. Þessa deild skipulagði hann
frá grunni. Á árinu 1965 flutti
deildin svo í nýbyggingu Landspít-
alans og hét nú Barnaspítali
Hringsins. Fátt var Kristbirni
hugleiknara en vöxtur og viðgang-
ur Barnaspítalans, sem var óska-
barn hans. Hann fylgdist með
starfseminni þar alla tíð eftir að
hann lét af embætti svo og þeim er
þar unnu.
Fljótlega eftir að Kristbjörn
koma heim tók hann að miðla öðr-
um af þekkingu sinni. Hann flutti
fyrirlestra og kenndi m.a. í Hjúkr-
unarskólanum. Barnalæknisfræði
var þá ekki kennd sem sérstök
grein í læknadeildinni en lækna-
stúdentar fengu veður af Krist-
birni og ég minnist þess að Félag
læknanema fékk hann til að flytja
fyrirlestra á kvöldfundum hjá
okkur á Gamla Garði. Síðar var
svo upp tekin kennsla í barna-
læknisfræði við læknadeild Há-
skóla íslands og varð Kristbjörn
dósent í september 1960 og próf-
essor í september 1970 og gegndi
því embætti uns hann lét af störf-
um í september 1974.
Kristbjörn naut álits og viður-
kenningar stéttarbræðra sinna
hér á landi sem erlendis. Hann var
heiðursfélagi í Félagi íslenskra
barnalækna, Læknafélagi Reykja-
víkur, norræna barnalæknasam-
bandinu, danska- og finnska
barnalæknafélaginu. Hann flutti
fyrirlestra vestanhafs í boði Har-
vard-háskóla í Boston. Sat i stjórn
norræna barnalæknasambandsins
og var forseti þess 1970—1973.
Hann var aðalforgöngumaður
þess að samnorrænt barnalækna-
þing var haldið hér í Reykjavík
sumarið 1973 og var forseti þess
þings, sem tókst með afbrigðum
vel. Kristbjörn var aðal hvata-
maður að stofnun Félags íslenskra
barnalækna. Hann sat í stjórn
Læknafélags Reykjavíkur 1944—
1946 og var formaður þess félags
1947—1950. Hann var í stjórn Elli-
og örorkutryggingasjóðs lækna
frá stofnun hans árið 1945 til 1976
og sinnti ýmsum öðrum félags-
störfum í þágu lækna. Kristbjörn
ritaði fjölmargar greinar í
Læknablaðið og víðar.
Kristbjörn Tryggvason var
maður duglegur og skyldurækinn í
starfi, gerði miklar kröfur til
sjálfs síns og annarra er með hon-
um störfuðu. Hann var hæggerður
en skapmikill og hélt fast við sinn
málstað, hver sem í hlut átti.
Hann var vinfastur, stundum dá-
lítið hrjúfur á yfirborði en undir
niðri hlýr og hjálpsamur, kom það
best fram í samskiptum hans við
sjúklingana og foreldra þeirra.
Hann sagði eitt sinn: „Þetta fólk
trúir okkur fyrir því dýrmætasta
sem það á, börnunum sínum."
Kristbjörn Tryggvason var vel
menntaður læknir, las mikið.sótti
læknaþing og námskeið og fylgdist
vel með nýjungum í starfinu.
Hann lagði mikla alúð við kennslu
og var sífellt að miðla öðrum af
þekkingu sinni og reynslu. Ég
minnist Kristbjarnar fyrst sem
kennara míns, síðar sem yfir-
manns og samstarfsmanns um
árabil. Hann var óvenjulega
glöggur „kliniker" og sá og skynj-
aði ýmislegt sem við hin komum
ekki auga á fyrr en hann benti á
það.
Lengst af þeim tíma er Krist-
björn starfaði við Barnaspítala
Hringsins átti hann við að stríða
erfiðan sjúkdóm er sjaldnast lét
hann í friði. Hann þurfti margoft
að liggja í sjúkrahúsum vegna
þessa og gekkst undir stórar að-
gerðir erlendis. Þrátt fyrir þetta
var það fjarri skapi Kristbjarnar
að æðrast og ræddi hann tæpi-
tungulaust um sjúkdóm sinn og
kom til starfa eftir hverja raun,
fullur áhuga og starfsgleði.
Eftir að Kristbjörn lét af emb-
ætti stundaði hann héraðslækn-
isstörf í viðlögum, fyrst einn en
síðar í samvinnu við son sinn,
Helga lækni, allt fram á síðasta
dag.
Kristbjörn var tvíkvæntur.
Fyrri kona hans var Fanney Sig-
urgeirsdóttir, en hana missti hann
eftir skamma sambúð. Síðari kona
hans er Guðbjörg Helgadóttir er
bjó honum gott heimili og stóð við
hlið hans meðan heilsa og kraftar
leyfðu. Þeim varð þriggja barna
auðið, Helga, Fanneyjar og Höllu.
Með þessum fáum orðum vil ég
fyrir hönd samstarfsfólks Krist-
bjarnar Tryggvasonar á Barna-
spítala Hringsins, Landsíptalan-
um, votta honum virðingu og
þakklæti fyrir samfylgdina á liðn-
um árum. Við yljum okkur við
minningu góðs vinar.
