Morgunblaðið - 11.12.1983, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1983
71
eins gott að gera eitthvað annað.
Þá kemur það. Láta undirmeðvit-
undina vinna fyrir sig. Á sinn hátt
er maður þó að vinna allan sól-
arhringinn, þegar mann er farið
að dreyma sögufólkið. Þegar mað-
ur hugsar ekki um annað, þá
dreymir mann það líka.“
Nú verður að spyrja þess sem
lesendur munu sjálfsagt spyrja
sig. Eiga persónurnar í bröggun-
um þinum ákveðnar fyrirmyndir?
„Vitanlega er allur skáldskapur
sprottinn úr veruleikanum. Ég
held að svona skáldskapur sé
miklu sannari en til dæmis endur-
minningar, sem áhugi íslendinga
virðist hafa ágerst fyrir síðustu
árin. Ef til vill af áhuga á því sem
er satt og rétt. En í æfisögum um
nafngreint fólk verður alltaf að
vera að taka tillit til ytri að-
stæðna, ættingja og annars fólks,
svo að oftast verður úr því hálf-
sannleikur. Og segir ekki einhvers
staðar „hálfsannleikur oftast er
óhrekjandi lygi“. Náttúrulega
hefði ég getað fundið einhverja
Jónu Jónsdóttur spákonu og skrif-
að æfisögu hennar. Skv. sölu-
skýrslum hefði sú bók eflaust selst
miklu betur. Fólk haldið að það
væri að lesa sögu sanns fólks. En
hefði sú saga orðið miklu sannari
ef aldrei má segja neitt neikvætt
eða vafasamt, án þess að segja um
leið að hann var sómamaður í hví-
vetna og hinn besti drengur. Helst
má ekki í æfisögu nefna óreglu,
hjúskaparmál eða svik og pretti,
sem allt kemur fyrir í lífinu."
Nú er þetta mikið og litskrúðugt
lið í bókinni þinni, bæði fólkið í
braggahverfinu og blokkunum
sem teygja sig inn í það. Sem bet-
ur fer eykurðu leti lesenda með
því að kortleggja hverfið og íbúa
þess í upphafi bókar. Hvort kom á
undan eggið eða hænan. Varstu
búinn að setja alla á sinn stað i
upphafi?
„Þetta kom smátt og smátt.
Sjálf aðalfjölskyldan í Gamla hús-
inu var að vísu strax öll til með
nöfnum. Hins vegar tók fólkið á
sig persónuleika eftir því sem
verkinu miðaði áfram. Og út frá
þeim myndaðist svo smám saman
hitt fólkið. Maður frétti af alls
konar fólki, sem búið hafði í
braggahverfum, og setti inn í sög-
una þær persónur sem voru spenn-
andi. Þannig urðu til þessar per-
sónur sem þú nefnir áður, katta-
kerlingin, bílamaðurinn sem sank-
ar að sér drasli, kúluvarparinn
o.fl. Ég reyndi fyrst og fremst að
draga inn í söguna þær sérkenni-
legu manneskjur sem ég vissi af.
Á tímabili var ég að grafast fyrir
um það hvort listamenn hefðu
ekki búið í braggahverfunum til
að setja þar niður listamann. En
það var ekki fyrr en eftir að ég
lauk bókinni að ég sá viðtal við
Stein Steinarr frá árinu 1950, þar
sem hann var sóttur heim í Camp
Knox. En Camp Knox var eitt af
niðurníddustu braggahverfunum.
Á þessum tíma, þegar litið var
niður á braggabúana og það var
erfiður stimpill að bera að búa í
kampi, var Steinn að yrkja þar sín
stórkostlegu ljóð. En svona niður-
nídd fátækrahverfi, þar sem því er
trúað að ekkert búi nema skríll,
eru varla til í Reykjavík nútímans,
þótt hverfi geti þótt misfín. í
kömpunum bjó alls konar fólk, en
ekki er ástæða til að gera sögu um
þá sem ekki áttu sér merkilega
sögu. Það fólk er bara þarna."
Svo listamennirnir urðu í sög-
unni þinni að blokkarfólki í Lista-
mannablokkinni sem teygir sig
inn í hverfið.
„Já og blokkarfólkið er líka upp-
diktað. Þú spurðir um uppdráttinn
að hverfinu. Hann varð til sem
hjálpargagn fyrir mig sjálfan. Ég
hafði frekar þokukennda hug-
mynd um að í braggahverfinu
væri einhvers staðar sjoppa, ein-
hvers staðar mjólkurbúð, knatt-
spyrnuvöllur o.fl. Þegar kom að
því að einhver þurfti að labba á
milli staða, vildi allt fara í graut,
svo ég setti þetta allt niður á blað
af mínum litlu teiknihæfileikum.
Sá svo að kortið hlaut að verða
lesendum til jafn mikils gagns og
fékk hæfileikamann til að teikna
það. Ættartala fjölskyldunnar í
Gamla húsinu var aftur á móti
handavinna eftir að ég var búinn
að skrifa söguna. Ég þekki það
sjálfur að slíkt kemur að gagni
þegar maður er að lesa, hvort sem
það eru nú íslendingasögurnar eða
eitthvað annað og þarf kannski að
gramsa aftur á bak um 150 síður
þegar eitthvert nafn kemur fyrir.
