Morgunblaðið - 28.11.1984, Síða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. NÓVEMBER 1984
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Friður í Angola?
SaAur-mfriskir bermenn (Angola.

Nýjar viðræður um sjálfstæði Namibíu eru í uppsiglingu eftir tveggja
ára þóf. Það þóf befur stafað af kröfu Bandaríkjamanna og Suður-
Afríkumanna um að 30.000 manna herlið Kúbumanna í Angola verði
flntt þaðan áður en Namibía fái frelsi.
Forseti Angola, Jose Eduardo dos Santos, hefur boðizt til að senda
hlnta kúbanska herliðsins burtu og Chester Crocker, aðstoðarutanrík-
isráðberra Bandarfkjanna, hefur afhent bonum gagntilboð frá Suður-
Afríkustjórn. Sfðan er búizt við nýjum viðræðum Bandarikjamanna og
Suður-Afrfkumanna, með eða án þátttöku Angolamanna.
Kúbustjórn hefur lýst yfir
fullum stuðningi við tilboð
Dos Santos, sem leggur til að
fulltrúar Angola, Suður-Afríku,
Kúbu og Swapo (sjálfstæðis-
hreyfingar Namibfu) undirriti
samkomulag, þar sem gerð verði
grein fyrir skilýrðunum fyrir
hinum takmarkaða brottflutn-
ingi Kúbumanna.
Kúbanska blaðið „Granrna"
hefur eftir Dos Santos að
brottflutningur Kúbumanna geti
hafizt þegar Suður-Afrfkumenn
hafi leyft þróun í átt til sjálf-
stæðis Namibfu undir eftirliti
SÞ, eftirlitsnefnd SÞ hafi komið
til nýlendunnar og Suður-
Afríkumenn hafi fækkað her-
mönnum sfnum f Namibfu f
1.500. Hann setur lfka það skil-
yrði að S-Afrfkumenn hætti allri
aðstoð við uppreisnarhreyfingu
Jónasar Savimbi, Unita.
Samkvæmt heimildum f Pret-
oria gera Angolamenn ráð fyrir
að tveir þriðju hermannanna
verði fluttir burtu, en 10.000
hðrfi norður fyrir 16. breiddar-
baug, þar sem þeir taki sér stöðu
umhverfis höfuðborgina Luanda
og f olfuauðugum landskika,
Cabinda, iengst í norðri. Þessu
tilboði höfnuðu Suður-Afríku-
menn, en búizt er við að gagn-
tilboð þeirra leiði til nýrra við-
ræðna.
Báðir aðilar hafa slegið af
kröfum sinum. Fyrst neituðu
Angolamenn að sætta sig við það
skilyrði að Kúbumenn yrðu
fluttir burtu áður en Namibfa
fengi sjálfstæði. Nú virðast þeir
reiðubúnir að fallast á að hluti
kúbanska herliðsins verði flutt-
ur burtu. Suður-Afrfkumenn
settu upphaflega það skilyrði
fyrir sjálfstæði Namibíu að allt
kúbanska herliðið yrði flutt
burtu. Nú virðast þeir sætta sig
við að 3—4.000 manna herlið
verði eftir.
Samkvæmt samkomulagi, sem
Suður-Afríkumenn og Angola-
menn náðu í febrúar, áttu um
20.000 suður-afrfskir hermenn,
sem höfðu stóran hluta Suður-
Angola á valdi sfnu, að hörfa
þaðan gegn því að komið yrði á
fót sameiginlegri eftirlitsnefnd
til að koma í veg fyrir að skæru-
liðar Swapo sæktu yfir þetta yf-
irgefna landsvæði til Namibíu.
Brottflutningurinn gekk vel
þar til Suður-Afríkumenn komu
til Ngiva, 40 km norðan landa-
mæranna. Þar námu þeir staðar
vegna þess að skæruliðar Swapo
héldu áfram að sækja um yfir-
gefna svæðið. Þeir vilja einnig
að Angolamenn samþykki var-
anlegt og sameiginlegt landa-
mæraeftirlit til að koma f veg
fyrir að skæruliðar sæki inn í
Namibíu þegar brottflutningn-
um er að fullu lokið.
