Morgunblaðið - 30.11.1983, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. NÓVEMBER 1983
Ovenjulegur
Dropi í hafið
Hijóm-
plotur
Árni Johnsen
Dropi í hafið heitir hljómplata
ungs fólks sem auðheyrilega vill
tjá hug sinn, von og þrá í takt
við tónlistina. Aðstandendur
Dropa í hafið eru Kristinn Ní-
elsson, Sveinn Hauksson, Sig-
urður Rúnar Jónsson, Hildur
Ragnarsdóttir, Helgi Pétursson
og Reynir Sigurðsson.
Maður veltir því ósjálfrátt
fyrir sér stundum hvað hið unga
fólk, sem sinnir tónlistinni af al-
mætti, gerði ef það fyndi ekki
orku sinni og hugsjónum farveg
hjá tónlistargyðjunni, en víst er
að það er mikið efni í þessu fólki
og það reynir eins og vera ber að
brjóta nýjar leiðir, nýja mögu-
leika í tjáningunni.
Lögin í Dropa í hafið eru
byggð á hversdagsmyndum úr
mannlífinu, alþjóðlegur tónn. E1
Salvador heitir eitt, Hugleiðing
annað, Sporið það þriðja, gull-
fallegt lag sem er skemmtilega
flutt, Aðeins þú. Þá má nefna
lagið Á leið í vinnuna sem er
hummað og trallað á vinalegan
hátt.
Sterkasti hluti plötunnar eru
lögin þar sem hljóðfærin ein fá
tækifæri til að spjalla saman,
enda eru þar einnig beztu lögin í
einum rykk, svo sem Olíuborun í
Flatey, Spurn og Dropi í hafið.
Það er mikill kraftur á bak við
verk fólksins á Dropa í hafið og
platan er altjent meira en venju-
legur dropi í hafið.
Ein af betri plötum ársins
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
UB 40
Labour of Love.
DEP Inter./ Steinar
Það hlaut að koma að því að
hin frábæra tónlist, sem UB 40
spilar, næði almennum vinsæld-
um. Undanfarin ár hefur UB 40
verið í hópi bestu reggae-
hljómsveita, ef ekki sú besta.
Þeir hafa verið vinsælir í heima-
landi sínu, Bretlandi, en annars
staðar hefur minna farið fyrir
þeim. En fyrir nokkru braut lag-
ið „Red, Red Wine“ ísinn. Hér-
iendis var því tekið opnum örm-
um og ekki af ástæðulausu. Lag-
ið er tekið af nýlegri plötu UB 40
sem þeir kalla „Labour of Love".
Öll lögin á plötunni eru eftir
aðra en þá félaga en eiga það öll
sameiginlegt að hafa verið upp-
áhaldslög þeirra í æsku. Lögin
eru tíu og öll tekin upp á hljóm-
leikaferðalagi hljómsveitarinnar
fyrr á árinu, þótt ekkert bendi til
þess, þegar á er hlustað. Með-
ferðin er hreint frábær. Allar út-
setningar gefa lögunum nýjan
svip án þess að rýra gæði lagsins
eða brjóta gamla formið.
Um hvert og eitt lag mætti
halda langa tölu. Ekki verður
farið út í þá sálma hér en ég
bendi á þrjú lög. „Red, Red
Wine“, ættu allir að þekkja. Það
er einstakt og eitt af bestu lög-
um plötunnar. (Heyrst hefur að
nokkrir ungir sveinar hafi ekki
treyst sér til að nefna rauðvín
svo oft á nafn og því breytt nafn-
inu í „Red Red Gredd", hvað sem
það nú þýðir.) Annað jafn gott er
„Cherry oh Baby“. Ef þetta verð-
ur ekki vinsælt á eftir rauðvín-
inu er ég illa svikinn. Þriðja og
jafnframt langbesta lag plöt-
unnar, og eitt besta „reggae“-lag
sem heyrst hefur lengi, er
„Guilty". Rólegur hjartaknúsari
sem aðeins er hægt að segja eitt
um: unaðslegt.
Hafi einhver veigrað sér við að
kaupa „Labour of Love“ vegna
þess að sá hélt „Red, Red Wine“
vera það eina sem bragð væri að
á plötunni þá er honum hér með
tilkynnt: Hlauptu strax og
kauptu rauðvínið ásamt hinu
góðgætinu.
FM/ AM.
