Morgunblaðið - 14.11.1984, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 1984
Rannsóknír
og tilraunir
hafa gífurlega þýðingu við alla mannvirkjagerð
Rætt við dr. ing. Fritz Leonhardt,
einn kunnasta verkfræðing Þjóðverja
Prófessor dr. ing. Fritz Leon-
hardt, byggingaverkfræðingur frá
Stuttgart í Vestur-Þýskalandi,
kom hingað til lands fyrir nokkru
í boði Steinsteypufélags íslands og
hélt fyrirlestur við setningarat-
höfn norrænnar ráðstefnu um
steinsteypurannsóknir sem haldin
var dagana 10.—12. ágúst.
Dr. Leonhardt er einn snjallasti
verkfræðingur Vestur-Þjóðverja
og í hópi örfárra verkfræðinga,
sem þekktur er um heim allan.
Hann hefur verið brautryðjandi á
sviði byggingaverkfræði og arki-
tektúr í rúma hálfa öld. Sérstak-
lega er hann þekktur fyrir að í
verkum hans fara saman stílfeg-
urð og frábær burðarþolshönnun.
Hann hefur unnið stórvirki við
hönnun og byggingu brúarmann-
virkja, en þar að auki komið mjög
víða við.
Dr. Ríkharður Kristjánsson,
formaður framkvæmdanefndar
fyrmefndra, ráðstefnu, sagði í
kynningu á dr. Leonhardt, að erf-
itt væri fyrir ókunnuga að geta sér
til um aldur hans. Af útliti að
dæma væri hann líklega um
fimmtugt, en ef dæma ætti af
verkum hans um ævina hlyti hann
að vera a.m.k. tveggja alda gam-
all.
Fyrirlestur sinn nefndi dr.
Leonhardt „The role of research in
my professional Iife“. Fjallaði
hann einkum um þýðingu rann-
sókna við hönnun mannvirkja og
rakti hvernig rannsóknir hefðu
hjálpað sér við lausn ótal vanda-
mála, sem hann hefði glímt við um
ævina.
RÚMAR OKKUR BÁÐA
Eftir fyrirlesturinn fór undir-
ritaður þess á leit við dr. Leon-
hardt að fá við hann samtal.
Reyndist það auðsótt mál.
„Komdu til mín á Hótel Loftleiðir
síðdegis. Mér hefur verið útvegað
þar stórt og rúmgott herbergi,
sem hlýtur að rúma okkur báða.“
Þannig atvikaðist það að ég sat
einn gráan ágústdag í svitu á Hót-
el Loftleiðum og rabbaði við einn
fremsta verkfræðing samtímans.
„Sjáðu, þetta er fyrsti sólskins-
bletturinn, sem ég sé á íslandi,“
sagði prófessor Leonhardt bros-
andi, og benti út um gluggann upp
í Öskjuhlíðina. Sólin hafði þá rétt
um stundarsakir náð að senda
geisla sina gegnum rof á skýja-
þykkninu svo glampaði af votum
steinum i hlíðinni.
Þessi glettni dr. Leonhardts gaf
tóninn i samtali okkar. Hann er
mjög alúðlegur og þægilegur i við-
móti, sífellt með bros á vör. Ég
bað hann fyrst um að rifja upp
feril sinn í stuttu máli.
TÓNNINN GEFINN
VIÐ BRÚARSMÍÐI
„Ég er brautskráður sem bygg-
ingaverkfræðingur frá því sem þá
hét Tækniháskólinn í Stuttgart,
árið 1931, þá rúmlega tvitugur að
aldri. Sama ár hélt ég til Banda-
ríkjanna sem nokkurskonar
skiptinemi og dvaldist þar næstu
tvö árin. Var það mjög ánægju-
legur tími.
Þessi ár ferðaðist ég sem putta-
lingur vítt og breitt um Banda-
ríkin og heimsótti fjölda háskóla.
Lengst dvaldi ég við Purdue-
Háskóla í Indiana. Þar vann ég
undir stjórn prófessors S.C. Holl-
ister og tók m.a. þátt i tilraunum i
tengslum við byggingu orkuvers-
ins við Hoover-stífluna. Þannig
komst ég fljótt í snertingu við til-
raunir og gerði mér þvi snemma
grein fyrir mikilvægi þeirra í sam-
bandi við mannvirkjagerð.
