Morgunblaðið - 29.12.1983, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. DESEMBER 1983
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréftastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 20 kr. eintakiö.
BÚR
og kvótinn
Davíð Oddsson, borgar-
stjóri, gerði glögga grein
fyrir vanda Bæjarútgerðar
Reykjavíkur (BÚR) í hinni ít-
arlegu ræðu sem hann flutti
þegar fjárhagsáætlun Reykja-
víkurborgar fyrir 1984 var
lögð fram á dögunum. Þar
kom fram að við þessi áramót
verða vanskil BÚR rösklega
120 milljónir króna, tap á
rekstrinum á líðandi ári ríf-
lega 150 milljónir króna og
talið er að rekstrartap á næsta
ári, 198*1, verði ríflega 180
milljónir króna. „Ég held, að
þessar tölur lýsi því betur en
mörg orð við hvern vanda er
að fást í fyrirtækinu," sagði
Davíð Oddsson, og eru það orð
að sönnu.
BÚR á nú sex togara og er í
fjárhagsáætlun borgarinnar
gert ráð fyrir að þeir verði all-
ir í fullum rekstri á næsta ári.
Þó setti borgarstjóri fyrirvara
við það og vísaði í því sam-
bandi til kvótakerfisins, sem
samþykkt var á alþingi
skömmu fyrir jólaleyfi. Davíð
Oddsson lýsti andstöðu við
kvótakerfið og sagði það skoð-
un sína, að tímabundnar
ákvarðanir um hámark heild-
arafla við landið eftir árstíð-
um væru líklegri til að skila
árangri en hið nýsamþykkta
kerfi, sem nú er verið að út-
færa undir forystu Halldórs
Ásgrímssonar, sjávarútvegs-
ráðherra.
Rök borgarstjórans í
Reykjavík gegn kvótakerfinu
voru helst þessi: í fyrsta lagi
er minnst gengið á hlut þeirra,
sem best standa sig, ef kvóta-
kerfinu er hafnað og þess í
stað fylgt tímabundnum
ákvörðunum um hámark
heildarafla eftir árstíðum. í
öðru lagi má telja líklegt, að
skipting aflakvóta niður á ein-
stök skip verði til þess, að eng-
inn telji sig geta hætt útgerð
vegna hættu á að missa kvót-
ann, en reynslan hefur hvar-
vetna sýnt, að undir slíkum
kringumstæðum stóreykst
kostnaður við veiðarnar. í
þriðja lagi verða aflamenn
fyrstir til að fylla kvótann,
jafnvel þótt þeir fái eitthvað
hærri kvóta en hinir, sem
fiska minna. Þeir leggja því
fyrstir skipum sínum á meðan
hinir, sem verr gengur, halda
veiðum áfram. Þá taldi Davíð
Oddsson, að kvótakerfið ætti
enn eftir að magna hvers kyns
byggða- og hrepparíg þótt
ýmsum þætti þegar nóg komið
af slíku.
Það verður ekki auðvelt verk
að koma kvótakerfinu í fram-
kvæmd. Mörg ljón eru í vegin-
um. Viðvörunarorð borgar-
stjórans í Reykjavík dugðu
ekki til að stöðva framgang
kvótamálsins á alþingi og nú
þarf BÚR að laga sig að nýjum
aðstæðum eins og aðrir. Fjár-
hagsleg staða fyrirtækisins
leyfir augsýnilega ekki frekari
dýfur. Samkvæmt samkomu-
lagi BÚR og Fiskveiðasjóðs
sem tekur gildi nú um áramót-
in skuldbindur útgerðin sig til
að greiða sjóðnum 10% af
skilaverði allra útfluttra sjáv-
arafurða sinna upp í vanskil
og enn fremur 20% af afla-
verðmæti togaranna Ottós V.
j Þorlákssonar, Jóns Baldvins-
j sonar og Hjörleifs. Gildir
j þetta samkomulag til ársloka
! 1986 ef því er ekki breytt eða
það fellt úr gildi vegna
j breyttra aðstæðna.
