Morgunblaðið - 17.12.1983, Qupperneq 27
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1983
75
Ábúendatal Villingaholtshrepps
— eftir Indriða
Indriðason
Biynjólfur Ámundason.
Ábúcndatal Villingaholtshrepps
í Árncssýslu 1801 — 1981.
Genð út á kostnað höfundar.
Reykjavík 1983. Fyrra bindi.
448 bls. 348 myndir.
Mjög hefur færst í vöxt hin síð-
ari ár, ritun bóka um byggðarlög
og búnaðarhætti, sem inngangur
að jarðatali og ábúendaskrám úr
samtið okkar. Er í þessu öllu
margvíslegur fróðleikur fyrir þá
er áhuga hafa á þessum efnum og
virðist svo sem það eigi auknum
vinsældum að fagna eins og önnur
fræði. Lestur bóka er fjalla um
þvílíkt efni stuðlar að náttúrulegri
aðlögun einstaklingsins að
frændgarði og uppeldisstöðvum
eða heimahögum sín og sinna.
Sú bók er hér verður getið með
nokkrum orðum er þó nokkuð yfir-
gripsmeiri en nútíðar bændatöl
því hún tekur fyrir lengra tímabil
eða hátt í tvær aldir og veitir að
nokkru meiri fróðleik um jarðir
frá fyrri tíma og þó nokkuð ná-
lægum.
Höfundur Ábúendatalsins,
Brynjólfur Ámundason, er fimm-
tugur múrarameistari hér í borg,
fæddur og uppalinn á Kambi í
Villingaholtshreppi. (Villinga-
holtshreppur er í austanverðum
Flóa og liggur að Þjórsá. Neðar
með Þjórsá er Gaulverjabæjar-
hreppur, allt til sjávar, en ofar
Skeiðahrepppur.)
í upphafi formála segir höfund-
ur: „Á undanförnum árum hef ég í
tómstundum mínum, þegar tími
hefur gefist, dundað við að taka
saman ábúendur í Villinga-
holtshreppi — fæðingarsveit
minni — frá árinu 1801 til og með
1981. Upphaflega kom það til af
því, að þótt ég væri fæddur þar og
uppalinn fannst mér ég vita harla
lítið um það fólk sem þarna hafði
búið um lengri eða skemmri tíma.
Og þótt ég grúskaði nokkuð í
prentuðum bókum, fannst mér ég
hafa helst til lítið upp úr því við-
víkjandi fólki úr Villingaholts-
hreppi." Af þessum eðlilega toga
er bókin til orðin, — löngun til að
fullnægja tómakennd í hugskotinu
er þróast í ásetning að miðla öðr-
um af þeim fróðleik er safnað hef-
ur verið. Og bókina tileinkar hann
minningu foreldra sinna er bjuggu
u.þ.b. fjóra áratugi á Kambi.
Þannig hagar efni bókarinnar,
Friðarsam-
tök skora á
Alþingi og
ríkisstjórn
ÞANN 13. desember sl. var eftir-
farandi áskorun afhent alþingis-
mönnum íslendinga, forsætisráð-
herra og forseta sameinaðs þings:
Eftirtalin friðarsamtök skora
á Alþingi og ríkisstjórn að styðja
viðleitni til friðar og afvopnunar
á allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna með því að greiða at-
kvæði með tillögu Svíþjóðar og
Mexíkó um tafarlausa stöðvun á
framleiðslu kjarnavopna.
Friðarsamtök íslenskra lista-
manna — Samtök lækna gegn
kjarnorkuvá — Menningar- og
friðarsamtök íslenskra kvenna —
Friðarhópur einstæðra foreldra
— Samtök herstöðvaandstæðinga
— Friðarhópar kvenna í Alþýðu-
flokki, Alþýöubandalagi, Fram-
sóknarflokki og Starfsmannafé-
laginu Sókn — Friðarhreyfing
framhaldsskólanema — Friðar-
hópur fóstra.
að hver jörð á sinn þátt. Skýrt er
frá aldri ábúðar jarðar, síðan
kemur ýmislegur fróðleikur s.s. úr
Jarðabók Árna og Páls um dýr-
leika, áhöfn og fleira. Þá er að
jafnaði úttekt jarðar frá seinni
hluta síðustu aldar eða fyrri hluta
þessarar, með upplýsingum um
húsaskipan, áhöfn, hlunnindi o.fl.
Þá er skrá yfir ábúendur frá
1801—1981, nöfn bænda og ábúð-
arár. Að síðustu er greinargerð
um hvern búanda á þessu tímabili,
um ætt hans og maka, börn þeirra
og gerð grein fyrir þeim og mök-
um þeirra. Þetta er stærsti þáttur
bókarinnar og er þar mikill fróð-
leikur samankominn, blandaður
Brynjólfur Ámundason
frásögnum, sem er sérstaklega
forvitnilegur fyrir þá er til þekkja
eða eiga ætt að rekja til þessa
fólks eða niðja þess, en hefur jafn-
framt almennt ættfræðilegt gildi.
Það er vel að þessu verki staðið,
framsetning öll blátt áfram, skil-
merkileg og greinargóð. Ekki er ég
kunnugur á þessum slóðum eða
handgenginn því fólki sem fjallað
er um, nema í nokkrum tilfellum,
en allur frágangur leiðir hug les-
anda að því að þarna sé trúverðug-
leiki í mannfræðilegri umfjöllun,
— þessvegna vil ég treysta þessari
bók. Þó er hún vafalaust ekki laus
við villur fremur en aðrar bækur,
fyrir slíkt verður aldrei byggt.
Samantekt þessarar bókar er
skemmtilegt dæmi um fróð-
leikshneigð og góða getu til fræði-
legra vinnubragða, en þrátt fyrir
það næstum dirfskufullt áræði að
hafa að tómstundaiðju samningu
og útgáfu svona verks. Síðara
bindi ábúendatalsins er væntan-
legt á næsta hausti.
Haustið 1982 kom út nokkuð
hliðstætt verk, Rangvellingabók í
tveimur bindum, saga jarða og
ábúðar í Rangárvallahreppi, eftir
Valgeir Sigurðsson, merkilegt rit
að allri gerð og athyglisvert. Því
get ég þess hér, að það er ánægju-
legt þegar mannfræði einnar
sveitar hafa verið gerð slík skil í
miklum ritum eins og Valgeir á
Þingskálum og Brynjólfur frá
Kambi hafa gert.
Indriði Indriðason,
rithöfundur.