Morgunblaðið - 29.12.1983, Qupperneq 28
28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. DESEMBER 1983
+
Eiginkona mín, móöir, tengdamóöir og amma,
HALLA JÓNSDÓTTIR,
lést í sjúkrahúsi ísafjaröar 27. desember.
Sigmundur Guömundsson,
Guölaugur Fr. Sigmundsson, Guðný Emilsdóttir
og sonarbörn.
t
Ástkær eiginkona mín og móöir okkar,
ÓLfNA STEINDÓRSDÓTTIR,
(GÓGÓ),
Beykihlíö 31, Raykjavík,
andaöist á aöfangadag jóla.
Einar Pélsson,
Geröur Einarsdóttir, Einar K. Sigurgeirsson,
Kristrún Einarsdóttir, Erla K. Sigurgeirsdóttir,
Guömundur K. Sigurgeirsson.
+
Móöir mín,
SALVÖR EBENEZERSDÓTTIR,
Grenimel 33,
lést 28. desember á Hrafnistu í Hafnarfiröi.
Fyrir hönd vandamanna,
Kjartan Jónsson.
+
Móöir okkar og tengdamóöir,
KATRÍN KRISTJÁNSDÓTTIR,
fyrrum hjúkrunarkona og Ijósmóöir,
lóst á Elli- og hjúkrunarheimilinu Grund 27. desember sl.
Óli Jósefsson, Sesselja Eiríksdóttir,
Sigurþór Jósefsson, Vilborg Þórarinsdóttir.
+
Ástkær eiginmaöur minn,
BJARNI S. JÓNSSON,
bifreióastjóri,
Þórufelli 18,
veröur jarösunginn frá Fossvogskirkju föstudaginn 30. desember
kl. 10.30.
Blóm og kransar vinsamlegast afþakkaöir en þeim sem vildu
minnast hans er bent á Hjartavernd.
Fyrir hönd barna hans, fóstursonar, tengdabarna og barnabarna,
Anita Jónsson.
+
BRAGI ÓLAFSSON,
lasknir,
Barmahlíð 9,
veröur jarösunginn frá Fossvogskirkju föstudaginn 30. desember
kl. 15.00.
Þeir sem vilja minnast hins látna vinsamleg láti líknarfélög njóta
þess.
Kristín Bragadóttir, Sveinn Magnússon,
Edda Bragadóttir, Ingibergur EKasson,
Bragi Erlendsson, Ása Norödahl.
+
Móöir okkar,
SIGRÍOUR HANSDÓTTIR,
veröur jarösungin i dag fimmtudaginn 29. desember kl. 13.30 frá
Langholtskirkju.
Guörún Björnsdóttir, Þorvarður Björnsson.
+
Móöir mín og tengdamóöir, s
STEFANÍA ERLENDSDÓTTIR,
Hávallagötu 60,
veröur jarösungin frá Dómkirkjunni föstudaginn 30. desember kl.
13.30.
Fyrir hönd aöstandenda,
María og Hallgrímur Dalberg.
Björg Jóhannes-
dóttir — Minning
Fædd 27. maí 1906
Dáin 17. desember 1983
Vesturbaeinn í Reykjavík ræða
menn oft um sem sérstakt samfé-
Iag, bæði í gamni og alvöru. Sum-
um þykir þetta dálítið skrítið en
það er auðskilið þegar betur er að
gáð. Reykjavík aldamótaáranna
skiptist í tvennt, vaxandi höfuð-
stað með fyrstu sprotunum af
opinberri þjónustu og stórfram-
kvæmdum annars vegar og hins
vegar sjávarplássið vestan kvosar-
innar. Meðfram Vesturgötunni og
út frá henni myndaðist byggð þess
fólks sem átti sitt undir sjávarafla
og heill sinna nánustu undir dynt-
um veðursins komna. Þetta varð
því samstæðari hlutinn af Reykja-
vík og víst er það að eldri kynslóð
fólks úr þessum bæjarhluta virð-
ist finna til þeirrar kenndar með
gömlum grönnum sem ekki hefur
minnkað við fólksfjölgun, borgar-
þys eða búferlaflutninga. Samt er
það svo að þeir sem eiga næstum
alla ævi sína í þessu umhverfi
standa þar fastari fótum en aðrir.