BÚR er eitthvert stærsta
útgerðar- og fiskvinnslufyrir-
tæki þjóðarinnar. Hvað svo
j sem um rekstrarformið má
j segja endurspeglar staða BÚR
j vafalítið það ástand sem al-
I mennt ríkir meðal útgerðarað-
ila nú um áramótin. Samhliða
j því sem kvótakerfið verður
| tekið upp er nauðsynlegt að af
opinberri hálfu verði að
minnsta kosti veitt leiðbeining
svo að ekki sé meira sagt um
j það hvernig fjárhagsdæmi út-
gerðarinnar á að reikna til
enda. Botnlaus taprekstur
j blasir annars við með hörmu-
legum afleiðingum fyrir alla.
Andmæli Davíðs Oddssonar
l gegn kvótakerfinu og sam-
j hljóða ályktun í útgerðarráði
j BÚR þar sem kerfinu var
einnig mótmælt benda ein-
dregið til þess að stjórnendur
1 BÚR telja hina nýju skipan
j óhagkvæma fyrir fyrirtækið.
Hér eru gífurlegir hagsmun-
! ir í húfi bæði fyrir þá sem
j njóta atvinnu hjá BÚR og
hina, útsvarsgreiðendur í
Reykjavík, sem verða að borga
| brúsann að lokum þegar endar
ná ekki saman. Á næstu dög-
um og vikum verður fróðlegt
að fylgjast með því hvernig
borgaryfirvöldum tekst að
gæta hagsmuna BÚR við
kvótaákvarðanir og opinbert
uppftjör á tapdæmi útgerðar-
innar.
Nýja „talræna“ símstöðin f Múla:
Hægur vandi að rekja
óskemmtileg símtöl
HIN nýja símstöð Pósts og
síma, sem verið er að taka í
notkun í Múlastöðinni í Reykja-
vík, býður upp á fjölbreytta
möguleika fyrir símnotendur,
eins og reyndar hefur verið sagt
lítillega frá í Mbl. Sú breyting,
sem hvað mesta athygli hefur
vakið, er að nokkur fjöldi síma-
númera verður framvegis sex
stafa, þ.e. ákveðin númer fá töl-
una 6 fyrir framan.
1 grein eftir Andrés Sveinsson í
jólahefti Símablaðsins er greint
rækilega frá möguleikum nýju
stöðvarinnar. í fyrsta lagi er hægt
að stilla símann þannig, að hann
hringi á ákveðnum tíma, t.d. til að
vekja eða minna á eitthvað áríð-
andi. Hér er miðað við þá tegund
símtækja, sem hafa þrettán takka,
þ.e. þrjá fyrir utan talnatakkana.
Þessir þrír eru merktir með
stjörnu, ferningi og bókstafnum
R. Ákveðin talnaröð er slegin inn
þegar notandinn vill láta hringja
til sín á ákveðnum tíma og sím-
svari staðfestir pöntunina. „Þessi
þjónusta er að sjálfsögðu ekki
ókeypis," segir Andrés Sveinsson,
„og í hvert sinn sem þú tengir sím-
ann þinn við hana telst ákveðinn
skrefafjöldi á númerið ...“
Hægt verður að fá upphring-
ingu flutta yfir á annað símanúm-
er. Það getur komið sér vel ef sím-
notandinn vill ekki missa af áríð-
andi símtali en ætlar t.d. í heim-
sókn. Þá er hægt að stilla símann
þannig, að hringingar í hann flytj-
ast sjálfkrafa yfir í uppgefið núm-
er. Þegar heim kemur er hægt að
aftengja þessa þjónustu. Gleymist
það heyrist breyttur valtónn til að
minna á, að innhringing í símann
er tengd annað.
Hægt verður að tengja símann
beint við ákveðið númer, þannig
að þegar tólinu er lyft hringir í
hinu númerinu eftir tíu sekúndur.
Jafnframt er hægt að nota símann
á venjulegan hátt, ef byrjað er að
velja númer innan tíu sekúndna.
„Þetta er mikið öryggi fyrir þá,
sem vegna sjúkdóms eða fötlunar
eiga erfitt með að velja númer en
geta lyft heyrnartólinu," segir
Andrés.
Með nýja kerfinu verður auðvelt
að rekja símtöl. „Fái notandi
óþægilega upphringingu frá
óþekktum aðila getur hann fundið
upprunasímann með því að
hringja ákveðinn kóða,“ segir í
grein Andrésar. „Á símstöðinni er
niðurstaðan skráð sjálfvirkt og
notandinn fær upplýsingar um
númer og eiganda símans sendar
heim skriflega."