Svo framarlega sem maður vill
ekki að tengsl persónanna séu öll í
þoku er þetta sjálfsagt hjálpar-
gagn.“
Er þarna um að ræða sögu þessa
tíma upp úr 1950, eins og stendur
á bókarkápu, eða er það kannski
umbreytt saga nútímans? Eða er
þetta kannski þjóðfélagsádeila,
eins og nú er svo títt?
„Samtími okkar er eftirstríðs-
árin. Þótt komi nýjar árgerðir af
bílum á markaðinn, er þjóðfélagið
meira og minna í sömu skorðum.
Fólkið býr við svipaðar aðstæður.
Þjóðfélagsádeila? Nei, það held ég
ekki. Ég hefi aldrei skilið þá
áráttu að skipta skáldsögum upp í
afmarkaða flokka. Ekki haft
áhuga á að afmarka mér neinn
sérstakan bás í þeim efnum. Innan
einnar skáldsögu geta rúmast all-
ar undirdeildir, hvort sem þær eru
kallaðar þroskasaga, þjóðfélags-
saga, ástarsaga, glæpasaga eða
skýrslusaga. Mér finnt það fárán-
leg sjálfspyndingarstefna að fara
að njörva sig við einhvern ákveð-
inn flokk og mega ekki upp úr
honum líta.“
„Nú ertu búinn að senda þessar
persónur frá þér út í lesendaheim-
inn. Ertu búinn að yfirgefa þær?
Þú skilur þannig við þær að þú
heldur því opnu að segja meira af
þeim. Kannski byrjaður að skrifa
nýja bók?
„Það er alltaf möguleiki, en þótt
ég væri búinn að ákveða það þá
mundi ég ekkert vilja segja um
það. Ég er að byrja á öðru verki,
en vil ekki láta pressa mig til að
tala um það. Þá fara lesendur að
gera sér sínar hugmyndir um
hvernig verkið eigi að vera. Og
þegar útkoman er ekki í samræmi
við hugmyndir, þá verður lesand-
inn óánægður. Það er algilt lög-
mál.“
Kostar alltaf mikla vinnu
Þú hefur fengið góða dóma fyrir
skáldsögurnar þínar. Breytir það
einhverju? Hvernig virkar það á
ungan höfund?
„Ég veit að ef maður gætir sín
ekki, þá gæti það haft neikvæð
áhrif að fá of mikið af góðum
dómum. Það gæti leitt til sjálfs-
ánægju og þar af leiðandi til
kæruleysis. Ég veit að mér er ekk-
ert létt að skrifa. Það kostar mig
alltaf mikla vinnu og mikinn höf-
uðverk að vinna þannig að ég sé
ánægður. Ennþá hefur mér ekki
tekist að skeiða áfram með setn-
ingarnar og vera ánægður með
þær. Verð því að gæta mín.“
Einar Kárason vann bók sína í
Kaupmannahöfn. Hélt út með
fjölskyldu sína, eiginkonuna, Hildi
Baldursdóttur, og 3 dætur haustið
1979. Þar bjuggu þau fimm í 40
fermetra íbúð meðan hann var að
skrifa bækur sínar. Heim fluttu
þau svo á sl. vori. Varla hefur ver-
ið mikið rými þar fyrir skrifborð
og ritvél rithöfundarins, varð
blaðamanni að orði. En þá upplýs-
ir Einar að hann skrifi mikið á
söfnum. Hann hafi setið við
skriftir á Konunglega bókasafn-
inu, þar sem oft voru fleiri ís-
lenskir stúdentar og höfundar við
vinnu. Þótt meiri friður sé
kannski heima, þá geti hann verið
fullmikill og hálfgerð innilokun-
arkennd fylgi því að hreyfa sig
ekki og fara ekki út úr húsi, segir
hann. Og þar sem hann situr á
söfnum, hefur hann farið að hand-
skrifa bækur sínar, vélritar þær
bara upp á eftir.
„Uþþuþvuzz," segir Einar Kára-
son í fyrirsögn í sviga með eftir-
málanum í skáldsögu sinni „Þar
sem djöflaeyjan rís“ og er það yf-
irskriftin á bráðfyndnu æfisögu-
viðtali við aðalsöguhetjuna, Línu
spákonu. Og látum það líka verða
lokaorð þessa viðtals: Uþþuþvuzz!
— E.Pá.
r
Bók sem vekur
tíl umhugsunar..

KRIST NN DW LS.
(•nthnion/nr w~ -m- »
fxeirnur
rrcinil i öinnu
4.J1 fi rri
tfti/N/tjón u.sfa
Kjargur S.
Olafndóttur
imt aöals^rna^- Þeir
iö ÞeSSUmnSSu lifsrevnslu
'íti sinu °9 ^SA
3&SNUM. a) dolhey,n og *«jj
SEX LANOA SVN| efu 20^ ^ Evrtputónö sum>ínum 08
mmtiterS me6 Tlf aH).. eru sox «asaB
■SÝNTSVm b-oítör at þesaunt herm..
) dánarbeö oq
Verö kr. 595.-
Lýsing á lífinu
fynr handan
oa em
Þetta er einstæö bók,
sem á erindi /til allra
og enginnjætti aö láta ólesna.