Björg Jóhannesdóttir var fædd
27. maí 1906 að Bakkastíg 3 í
Reykjavík, dóttir hjónanna Sig-
rúnar Rögnvaldsdóttur og Jó-
hannesar Sveinssonar. Það hús
var stundum nefnt Sveinsbær eft-
ir húsinu sem þar stóð áður og
Sveinn, faðir Jóhannesar, hafði
reist. Börn þeirra Sigrúnar og Jó-
hannesar urðu átta talsins. Þar af
komust sex dætur til fullorðins-
ára. Börnin voru þessi: Elst var
Þuríður, fædd 1902, dáin 27. febrú-
ar 1973, næst Svava (eldri) fædd
1904, dáin 2. desember 1919, þá
tvíburarnir Elín, dáin 1. septem-
ber 1974, og Björg, sem við nú
kveðjum, einkasonurinn Sveinn,
fæddur 1912, dáinn 18. október
1914, Sigrún, fædd 1915, dáin 12.
ágúst 1900, gift Þóri Sigtryggs-
syni, sjómanni, Sigríður, fædd
1917, dáin 2. desember 1969, gift
Jónasi Jónassyni, lögregluvarð-
stjóra sem lést 24. ágúst 1982, og
Svava (yngri), gift Guðmundi
Guðmundssyni, fulltrúa hjá RÚV,
en hún er nú ein á lífi þeirra
systkina.
Jóhannes, faðir þeirra, var skip-
stjóri og síðar fiskkaupmaður og
fisksali í Reykjavík. Mun hann
hafa verið sá fyrsti þeirra sem
gerðu slíkt að sinni atvinnu. Hann
lést 17. júní 1922 og stóð ekkjan
uppi eftir með sex dætur, þrjár
hinar yngri í ómegð. Það kom
fyrst og fremst í hlut tvíburanna,
Elínar og Bjargar, að vinna fyrir
heimilinu með móður sinni. Yngri
systurnar fluttu að heiman þegar
þær urðu fulltíða en hinar eldri,
Þuríður, Elín og Björg, bjuggu
saman á Bakkastígnum, framan af
með móður sinni uns hún lést 27.
september 1954, en síðan þrjár
saman þar um áratug er húsið
varð að víkja fyrir nýju skipulagi.
Ekki gátu þær hugsað sér að fara
af heimaslóðum og fór því svo að
þær keyptu sér íbúð að Brekkustíg
12. Þuríður, elsta systirin, hafði
misst heilsuna á unglingsaldri, en
sá um heimilið eftir megni og eftir
fráfall móður þeirra var hún sem
höfuð allrar fjölskyldunnar. Þur-
íður lést 1973 en Elín, tvíburasyst-
ir Bjargar, rösku ári síðar. Eftir
fráfall þeirra undi Björg sér ekki
lengur á Brekkustígnum. Flutti
hún þá til Svövu, yngstu systur
sinnar, og átti þar heimili síðan.
Þær tvíburasystur störfuðu
lengst af saman á vinnustöðum,
framan af mest hjá Alliance en
síðar lengst af hjá Sláturfélagi
Suðurlands og hafði Björg unnið
þar í 29 ár er hún hætti að lokum
árið 1975. Vinnudagurinn var oft
langur, einkum framan af, morg-
unninn tekinn snemma og oftast
gengu þær til vinnu alla leið
hvernig sem stóð á veðri. Eftir
langan vinnudag töldu þær ekki
eftir sér að fara og leggja til hendi
þar sem þær töldu þess með þurfa.
Þær voru í öllu svo samhentar að
þær gátu ekki hugsað sér að vinna
á ólíkum stöðum, nema um
skamma hríð þegar ytri aðstæður
neyddu þær til slíks.