Þegar Frank Wisner, aðstoð-
arutanríkisráðherra Bandarikj-
anna, var í Luanda í október
samþykkti Dos Santos slíkt
landamæraeftirlit, ef Suður-
Afríkumenn lofuðu að veita
Namibíu sjálfstæði innan
tveggja mánaða og tilgreindu
nákvæmlega daginn.
Þegar Dos Santos lýsti
áhyggjum vegna aukinna árása
Luanda, ef ekki yrði gengið að
þeirri kröfu. Hótunin leiðir lfk-
lega til fundar hans og Dos
Santos um brottflutning Kúbu-
manna og myndun einingar-
stjórnar, sem mundi stjórna
landinu fram að kosningum.
Staða Savimbi yrði slæm ef
samið yrði án samráðs við hann:
hann yrði í herkvf milli Angola f
norðri og Namibfu (undir stjórn
fjandmanna hans úr Swapo) f
suðri og fengi enga olfu eða aðr-
ar birgðir frá Suður-Afríku.
Hann veit að hann getur ekki
kollvarpað stjórninni f Luanda,
þótt hann geti velgt henni undir
uggum, en hann getur notað her-
lið sitt til að knýja fram hag-
stæða samninga.
Með hótun um harðari aðgerð-
ir virðist Savimbi vona að hann
geti fengið P.W. Botha, forseta
Suður-Afríku, til að tryggja
þátttöku Unita i viðræðunum,
eða tafið fyrir lausn til að
treysta stöðu sfna. Savimbi get-
ur reitt sig á samúð Suður-
Afríkumanna, en eins og hann
sagði nýlega: „Pieter Botha er
Særöur suður-afrískur hermaður
ar Swapo.
Unita sagði Wisner að auðveld-
ara yrði að lama skæruliða með
samningi, sem byndi enda á að-
stoð S-Afríkumanna við Unita,
en hernaðarstuðningi Kúbu-
manna.
Wisner fór til Washington
með leynitilboð Angolamanna
um heimsendingu 20.000 Kúbu-
manna, en áframhaldandi dvöl
10.000 Kúbumanna til að verja
Luanda og Cabinda. Dos Santos
vill einnig semja um að brott-
flutningur Kúbumanna og
S-Afríkumanna fari fram sam-
tímis.
Einni viku síðar rak Dos Sant-
os utanríkisráðherra sinn, Paulo
Jorge, sem var Rússahollur
harðlfnumaður og andvfgur
samkomulagi. Bandarfkjamenn
afhentu sfðan tilboð Angola-
manna Suður-Afrfkumönnum á
Grænhöfðaeyjum.
S-Afríkumenn munu liklega
streitast gegn kröfu Angola um
að þeir gefi Savimbi og Unita
upp á bátinn. Talið er að þeir
muni reyna að semja um þátt-
töku Savimhi f þjóðeiningar-
stjórn.
Framtíð Unita er í hættu og
því kallaði Savimbi saman þing
hreyfingarinnar. Þar hvatti
hann til þess að hann fengi að
taka þátt í viðræðunum og hót-
aði stórsókn 7.000 skæruliða til
fluttur beim eftir árás á bækistöðv-
vinur minn, en ég veit að hann
verður fyrst og fremst að gæta
hagsmuna lands síns.“
Ef Namibía fær sjálfstæði
munu Suður-Afríkumenn eiga
fullt f fangi með að aðstoða Sav-
imbi og halda áfram að senda
honum vistir.
Kaldhæðnislegt er að herlið
Savimbis virðist hafa náð yfir-
höndinni í viðureigninni við
stjórnina f Luanda og þvi hefur
áhugi hennar á samningum auk-
izt. Savimbi heldur því fram að á
þessu ári hafi hann hrundið
þremur meiriháttar árásum
stjórnarhersins og Kúbumanna
á yfirráðasvæði hans í suðaustri
(sem er þriðjungur landsins), og
valdið miklu manntjóni.