Árið 1933 snéri ég aftur heim til
Þýskalands og hóf fljótlega að
vinna við hönnun á brúm fyrir
þýsku hraðbrautirnar (Auto-
bahnen). Mér fannst þáverandi
brýr óhagkvæmar, þunglamalegar
og lítið fyrir augað. Ég stakk þvi
upp á nýrri hönnun: Mjög léttu
brúargólfi úr sléttri, þunnri
stálplötu með ásoðnum stifingum
og með þunnu asfaltlagi ofan á.
Þyngd þessa brúargólfs var um
200—250 kg/m', eða um fjórðung-
ur af þyngd algengra brúargólfa
úr stáli frá þessum tíma. Þessari
hugmynd var tekið treglega i
fyrstu því menn töldu að svo létt
brúargólf þyldi ekki mikla þunga-
umferð. En með tilraunum tókst á
endanum að eyða öllum efa-
semdum. Þessi brúargerð varð sið-
an mjög vinsæl eftir strið og
reyndist vel.
EINSTÆTT TÆKIFÆRI
Árið 1935 hóf ég störf við þýska
samgönguráðuneytið. Var ég þar
einkum ráðgefandi um fagur-
fræðilega hönnun mannvirkja á
vegum ráðuneytisins í samvinnu
við ýmsa góða arkitekta. Samhliða
þessum störfum vann ég að dokt-
orsritgerð og lauk henni árið 1930.
Fjallaði hún um útreikning á bita-
grindum.
{ framhaldi af starfi minu i
samgönguráðuneytinu var mér ár-
ið 1938 boðið að hafa yfirumsjón
með hönnun og byggingu á fyrstu
stóru hengibrúnni á þýsku hrað-
brautunum. Þetta var brúin yfir
Rínarfljót við Rodenkirchen. Ég
var aðeins 29 ára gamall þegar hér
var komið sögu og var þvi i mikl-
um vafa um hvort ég ætti að taka
þessu boði. Ákvað þó á endanum
að láta þetta einstæða tækifæri
ekki ganga mér úr greipum.
Næstu þrjú ár ævi minnar fóru i
þetta verkefni. Meginhaf brúar-
innar var um 400 m langt. Gera
þurfti mikinn fjölda tilrauna svo
hægt væri að hanna brú af þessari
gerð af einhverju öryggi á þessum
tíma, því upplýsingar voru af
skornum skammti. Gerðum við
m.a. nauðsynlegar tilraunir varð-
andi skrið á hinum steinsteyptu
brúarankerum og þreytuprófanir
á stálköplum, sem nota átti í
brúna. Smíði brúarinnar lauk árið
1941.
Þessi brúarsmíð er líklega eftir-
minnilegasta og skemmtilegasta
brúarverkefni, sem ég hef unnið
við, sérstaklega vegna þess hve
frjálsar hendur ég hafði við verk-
efnið þó ungur væri.
Þess má geta hér, að brúin yfir
Rínarfljót við Rodenkirchen var
eyðilögð er líða tók á síðari heims-
styrjöldina, eins og raunar allar
aðrar brýr yfir Rín“.
Prófessor dr. ing. Fritz Leonhardt.
„Dr. Leonhardt er einn
snjallasti verkfræðingur
Vestur-Þjóðverja og í
hópi örfárra verkfræð-
inga, sem þekktur er
um heim allan. Hann
hefur verið brautryðj-
andi á sviði bygginga-
verkfræði og arkitektúr
í rúma hálfa öld. Sér-
staklega er hann þekkt-
ur fyrir að í verkum
hans fara saman stflfeg-
urð og frábær burðar-
þolshönnun.“
FÆDDUST ÞÁ MARGAR
NÝJUNGAR
Hvemig voru atvinnuhorfur í
stríðslok?
„Fyrsta árið eftir stríð vann ég
sem verkamaður í Svartaskógi.
Aðra vinnu var þá ekki að fá. Sfð-
an tók ég upp þráðinn á ný þar
sem frá var horfið. Árið 1939 hafði
ég sett á stofn ráðgjafaverkfræð-
ifyrirtæki, sem ég lagði nú kapp á
að efla. Við blöstu óteljandi verk-
efni við endurbyggingu mann-
virkja í Þýskalandi. Það var mjög
sérstakt að vinna að hönnun á
þessum árum í landinu, því menn
voru alveg óbundnir af stððlum.