Samheldi tvíbura verður meiri
en annars fólks, eðli og upplag lík-
ara en jafnvel er með öðrum ná-
skyldum en þó er ætíð með þeim
einstaklingsmunur. Fráfall systr-
anna tveggja, og þó sérstaklega
Elínar, var Björgu mjög þung-
bært, enda sem kippt væri fótum
undan öllum þeim lífsháttum rétt
í þann mund er starfsævi var að
ljúka. Það var heimilið að Bakka-
stígnum og síðar á Brekkustígnum
sem allt hafði snúist um, heimili
sem náði lengra en til þeirra sem
þar bjuggu frá degi til dags. f
hennar vitund náði heimilið til
systranna allra, líka til þeirra sem
brott voru fluttar. Slíkt hugarfar
var Björgu næsta eðlilegt því hún
hafði alltaf vanist að hugsa ekki
um sjálfa sig en því meira um
aðra og við nutum öll á svo marg-
an veg elju hennar og hjartahlýju.
Sérstaklega vorum það við, börn-
in, sem nutum hlýju hennar. Það
var svo alla tíð að hún hændist
mjög að börnum og þau að henni,
ekki aðeins systurbörnin og þeirra
börn, heldur einnig önnur sem á
vegferð hennar urðu. Ef til vill er
það þó hjálpsemin sem við minn-
umst fremst, hjálpsemi sem fólst I
því að vita hvar og hvenær á bját-
aði og koma til hjálpar án umyrða
eða óskar, hjálpsemi sem ekki var
unnt að neita eða afþakka vegna
þess að hún var hluti af manneskj-
unni sjálfri og öllu því sem okkur
stóð næst.
Gamla heimilið á Bakkastígnum
og síðar á Brekkustignum var sem
kjarni fjölskyldunnar allrar. Þar
hittust systurnar með fjölskyldur
sínar, aðrir ættingjar og vinir,
bæði á hátíðisdögum og eins þar
fyrir utan. Ég veit að við söknum
öll þessa heimilis og þess andrúms
sem þar ríkti. Ég veit líka að við
munum búa að mörgum góðum
minningum þaðan, meðan við lif-
um, minningum um hlýjan hug og
góðar móttökur á stað sem var
okkur sem annað heimili. Þær
systur voru systrabörnunum sem
nokkurs konar ömmur, því fæst
okkar nutu þess að kynnast Sig-
rúnu ömmu okkar.
Endurminningin um gamla
heimilið tengist ekki sist jólahald-
inu. Á hverjum jóladegi hittist
fjölskyldan þar öll, bæði í tilefni
hátíðarinnar og eins vegna.afmæl-
is ömmu sem bar upp á jóladag.
Þetta er ef til vill sá þáttur jóla-
haldsins sem okkur er minnis-
stæðastur eftir á. Eftir að heimilið
lagðist niður á Brekkustígnum má
heita að þessi siður hafi lagst af.
Enn komum við þó saman um
jólaleytið, en í öðrum tilgangi. Við
komum saman til að kveðja
Björgu, síðustu þeirra systranna
sem heima sátu og þar með í
reynd það heimili sem hún átti
með systrum sínum og móður. Það
er sem kynslóðaskipti verði og við
horfum á bak því mannlífi og sam-
félagi þar sem fólk tamdi sér að
miðla stórt af litlum efnum.
Þegar við systkinin kveðjum
Björgu er okkur ljóst að við erum
að kveðja konu sem á svo ríkan
þátt í uppvexti okkar og æsku-
minningum að erfitt er að vita
hvar á að byrja að þakka. Blessuð
sé minning hennar.
Jóhannes og Elín Mjöll
Fórnfýsi og yfirlætisleysi virð-
ast ekki alltaf vera fyrirferðar-
miklar dyggðir í ys og þys nútíma-
samfélags. Tíðum er sem meira
beri á hraða, glysi og hávaða. Oft
er haft við orð að fornar dyggðir
og venjur fari forgörðum í öllum
þeim asa sem svo mjög einkennir
daglegt líf okkar.
