Morgunblaðið - 21.08.1984, Side 54

62
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. ÁGÚST 1984
Alltaf hægt að
komast gangandi
— segir Eiríkur Björnsson í Svínadal
Það er gríðarlegt vatnsmagn í
Skaftá, þar sem hún æðir belj-
andi niður dalinn, steypist niður
gljúfur í nokkrum kvíslum og
hægt er að fylgjast með hvernig
hún breiðir sífellt meira úr sér.
Gusurnar ganga stundum
nokkra metra upp í loftið, þar
sem straumköst mætast eða
brýtur á hraundrangi. Gnýrinn
er eins og í hljóðfrárri þotu — ef
maður lokar augunum og leyfir
ímyndunaraflinu að leika laus-
um hala, þarf ekki mikið til að
heyra gjöreyðingardrunurnar úr
„Apocalypse Now!“. Fjárgöturn-
ar eru orðnar að fossandi jök-
ulkvíslum og upp úr hraunboll-
unum milli bæja og afleggjar-
anna þangað heim standa grá-
svartar gusur.
Neðar, þar sem heitir Eldvatn,
milli Svínadals og Múla, er
Stóra-Hvammsbrúin. Nokkrum
metrum austar er önnur brú,
minni, og þar á milli er vatn far-
ið að seytla yfir veginn. Ekki er
annað að sjá en tekið sé að grafa
undan brúarstólpunum, þegar
ekið er nær og yfir brúna. Hún á
að halda 10 tonnum svo öllu er
óhætt, en er komið er yfir hana
brýtur vatnið sér nýja leið niður
að veginum og tekur að streyma
í tveimur lænum. Rúmlega
hálfri klukkustund síðar rennur
áin yfir veginn í nær tveggja
metra breiðri samfellu. Skaftá
er enn að bæta í sig undan jökli.
„NEI, VIÐ höfum engar áhyggjur
af því, að þaö verði ófært — það er
alltaf hægt að komast gangandi,“
sagði Eiríkur Björnsson, bóndi í
Svínadal, þegar Morgunblaðs-
menn hittu hann að máli þar á
hlaðinu síðdegis í gær. Þá var vatn
farið að flæða yfir veginn heim að
bænum svo hann var að verða ófær
minni fólksbflum.
„Þetta er að verða nokkuð
mikið og fer dagvaxandi," sagði
Eiríkur og benti yfir leirurnar
austan við bæinn, þar sem að
jafnaði er þurrt, þótt ekki sé það
nýtt að neinu ráði. „En við höf-
um séð meira vatn hér. Það hef-
ur komist upp fyrir hornstólp-
ann í girðingunni umhverfis tún-
blettinn í kringum íbúðarhúsið.
Ætli það hafi ekki verið á að
giska metra hærra en það er
núna. Hvernig þetta endar veit
maður náttúrlega ekki,“ sagði
Eiríkur.
Hann sagði hlaup í Skaftá á
vetrum erfiðari fyrir fólkið í
Svínadal. Þá ætti ís til að hindra
rennsli árinnar fram leirurnar
og þá flæddi fyrr og meira yfir
heimreiðina. „Nú kemst þetta
allt niður. Vatnið lónar sér
talsvert hérna fram undan —
það gera þrengslin hér sunnan
við nærri Stóra-Hvamms-
brúnni."
— Okkur sýndist vera að byrja
að flæða yfir veginn þarna á
milli brúnna.
„Já, vegurinn þarna er lægri
Morgunblaðið/ RAX
Eiríkur Björnsson, bóndi í Svína-
dal.
en hann var svo hlaupin ryðji
honum og brúnum síður burtu.
Eftir að vegurinn var lækkaður
og brúin sett á þarna kringum
1930, held ég, hefur vegur haldið
betur en áður, en vatnið lónar
hærra hér en það gerði," sagði
Eiríkur.
Hann bætti því við, að vöxtur-
inn í ánni væri ótrúlega hraður.
„Það er ekki lengra síðan en í
gærkvöld að það kom heyvagn
hér að austan og beint yfir sand-
ana,“ sagði hann og benti út yfir
vatnselginn, „og það heldur
áfram að vaxa.“ ÓV
Beljandinn í Skaftá neðan eystri Stóra-Hvammsbrúarinnar.
Skaftá í ham:
Morgunblaðið/RAX.