Þá er möguleiki á að „geyma"
viðmælandann á meðan talað er
við þriðja oðila; þegar seinna sam-
talinu er lokið er það samband
rofið með einum takka og þá kem-
ur sá fyrri aftur á línuna. Önnur
útgáfa þessa fyrirkomulags er
þannig, að notandinn getur talað
við tvo til skiptis; þó þannig, að
annar er geymdur og heyrir ekki
hvað fer hinum á milli. „Full-
komnasta sambandið af þessu tagi
er þriggja aðila ráðstefnusímtalið,
þar sem beint samband er á milli
allra, þ.e. hver getur heyrt allt,
sem sagt er eða talað til hinna
tveggja í einu. Reikningslega verð-
ur þetta sem tvö símtöl," segir
Andrés.
Einnig verður hægt að stilla
símann þannig, að notandinn
verður var við ef einhver hringir
meðan á samtali stendur. Hann
getur þá annað hvort lokið fyrra
símtalinu eða geymt viðmælanda
sinn á meðan hann svarar seinna
símtalinu. Hann þarf að hafa
þrettán takka síma og bregðast
við innan tuttugu sekúndna.
Sömuleiðis verður hægt að beina
símtölum yfir á annan síma, sé
númerið upptekið. Þetta gerir að
sjálfsögðu þá kröfu, að um tvö
númer sé að velja, eins og gjarnan
er t.d. í litlum fyrirtækjum. Einn-
ig verður hægt að tengja yfir í
annan síma, sé ekki svarað í
ákveðnu númeri. Til viðbótar
þessu, segir í grein Andrésar
Sveinssonar, má fá sjálfvirkan
línulás, stillingu sem takmarkar
lengd símtala og kóða, sem endur-
tekur síðasta númerið, sem valið
var.
Unnið að uppsetningu nýju „talrænu" (digital) símstöðvarinnar ( Múlastöðinni. í Símablaðinu er skýrt frá því, að
gamla stöðin í Múla hafi 16 þúsund símanúraer og fylli tvo stóra sali. Nýja AXE-stöðin með sama númerafjölda þurfi
ekki nema annan salinn til hálfs, svo líklega rýmkar eitthvað um starfsemina. Morgunblaðið/ KEE.
Helgi Hálfdanarson:
ÞYRNIRÓS
Flestir íslendingar, sem orðn-
ir eru talandi, munu kannast við
barnaþuluna um Þyrnirós
kóngsdóttur. Ekki veit ég hve
margar kynslóðir hafa alizt upp
við þann sið að syngja þessi ein-
földu stef um jólaleytið á ári
hverju, kyrja með miklum
endurtekningum og hefðbundnu
látbragði:
Þyrnirós var bezta barn.
Þar kom ein galdra-kerling inn.
Sofna þú, mín Þyrnirós.
Þyrnirós svaf eina öld.
Þyrnigerði hóf sig hátt.
Þá kom hinn ungi konungsson.
Vakna þú, mín Þyrnirós.
Þá varð kátt í hárri höll.
Ljóst er, að þarna er stiklað á
stóru í ævintýrinu, sem gert er
ráð fyrir að allir þekki.
Svona mun þula þessi löngum
hafa verið sungin, sennilega um
land allt. Þegar ég var að alast
upp norður á Sauðárkróki
snemma á öldinni, lærðum við
krakkarnir hana á þessa leið og
sungum hana með miklum til-
þrifum á barnasamkomum
ásamt þeim fullorðnu, svo sem
jafnaldrar mínir af j>eim slóðum
munu kannast við. Á stríðsárun-
um síðari settist ég að á Húsa-
vík, og þar varð ég þess var, að
þulan um Þyrnirós var enn kyrj-
uð á sama hátt og ég lærði hana
í bernsku. Þegar ég síðar fluttist
til Reykjavíkur, veitti ég því
brátt athygli, að nýr tími var
tekinn til að ráska með þessi
gömlu stef. Einkum þóttu mér
tvær breytingar nokkuð hastar-
legar. Síðasta stefið, „Þá varð
kátt í hárri höll“, var orðið „Þá