Morgunblaðið - 29.09.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1983
„Maó var ekki glæpamaður"
en var hann geðveikur?
í nýjasta hefti bandaríska vikuritsins Time er að fínna ítarlega
grein um Kína eftir blaðamanninn Theodore H. White. White fór
fyrir 45 árum fyrsta sinni til Kína og kynnti sér þá land og þjóð.
Hann sneri aftur til landsins fyrr á þessu ári til þess að kynna sér
allar þær breytingar, sem orðið hafa í landinu frá því hann kom
þangað fyrst. Grein hans er um margt athyglisverð og hér á eftir
fara nokkur atriði úr henni.
„... Maó var að sjálfsögðu
stærsta nafnið í hópi félaganna,
sem ekki aðeins höfðu náð að
skekja undirstöður landsins held-
ur alls heimsins. Hann hélt til
Peking og varð guð og það leikur
vart nokkur vafi á því að hann
varð jafnframt geðveikur..."
„ ... Peng Dehuai, mikilhæfur
herforingi, sem barist hafði við
hlið Maós í 20 ár og var síðar út-
nefndur varnarmálaráðherra,
varð fyrstur til þess að gagnrýna
Maó opinberlega. Sú gagnrýni
varð honum dýrkeypt. Sýktur af
krabbameini var hann lagður inn
á almenningssjúkrahús og látinn
deyja drottni sínum á sjúkrastofu,
þar sem pappír huldi glugga her-
bergisins svo hann fengi ekki litið
sólina..."
Af spjöldum sögunnar?
„... Það sem núna er að gerast
í Kína eru miklar umræður um
hvort þurrka eigi Maó Tse-tung
alfarið út af spjöldum kínverskrar
sögu eða hvort leyfa eigi þeirri
„Maó-hugsun“, sem enn eimir eftir
af, að falla í gleymskunnar dá í
tímans rás..."
... Enn meiri hörmungar áttu
sér stað í Kína á þeim tíma er
Nixon Bandaríkjaforseti fór þang-
að í heimsókn 1972; þjóðhetjur
voru drepnar eða þeim þröngvað
til að fremja sjálfsmorð, tugir
þúsunda af ágætu fólki voru í
fangelsi eða sættu pyndingum, t
mörg þúsund manns voru líflátin
af öfgamönnum og herinn tilkall-
aður til að koma á lögum og reglu
eftir að blóðið flaut um göturnar
af vöidum ungra rauðra varðliða í
borgarastyrjöld ... “
„ ... Þ e i r, sem umgengust
hann (Maó, innsk. blm.) á þeim
tíma er veldissól hans var hæst á
lofti og er hann var orðinn geð-
veikur, undrast hvað varð til þess
að orsaka hin illu umskipti í hon-
um og jafnframt hvenær þau
urðu.
Frá sjúkdómsfræðilegum sjón-
arhóli horfir málið þannig við:
Þeir sem rannsökuðu málið segja
hann um margra ára skeið hafa
þjáðst af Alzheimer-sjúkdómnum,
heilasjúkdómi, sem leiðir ti!
ótímabærrar öldrunar. Að sögn
kunnugra fékk Maó nokkur væg
hjartaáföll árið 1959, en aðrir
segja þau ekki hafa angrað hann
fyrr en tveimur árum síðar. Smám
saman breyttist Maó í hegðun og
tók í auknum mæli á móti gestum
í svefnherbergi húss síns. Her-
bergið líktist einna helst svínastíu
og bækur, blöð og bæklingar voru
dreifð um rúm hans. Hann var
lokaður af frá umheiminum og
varð fangi í eigin höll, fangi konu
sinnar, Jiang Qing, og Shanghai-
Maó Tse-tung í miðju með Chou En-lai (tv.) og Chu Teh sér við hlið þremur
árum fyrir byltinguna 1949.
Jiang Qiung, eiginkona Maós, á flugvellinum f Peking 1974.
búanna, sem mynduðu fjórmenn-
ingaklíkuna með henni. Þegar dró
nær endalokum átti hann orðið
erfitt um mál. Þurfti túlka til þess
að greina hvort eitthvert vit var í
umli því og hryglum, sem hann
sendi frá sér. Þegar hér var komið
sögu var búið að drepa alla hans
nánustu vini eða þeir höfðu verið
gerðir brottrækir frá híbýlum
hans. Jiang Qing túlkaði allar
skipanir hans..."
Skelfingarskeið
„... Skipta má hörmungar-
tímabilinu, sem fylgdi í kjölfar
menningarbyltingarinnar, í þrjú
skeið. Lokaskeiðið hófst eftir að
Lin Biao fórst í flugslysi í sept-
ember 1971, er hann reyndi að
flýja eftir að flett hafði verið ofan
af fyrirætlunum hans um að
myrða Maó. Lin Biao gerði sér
grein fyrir krankleika Maós og
taldi, að um leið og honum yrði
komið fyrir kattarnef yrði endi
bundinn á þetta ofurvald ..."
„... Á meðan skelfingarskeið
þetta stóð yfir í Kína í kjölfar
menningarbyltingarinnar má
líkja ástandinu við það sem var á
valdatímum nasista í Þýskalandi.
Hópar rauðra varðliða og hug-
sjónamanna börðust hverjir gegn
öðrum í öllum borgum landsins og
kepptust með því við að heiðra
hugsun Maós. Frásagnir manna úr
innsta hring staðfesta þá skálm-
öld er ríkti..."