Gjöreyðingardrunur
beljandi flaumsins
Kirkjubæjarklaustri, 20. ágúst. Frá Ómari Valdimarssyni, blaöamanni
ÞAÐ ÞARF EKKI að fara lengi upp með
Skaftá til að verða var við blaupið. Lyktin leyn-
ir sér ekki — þótt hún sé ekki nærri eins
brennisteinsmettuð og stundum áður. Liturinn
er engu iíkur — nema kannski steypu með of
miklum sandi í. Enda er vatnið allt að því
þykkt og setji maður skóinn út í situr leirinn
eftir þegar vatnið þornar. Jökulvatnið var áber-
andi dökkt á móti bænum Svartárdal, sem nú
Morgunblaðsins.
er fullkomlega vegasambandslaus. Um 300
metra frá vestari brúnni, sem hefur verið ein af
alls 14 brúm yfir Skaftá, liggur vegurinn ofan í
beljandi fljótið og upp úr því aftur rétt vestan
við brúna. Hún virðist tilgangslaus þar sem
hún stendur og sú eystri ekki síður. Heim að
bænum er ekki annað aö sjá en allt sé með
felldu. Fólk sést ganga til verka sinna, það
hefur séð hann svartari en í dag.
Í. ■■■■■ ■
Talið er að upptök Skaftárhlaups megi rekja til þessa sigketils í norðvest-
anverðum Vatnajökli mitt á milli Grímsvatna og Bárðarbungu. Myndina
tók Reynir Ragnarsson í gærmorgun.
„Svona er þetta og ekkert í því að gera“
Feðgarnir í Múla
teknir tali við
Stóru-Hvammsbrú
FEÐGARNIR í Múla, Sæmundur
Björnsson og Oddsteinn Sæmunds-
son, voru að smala fjárhópi yfir
Stóra-Hvammsbrú, skammt ofan
við Múla, þegar Morgunblaðsmenn
bar að. Kindurnar, nærri 40 talsins,
höfðu verið á beit austan árinnar og
voru um það bil að lokast inni.
„Það verður að ná því, sem
hægt er, svo það verði ekki inn-
lyksa,“ sögðu feðgarnir. „Það er
talsvert fleira fé hér beggja
vegna og það getur komið, en ekki
er langt í að vegurinn milli
brúnna grafist sundur."
Þeir sögðust hafa séð meira
vatn í ánni á þessum slóðum, en
þó yxi það í henni mjög hratt.
„Það hefur hækkað mikið í ánni
seinnipartinn í dag,“ sagði Sæ-
mundur, „og fer hríðvaxandi."
Oddsteinn gat um mikið hlaup
sumarið 1972. „Þá hefur ekki
vantað nema svona hálfan metra
í að vatnið fiæddi yfir brúna,“
sagði hann. „Það var miklu meira
en þetta er núna. Vegurinn milli
Feðgarnir í Múla með fjárhópinn við Stóra-Hvammsbrýrnar.
Stóra-Hvammsbrúar og litlu brú-
arinnar var í sundur og sömuleið-
is flæddi yfir veginn austan við.
Það var allt á kafi hér. Svínadal-
ur var alveg úr vegasambandi og
fé hér um alla hólma.“
Feðgarnir töldu að þetta Skaft-
árhlaup kæmi á alversta tíma
vegna heimagöngu fjárins, sem
væri á beit í hólmunum upp og
niður með ánni. „Það er betra að
fá hlaup að vetrum að því leytinu
til,“ sögðu þeir.
— Missið þið margt, þegar áin
hleypur svona fram?
„Maður veit aldrei hve margt
það er, en það er alltaf eitthvað.
Sumarið 1972 fórum við á báti
hér til að bjarga fénu, sem var
strandað í hólmunum. Samt náð-
um við ekki öllu. Það verður allt-
af eitthvað eftir og svo finnur
maður hræin kannski, þegar ver-
ið er að smala á haustin. Það fer
ekki allt í hlaupinu sjálfu, en á
eftir lendir það í sandbleytu til og
frá og þá bjargar það sér ekki
allt. En svona er þetta," sögðu
þeir Múlafeðgar um leið og þeir
héldu eftir fjáhópnum, „og það er
ekkert í því að gera.“
í sama mund braut áin þriðja
skarðið í veginn og þar með mátti
hann teljast lokaður.
ÓV