Líf Bjargar Jóhannesdóttur,
sem til moldar er borin í dag, ein-
kenndist af þeirri kristilegu
sannfæringu að sælla sé að gefa
en biggja; að það sé til nokkurs
lifað, ef maður getur látið gott af
sér leiða. Þeirri hugsun fylgir líka
sá háttur að hugsa minnst um
sjálfan sig, en meira um það sem
að öðrum gæti komið að gagni.
í frægu kvæði Arnar Arnar er
komist þannig að orði að kjörin
hafi sett á manninn mark. Þau
kjör sem Björg Jóhannesdóttir bjó
við, einkum fyrri hluta ævi sinnar,
settu án efa mark á hennar háttu.
Sá þröngi stakkur sem henni var
tíðum skorinn í efnislegum gæð-
um mótaði viðhorf hennar til lífs-
ins og samskipta við annað fólk.
Björg Jóhannesdóttir var fædd í
Reykjavík. Hún var dóttir hjón-
anna Jóhannesar Sveinssonar og
Sigrúnar Rögnvaldsdóttur. Björg
var ein sjö systra, en einnig eign-
uðust þau hjón son sem lést á
barnsaldri. Margir Reykvíkingar
sem komnir eru yfir miðjan aldur
rekur án efa minni til „Sveinsbæj-
ar“, Bakkastígs 3, sem var heimili
þeirra Jóhannesar og Sigrúnar.
Aðstæður á íslandi fyrir um það
bil sex tugum ára voru harla
frábrugðnar því sem þær eru nú.
Þjóðin hafði þá enn ekki brotist úr
örbirgð til allsnægta, svo sem síð-
ar varð. Lífsbaráttan var því hörð
öllu venjulegu fólki. Þannig var
það líka hjá þeim Sigrúnu og Jó-
hannesi. Dugnaður og samheldni
þeirra hjóna gerðu það þó að verk-
um að þeim reyndist kleift að
byggja sér „Sveinsbæinn", sem á
þeirra tíðar mælikvarða þótti gott
hús og myndarlegt.
En dauðinn kvaddi dyra á þessu
myndarheimili. Ein systirin,
Svava, lést á unglingsaldri, heim-
ilisfaðirinn féll frá fáum árum
seinna þegar elstu systurnar voru
enn á unglingsaldri, en yngsta
systirin var einungis tveggja ára.
Varla er það á nokkurs manns
færi að lýsa þeim öðrugleikum
sem ekkja með sex börn stóð
frammi fyrir á þessum árum. Al-
mannatryggingar þekktust ekki
og sú mikla samhjálp sem síðar
varð var ofvaxin því fátæka sam-
félagi sem þá var enn við lýði á
íslandi.
Fárra kosta var völ. Ekkjan
þurfti að bæta við sig vinnu, halda
burtu frá dætrunum ungu þó vita-
skuld hefði hennar verið þörf
heima. Elstu dæturnar, þó ungar
væru, lögðu svo sannarlega sitt af
mörkum, enda veitti ekki af því að
hver vinnufær hönd hjálpaði til
við að framfleyta svo stóru heim-
ili. Það var þannig sem Björg Jó-
hannesdóttir byrjaði sinn langa
vinnudag. Ásamt tvíburasystur-
inni Elínu hóf hún störf við fisk-
vinnu. Síðar unnu þær einnig hjá
Sláturfélagi Suðurlands. Gegndu
þær þessum störfum um áratuga-
skeið.
Enginn vafi er á því að þær
systur unnu verk sín af þeirri
trúmennsku sem þeim var í blóð
borin. Enn minnast margir þess-
ara samrýndu systra sem árla
morguns, dag hvern, héldu til
vinnu sinnar og létu sig ekki vanta
þó veður væri illt. Vinnudagurinn
var líka tíðum langur. Ekki var
spurt hvað líkama eða heilsu væri
fyrir bestu. Aðeins var gengið að
þeim störfum sem eftir var kallað
og kostað kapps um að rækja þau
sem best.
Eftir því sem aldur og kraftar
leyfðu bættust yngri systurnar
Sigrún, Sigríður og Svava einnig í
hópinn og unnu fyrir heimilinu
þar til þær giftust og stofnuðu
heimili.
Eftir lát móður sinnar bjuggu