Það var því hægt að gefa hug-
myndafluginu lausan tauminn, og
fæddust þá margar nýjungar.
Varð þetta til þess að greiða mjög
götu framfara og þróunar á þess-
um tfma.
Stærsta verkefni mitt á fyrstu
árunum eftir stríð var endursmiði
brúa yfir Rínarfljót, en fyrirtæki
mitt hefur nú hannað alls 12 brýr
yfír fljótið. Þar af eru 11 stálbrýr
en ein úr eftirspenntri stein-
steypu.
LÍKAÐI KENNSLA VEL
Árið 1957 tók ég við prófess-
orsstöðu f verkfræði við háskólann
í Stuttgart og gegndi henni í 17 ár.
Við háskólann fékkst ég auk
kennslunnar mikið við rannsóknir,
Sjónvarpsturninn í StuttgarL Sjónvarpssendirinn er efstur, en síðan er
útsýnispallur og veitingahús.
einkum á sviði steinsteypu. Mér
líkaði mjög vel í þessari stöðu,
ekki síst við kennsluna.
Árin 1966—1969 var ég rektor
skólans. Þetta eru eftirminnileg
ár, en á þessum tíma var mikil
ólga meðal stúdenta f Þýskalandi
eins og víða annars staðar. Ég
fékk því til úrlausnar mörg erfið
verkefni, sem lítið tengdust verk-
fræði. Ég lét af störfum við há-
skólann í Stuttgart árið 1974, þá
65 ára að aldri. Mér fannst kom-
inn tími til að breyta til, taldi það
hvorki hollt fyrir nemendur mfna
né sjálfan mig að vera lengur við
skólann."
50 BRÝR í 30 LÖNDUM
öll árin, sem dr. Leonhardt var
við háskólann starfrækti hann
einnig verkfræðifyrirtæki sitt f
samráði við samstarfsmenn sfna.
Það ber nú nafnið Leonhardt,
Andrá und Partner. Á þeim 45 ár-
um sem fyrirtækið hefur starfað
hefur það aflað sér einstakrar
virðingar fyrir afrek sín á sviði
byggingaverkfræði, sér í lagi hef-
ur það verið f fararbroddi við
rannsóknir og þróun á sviði brúar-
gerðar, við gerð háhýsa og turna
og í notkun uppspenntrar steypu
við mannvirkjagerð svo eitthvað
sé nefnt.
Dr. Leonhardt hefur átt þátt í
hönnun og smfðaði tugi brúa um
allan heim. Þykja brýr hans mjög
fallegar, en honum tekst einstak-
lega vel að nýta hagkvæm burð-
arkerfi i fagurri hönnun. Af ein-
stökum brúm, sem hann hefur átt
þátt f að hanna og smfða má nefna
Pasco-Kennewick Intercity Bridge
yfir Columbia-fljót í Washington-
fylki f Bandarfkjunum, brú yfir La
Plata-fljót í Buenos Aires í Arg-
entínu og Farö-brúna í Danmörku,
sem nú er í smíðum (á milli Falst-
er og Farö). Utan Þýskalands hef-
ur dr. Leonhardt komið nálægt
smíði um 50 brúa f 30 þjóðlöndum.
BRÚARGÓLFINU
ÝTT YFIR
Auk þess að vera í fararbroddi f
brúarhönnun hefur dr. Leonhardt
einnig sýnt mikið hugvit og áræði
við þróun aðferða við brúarsmfði.
Hann er t.d. upphafsmaðurinn að
aðferð, sem nú er mjög þekkt við
gerð langra brúargólfa. Byggir
hún á þvf að ýta brúargólfinu yfir
brúarstæðið frá öðrum enda þess
(„incremental launching meth-
od“). Er þá brúargólfið steypt við
annan brúarendann í einingum,
allt að 30 m löngum. Einingarnar
eru steyptar við mjög góðar að-
stæður í vinnuhúsi, þar sem sömu
starfsskilyrði eru fyrir hendi og í
verksmiðjum. Um það bil vikulega
er tilbúnum einingum sfðan ýtt
frá vinnuhúsinu út á brúarstæðið,
og ýta þær á undan sér þeim ein-
ingum, sem þegar eru komnar
áleiðis. Þannig er brúargólfinu
smám saman þrýst yfir brúar-
stæðið frá öðrum enda þess.