Hressileg endurfæðing
Hljóm
nrnTTra
Sigurður Sverrisson
Black Sabbath
Born Again
Vertigo/Fálkinn
Mönnum leist ekki á blikuna
þegar tilkynnt var, að Ian Gillan
tæki við hljóðnemanum hjá
Sabbath úr höndum Ronnie
James Dio. Tortryggnin var
skiljanleg því ekki voru nema
nokkrir mánuðir frá því Gillan
varð að taka sér hlé frá söngnum
vegna meins í hálsi. Þannig á sig
kominn virtist hann eiga tak-
markaða möguleika á að feta í
fótspor Dio svo eitthvert bragð
væri að.
Born Again heitir fyrsta af-
kvæmi samvinnu Ian Gillan og
hinna í Sabbath. Þótt sjálfur sé
ég orðinn dulítið leiður á Gillan
á köflum verður því ekki í móti
mælt, að hann kemst frá þessari
plötu með slíkum glæsiþrag að
undrum sætir. Mér er til efs að
hann hafi skilað betri söng í ára-
raðir.
Sérstaklega fer hann á kostum
í laginu Disturbing the Priest,
þar sem undirtónninn er ógn-
vekjandi og geðveikislegar
hlátrarokur og öskur Gillan eru
þess eðlis, að manni rennur kalt
vatn milli skinns og hörunds.
Sabbath hefur alltaf haft
þennan „djöfuls“-stimpil á sér og
ég fæ ekki séð að hann verði
þveginn af með þessari plötu.
Eftir að hafa fylgst nokkuð
grannt með gangi mála hjá þess-
um sveinum vel á annan áratug
er mér til efs, að tónlistin hafi
verið þyngri.
Auðvitað setur Gillan mark
sitt á þessa plötu og það hressi-
lega. Söngur hans er á þá lund,
að ekki er hægt með nokkrum
ráðum að láta hann framhjá sér
fara. Með kröftugum undirleik
þeirra Bill Ward á trommur og
Geezer Butler á bassa (hann er
miklu betri en af er látið) og
skerandí gítarsólóum og effekt-
um Tony Iommi myndar þetta
allt saman tónlistarlega heild,
sem heldur manni bergnumdum
í stólnum, hvort sem manni líkar
það betur eða verr.
Ég er á því að Born Again sé
ein af betri plötum Sabbath.
Þótt ekki sé ég fyllilega sáttur
við alla effektana og þetta matta
„sánd“ á plötunni eru það létt-
vægar aðfinnslur í ljósi þess,
sem vel er gert á henni. Lögin
eru sum hver kynngimögnuð,
önnur ekki eins góð. Sýnu best
þykja mér Stonehenge/Disturb-
ing the Priest, Hot Line og The
Dark/ Zero the Hero.
SANDKORNJ
OG SILFUR i
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Mánasilfur. V. 302. bls. Gils Guö-
mundsson valdi. Iðunn. Reykjavík,
1983.
Þetta fimmta bindi Mánasilfurs
inniheldur endurminningabrot
þrjátíu og fjögra höfunda. Gils
Guðmundsson hefur sem fyrr val-
ið efnið og séð um útgáfuna. Hefur
hann sýnilega sem fyrr haft það
sjónarmið fyrir augum að safnið
yrði sem fjölbreyttast og gæfi sem
breiðasta mynd af endurminn-
ingaritun Islendinga. Sumir þætt-
irnir eru teknir upp úr sjálfsævi-
sögum, aðrir voru í fyrstunni
fluttir sem sérstök útvarpserindi
eða birtir sem kaflar í safnritun
eða jafnvel blöðum og tímaritum.
Elstu minningarnar voru skráðar
á sautjándu öld, hinar yngstu á
allra síðustu árum. Og að minnsta
kosti einn þátturinn hefur ekki
birst áður.
Þessi mikla fjölbreytni hefur
sína kosti og galla. Hún sýnir
hvernig endurminningaritun hef-
ur þróast og breyst með aldanna
rás. Hins vegar verður ritið harla
ósamstætt fyrir bragðið. Hér er
svo ólíku efni safnað saman sem
framast má verða. Þetta er ekki
úrval, heldur sýnisbók. Löng er
leið frá Ólafi Egilssyni með Reisu í
Barbaríið til ungs höfundar sem
segir frá kynnum sínum af fína
fólkinu í Reykjavík. Nítjándu ald-
ar menn ólust upp við sagna-
skemmtun og þekktu ekki mála-
lengingar. Eiríkur Ólafsson,
Magnús Bl. Jónsson og Björn
Eysteinsson skrifuðu allir frá-
bærlega vel, hver með sínum
hætti. Enginn þeirra var þó rit-
höfundur, sem maður kallar svo,
tveir óskólagengnir. Ekki er held-
ur sennilegt að neinn þeirra hafi
gert sér far um að ástunda ein-
hvers konar stílsnilld. Efnið bar
uppi frásögnina, hitt kom af sjálfu
sér.