Eiginkonu, börnum og öðrum
ættingjum vottum við samúð
okkar.
Heiðruð sé minning hans.
Björn Júlíusson
Mig setti hljóðan, er mér barst
fregnin um lát Kristbjarnar
Tryggvasonar, eins besta vinar
míns og starfsbróður.
Að vísu var mér svo vel kunnugt
um hinn erfiða hjartasjúkdóm,
sem hann þjáðist af í fjölmörg ár,
að mér kom það engan vegin á
óvart.
Sjálfur sagði Kristbjörn oft
brosandi, að hann ætti að réttu
lagi að vera löngu dáinn úr þess-
um sjúkdómi.
Þrátt fyrir veikindi sín hlífði
hann sér lítt.
Eftir að hann lét af störfum
sem prófessor og yfirlæknir
barnadeildar Landspítalans fór
hann alloft út á land og starfaði
fyrir héraðslækna í fríum þeirra
eða forföllum.
Hann fór þá oft í erfiðar sjúkra-
vitjanir út í héruðin og virtist
honum falla einkarvel slík störf
úti á landi.
Ég minntist stundum á það við
hann að þetta hlyti að vera of erf-
itt fyrir hann, en hann svaraði því
til að hann vildi starfa og lifa sem
eðlilegustu lífi meðan hann gæti
og taka þeirri áhættu, sem því
fylgdi. Svo mikill var áhuginn og
starfslöngunin.
Kristbjörn var alla tíð mjög
ósérhlífinn og fljótur að koma til
hjálpar er til hans var leitað.
Ég gleymi því aldrei hve natinn
og umhyggjusamur hann var við
börn mín, er þau veiktust.
Við hjónin höfum oft minnst á
það þegar Guðrún dóttir okkar, þá
fimm ára gömul, varð skyndilega
fársjúk og ég var staddur erlendis.
Móðir hennar hringdi í Kristbjörn
síðla kvölds og hann kom að
vörmu spori og skoðaði hana.
Taldi hann þetta vera lungnabólgu
og gaf henni viðeigandi meðferð.
Snemma næsta morgun vitjaði
hann hennar áður en hann fór á
spítalann og aftur að kvöldi sama
dags.
Svona hélt hann áfram að
stunda telpuna næstu daga þar til
henni var batnað.
Það hafa fjölmargir svipaða
sögu að segja af umhyggjusemi og
dugnaði þessa frábæra læknis.
Eg hafði oft gaman að því hve
ákveðinn og einbeittur hann var.
Hann var fljótur að ákveða hlut-
ina og tók þá engum vettlingatök-
um.
Kristbjörn var mjög glöggur á
sjúkdómsgreiningar, velmenntað-
ur og víðlesinn.
Náms- og starfsferil hans ætla
ég ekki að rekja hér. Það munu
aðrir gera.
Við vorum samstúdentar og
héldum upp á 50 ára stúdentaaf-
mælið með hátíðlegum hætti fyrir
rúmlega einu ári.
Kynni okkar urðu fyrst mjög
náin eftir að ég kom heim frá
Danmörku árið 1945 að afloknu
framhaldsnámi.
Ég fann fljótt, að ég hafði eign-
ast traustan og góðan vin í Krist-
birni og leitaði oft ráða hjá hon-
um.
Þau eru mörg börnin, sem að
hann fékk frá mér til skoðunar og
meðferðar.
Hann sendi einnig oft börn til
mín með sjúkdóma í hálsi, nefi og
eyrum, einkum þau sem þjáðust af
slæmum eyrnabólgum.
Kristbjörn hafði mjög gaman af
lax- og silungsveiði eins og ég og
vorum við oft saman við þá íþrótt.
Ekki man ég hve mörg sumur
við vorum saman að veiði í Laxá í
Þingeyjarsýslu, en þau voru mörg.
Þar gekk hann til verks með
sama áhuga og atorku eins og öðru
sem að hann tók sér fyrir hendur,
árrisull og iðinn, enda fengsæll.
Við spjölluðum oft um ýmis
ævintýr, sem við lentum í við Laxá
og höfðum gaman af.
Hann var einn besti félagi sem
ég hefi átt.
Árið 1954 var ég að leita að öðru
húsnæði fyrir lækningastofu
mína, því að ég þurfti að rýma það
sem ég hafði haft í húsi Gunnl-
augs heitins Einarssonar læknis,
að Sóleyjargötu 5, þar eð Kristján
sonur hans þufti á því að halda
fyrir tannlækningar.
í vandræðum mínum leitaði ég
til Kristbjarnar og kvaðst hann
vita um hæð í næsta húsi við sig á
Miklubraut 50, sem mundi losna
fljótlega.
Hafði hann milligöngu um að ég
fengi hæðina keypta og það fór
svo. Kristján heitinn Hannesson
læknir gekk inn í kaupin með mér
og hafði þar einnig sína stofu. Síð-
an hefi ég starfað í nábýli við
Kristbjörn og við því átt hægt með
að líta inn hvor til annars.
Þegar ég kom til landsins 1945
var Kristbjörn ekkjumaður. Fann-