„... Engin staðfest frásögn er
til af valdaráninu er fjórmenn-
ingaklíkunni var steypt af stóli.
(Atburðurinn átti sér stað þann 6.
október 1976, innsk. blm. Mbl.) Því
var stjórnað af gömlum herfor-
ingjum, Ye Jianying og Li Xianni-
an. Vitneskja mín byggist aðeins á
þeim fáu setningum, sem mér
tókst að kreista út úr Wu Xiu-
quan, varahershöfðingja kín-
verska hersins á þeim tíma. Sagði
hann að herinn hefði engri mót-
spyrnu mætt við handtöku fjór-
menninganna á heimilum þeirra.
Það var þó ekki fyrr en 6 dögum
Símamynd AP.
Með sigurbros á vör
John Bertrand, skipstjóri áströlsku skútunnar Australia II, er
hér brosmildur á svip. Hann hafði enda ærna ástæðu til. Undir
hans stjórn rufu Ástralir 132 ára einokun Bandaríkjamanna í
keppninni um Ameríkubikarinn í siglingum.
Sovéskar farþegaþotur
með njósnamyndavélar
Frá Önnu Bjarnadóttur,
rréttaritara Mbl. í Sviss.
ÞOTUR sovéska flugfélagsins Aero-
flot, af gerðinni Tll—154, sem fljúga í
áætlunarflugi til borga í Vestur-Þýska-
landi og Sviss, eru búnar mjög ná-
kvæmum njósnamyndavélum. ARD-
sjónvarpsstöðin í Vestur-Þýskalandi
sýndi nýlega mynd þar sem myndavél-
arlinsur sáust mjög vel á belg þotu af
þessari gerð, sem var að lenda á flug-
vellinum í Frankfurt.
Talsmaður svissneska hersins
staðfesti í gær að sovéskar vélar sem
fljúga til Zurich og Genfar væru
einnig búnar myndavélum. Hann
sagði að það væri ekkert leyndarmál,
tillit væri til þess tekið og mikilvæg-
ustu hlutir hersins væru faldir fyrir
þeim.
Sviss er Iltið land og sovéskar vél-
ar fljúga yfir mestallan hluta lands-
ins í áætlunarflugi sinu þangað. Sov-
ésk vöruflutningavél fór út af leið í
fyrra og flaug yfir Gotthard-fjall-
garðinn. Flugherinn beindi vélinni
inn á rétta braut, en stjórnvöld
gerðu ekkert í málinu. Fyrr í þessum
mánuði þurfti flugherinn að hafa af-
skipti af búlgarskri vél sem var á
ferð í svissneskri lofthelgi í óleyfi.
Fyrirspurn var um þessi mál í
svissneska þinginu í gær og sam-
göngumálaráðuneytið hefur nú lofað
að kanna þau nánar.
TU—154-vélarnar eru þannig úr
garði gerðar að þær geta verið not-
aðar bæði til farþega- og hernaðar-
flugs. Talsmaður svissneska flug-
hersins fullyrti að bandarfskar far-
þegaþotur væru ekki búnar sama út-
búnaði og hinar sovésku og benti á
að Bandaríkjamenn fá allar myndir
sem þeir þurfa frá gervihnöttum.
Flugbanni milli Sviss og Sovét-
ríkjanna lýkur á fimmtudag. Það var
sett 14. september til að mótmæla
skotárás Sovétmanna á kóresku far-
þegaþotuna fyrr í þessum mánuði.
Kemst Pakistan í úr-
slit á HM
Stokkhólmi, 28. september. AP.
BANDARÍSKU og pakistönsku
bridgesveitirnar héldu áfram upptekn-
um hætti á heimsmeistaramótinu í
bridge í Stokkhóimi í gær og sigruöu
báðar ( síðari leikjum dagsins, banda-
ríska sveitin vann þá sænsku 19—11
og sú pakistanska sigraði lið karab-
ísku eyjanna 24—6.
í bridge?
Fyrr um daginn mættust Banda-
ríkin og Pakistan og lauk leiknum
með yfirburðasigri Bandaríkjanna.
Átta umferðum er ólokið, en staðan
að sex umferðum loknum er sú, að
Bandaríkin hafa 138 stig, Pakistan
112, Svíþjóð 87,5, Nýja Sjáland 87,
ftalia 85, Brasilía 76, Indónesfa 64
og karabísku eyjarnar 60 stig.
Dansari missti vinnuna:
Loftaði ekki ballerínunum
Lundúnum, 27. neplember. AP.
Ballettdansarinn Geoffrey
Wynne missti vinnuna hjá
„London Festival Ballet“ fyrir
stuttu og var ástæðan sú að
hann var of linur og kraftlaus.
„Hann skorti ýmis karl-
mennskutákn, og við gátum
því ekki notað hann lengur,“
sagði í fréttatilkynningu frá
dansflokknum.
Wynne var að vonum óánægð-
ur, enda hafði hann starfað við
flokkinn í 8 ár. En hann loftaði
ekki lengur stúlkunum þegar að
tilþrifamiklum atriðum kom. Að
sjálfsögðu var það ekki nógu
gott, en Wynne er aðeins 60 kíló
og fremur stuttur. Vinnuveit-
endur hans segja hinn 35 ára
gamla dansara hafa náð há-
punkti sínum fyrir nokkrum ár-
um, hann hefði haldið sér vel, en
kröfurnar hefðu aukist. Ekki var
þess getið hvort ballerínurnar
hefðu þyngst.