Þessir menn voru líka prýðilega
hreinskilnir. Laundrýldni, dylgjur
og »frá því verður ekki greint hér«
var þeim fjarri. Pappírinn var dýr
í þá daga. Menn eyddu honum ekki
undir orðagjálfur.
Þó margt hafi verið skrifað vel á
seinni árum og ævisögurnar geti
bráðum talist í þúsundum er of
algengt að menn vaði elginn án
þess í raun og veru að segja nokk-
uð sem máli skiptir. Menn fjölyrða
um það í löngu og leiðinlegu máli
»þegar ég man fyrst eftir mér« —
álíka hróðugir og þeir séu að
Ijóstra upp leyndardómum sjálfr-
ar lífsgátunnar. Algengt er að
ævisöguritarar fari í sparifötin og
stilli sér upp eins og menn sátu
fyrir í gamla daga: settlegir og
svipbrigðalausir. Miklar umbúðir
utan um lítið efni er naumast und-
antekning — nær því að vera
regla.
Að óreyndu hefði ég talið Gils
Guðmundsson manna hæfastan til
að velja efni í bók af þessu tagi.
Hann er manna handgengnastur
endurminningum, hefur t.d. lesið
margar ævisögur í útvarp. En að
mínum dómi hefði hann getað val-
ið betur. Þættirnir í bókinni eru
svo margir að hlutur hvers um sig
verður harla rýr — mismunandi
þó. Margar endurminningar liggja
hér og þar í löngu út komnum bók-
um og tímaritum sem eru fáum
tiltæk nú á dögum. Finnst mér að
umsjónarmaður svona útgáfu
hefði átt að halda sig við þess kon-
ar efni fremur en að grípa efni
upp úr bókum sem eru nýlega út-
komnar og öllum tiltækar. í því
sambandi kemur mér í hug nafn
Odds Oddssonar, fræðimanns á
Eyrarbakka.
Hér er þáttur eftir hann sem
heitir Fiskiróður. Oddur skrifaði
marga slíka þætti í tímarit á fyrri
Listin að lifa
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Guðmundur Þorsteinsson frá Lundi:
UÓSBROT
Nokkrir orðskviðir, — flestallir
frumsamdir — örfáir orðfærðir.
Bókaforlag Odds Björnssonar, Akur-
eyri 1983.
Þegar ég sest niður til að fara
nokkrum orðum um orðskviði
Guðmundar Þorsteinssonar frá
Lundi blasir við mér í upphafi
kversins áminning til þeirra sem
listgagnrýni skrifa. „Þar sem
skilninginn þrýtur, tekur oft
skvaldrið við. (samanber: marga
lista- og ritdóma)."
Guðmundur er eins og fram
kemur í kverinu á móti ritdómur-
um, tísku og óháttbundnum ljóð-
um. Hann telur tískuna ráðríkasta
allra harðstjóra og talar um form-
laus og andlaus gerviljóð sem fáir
taki eftir. Það sem aftur á móti er
af hinu góða er reglubundinn
hjartsláttur, róleg hugsun og góð
sjálfsstjórn.
Ekki eru Ljósbrot beinlínis til
vitnis um frumleik, enda líklega
til of mikils rnælst að ætla sér að
gera slíka kröfu. Engu að síður
þurfa orðskviðir að koma á óvart
til að eftir þeim sé tekið og þeir
lagðir á minnið.
f einkunnarorðum Ljósbrota
kemst Guðmundur þannig að orði
að hann langi að vera til gagns. Og
vissulega vill Guðmundur þjóna
sannleikanum.
í Ljósbrotum eru mestmegnis
ýmsir siðalærdómar sem Guð-
mundur hefur tileinkað sér á
langri ævi og vill nú miðla öðrum.
Flest kemur kunnuglega fyrir
sjónir, er fengið í reynslubrunni
kynslóðanna og á sér yfirleitt
fornar rætur. Margt er haglega
orðað, annað er sem endurómur.
Þegar Guðmundi er mest niðri
fyrir hættir honum til alhæfinga
sem skortir list þeirrar bók-
menntagreinar sem hann iðkar.
Orðskviðir þurfa nefnilega að
vekja njótandann til íhugunar án
þess að skipa honum fyrir verkum.
Góður vilji Guðmundar og gott
málfar bjarga þó miklu svo að
kverið verður hin geðfelldasta
lesning þegar á allt er litið.
Að lokum vel ég tvo orðskviði
um leið og ég þakka Guðmundi
fyrir Ljósbrot. Þessi dæmi eru
ekki síðri en sumt af því sem
snjallir kjarnyrðahöfundar hafa
látið frá sér fara:
Listin að lifa
er langtum æðri stælingu hennar:
Að skrifa.
(157)
Hver sem vegna myrkfælni, illa þorir
um íbúð þvera, — er eitthvað heimskari
en hann ætlar sig vera.
(168)
Gils Guðmundsson
hluta aldarinnar. Og hann hefur
fengið inni í riti þessu. En jafnok-
ar Odds voru og eru margir sem
hvergi er að finna í Mánasilfri.
Meðal slíkra nefni ég Jóhannes
Jónsson frá Asparvík, sem er að
vísu yngri maður en Oddur og hef-
ur birt þætti sína á seinni árum —
en í ritum sem eru í fárra hönd-
um. Hins vegar hefur Gils Guð-
mundsson tekið upp í rit þetta
margar frægðarpersónur úr
bókmenntunum sem eru þó kunn-
ar fyrir flest annað en ævisögurit-
Fimm stór bindi eru nú komin
út af Mánasilfri og þar með mun
útgáfu þess lokið. Lýkur þessu síð-
asta bindi með efnisskrá allra
bókanna. Útgefandi hefur að sínu
leytinu gert verk þetta vel úr
garði. Það er hið ásjálegasta að
útliti.
Kom ekki
vorið?
Bókmenntír
Jóhanna Kristjónsdóttir
Anitræ Vorkoma.
Helena Valtýsdóttir þýddi.
Útg. ísafold 1983.
Bækur eftir norsku skáldkon-
una Anitru hafa verið tíðir gestir
á jólabókamarkaði hérlendis síð-
ustu árin og hér lítur sú hin nýj-
asta dagsins ljós. Sveitasaga, þar
sem er stéttaskipting, afbrýðis-
emi, framhjáhald, kærleikur, ill-
indi og allt það, sem tilheyrir í
sögu af þessu tagi. Þrenn hjón eru
helztu persónur í sögunni og þau
eiga öll við sín vandamál að glíma,
mismunandi alvarleg þó, og einnig
er þarna á sveimi á milli þeirra
allra fiðluleikarinn Jo sem er vin-
ur þeirra allra á sinn hátt og á
hlut að því, hvernig úr „örlaga-
vefnum" raknar.
Mér skilst að Anitra sé höfund-
arnafn Aslaugar Jevanord, sem
vann við blaðamennsku áður en
hún fór að skrifa bækur. Knappur
stíll og sæmileg gætni með orð
gætu verið einhverjar eftirstöðvar
frá blaðamennskuárunum. En það
vantar mikið á að henni takist að
glæða persónur sínar holdi og
blóði. Það er ekki nóg að láta Lísu
þjást af því að Hjörleifur er sýknt
og heilagt að flangast með ídu,
eiginkonu Gunnars, og segja okk-
ur frá því hversu hjónaband Bíbí-
ar og leiðinlega læknisins Tomm
er á heljarþröm, meðal annars
vegna illsku sonar hans frá fyrra
hjónabandi. Það vantar alla festu
í frásögnina, en umfram allt
skortir á, að lesandi geti fengið
áhuga á fólkinu. Og það sem verra
er honum er öldungis ansi mikið
sama um allar þessar tragedíur.
Og fiðluleikarinn Jo, sem líkast til
á að vera boðberi hins góða og
þess sem sættir, verður ákaflega
þokukennd guðsráfa, og allt held-
ur klaufalegt sem hann segir og
gerir.
Þýðing Helenu Valtýsdóttur
virðist vel af hendi leyst, en tekið
skal fram, að ég þekki ekki bókina
á frummálinu.