Savimbi kveðst geta staðið
fyrir hernaðaraðgerðum hvar
sem er í landinu. Hann bendir á
skemmdarverkaárás á Luanda í
sfðasta mánuði er varð til þess
að vatnslaust og- rafmagnslaust
var í borginni í sex daga.
Skemmdarverk Savimbi hafa
haft alvarleg áhrif á bágborinn
efnahag Angola og Dos Santos
forseta virðist það mikið
kappsmál að samningar takist.
Savimbi er áhyggjufullur, þrátt
fyrir árangursríkar árásir, en
bendir á að Unita hafi oft verið
spáð ósigri og jafnan risið upp
aftur, öflugri en áður.
Afmæliskveðja:
Jónas Bjarna-
son - Níræður
Þegar verkfall prentara hafði
staðið i fjóra daga og degi sfðar en
verkfall opinberra starfsmanna
hófst í október sl. átti góðvinur
minn, Jónas Bjarnason á Báru-
götu 10, níræðisafmæli. Fæddur 5.
október 1894 á Vatnsnesi við
Keflavik. Voru foreldrar hans
Bjarni Jónsson útvegsbóndi og
kona hans, Jóhanna Jónasdóttir.
Áttu þau fimm börn, þrjár dætur
og tvo syni, og var Jónas næstelst-
ur og er nú einn á lífi þeirra systk-
ina. Upp úr aldamótunum var nú
ekki orðið til siðs að kveðja börnin
í skóla frá sex ára aldri, heldur
voru þau þá þegar látin fara að
hjálpa til við bústörf og útgerð,
eftir því sem kraftar leyfðu. Mun
Jónas fljótlega hafa lært áralagið,
enda öll sjósókn stunduð á ára-
skipum á þeim tíma. Var hann þó
nokkur sumur í sveit, bæði í Holt-
unum og í Biskupstungum, þar
sem hann var sumarið 1907 og sá
þá til ferða Friðriks XIII, er reið
hjá með fríðu föruneyti á leið til
Geysis og Gullfoss. Fljótlega eftir
fermingu var Jónas sendur til sjó-
róðra á Austfjörðum. Reri hann
fyrst á Vattarnesi við Reyðarfjörð
og varð þar fljótlega formaður á
árabát. Siðar var Jónas formaður
á vélbátum, bæði á Norðfirði og
Seyðisfirði mörg sumur, siðast á
Seyðisfirði 1928.
Um 1920 flutti Jónas frá
Vatnsnesi til Vestmannaeyja og
var þar fyrst til heimilis hjá
frænda sínum, Jóni kaupfélags-
stjóra Hinrikssyni, og hans ágætu
frú, Ingibjörgu Theódórsdóttur, og
batt mikla tryggð við þau og börn
þeirra. Keypti hann vélbát frá
Færeyjum í félagi við Jón og var
um tima formaður á honum. Jón
féll frá um aldur fram 1929 en
Jónas gerði út bátinn með öðrum
eigendum til 1938. í Vestmanna-
eyjum stundaði Jónas ýmis störf í
fiskverkun og verkstjórn, en þó
lengst af sem fiskmatsmaöur.
Þegar hann var um fimmtugt,
veiktist hann heiftarlega af kölk-
un í hrygg, svo að hann varð al-
gjörlega óvinnufær i nokkur ár.
Leitaði hann sér lækninga bæði
hér heima og í Kaupmannahöfn en
án árangurs. Þetta var mikill
þrautatími, því segja mátti, að
hann gæti hvorki setið eða staðið
án mikillar vanlíðunar. Að lokum
gekk þessi kölkun yfir og hóf hann
þá störf sem innheimtumaður hjá
Almennum tryggingum hf. og
starfaði þar samfellt þar til hann
varð 88 ára. Ók hann um borgina á
mótorhjóli og tókst áfallalaust að
þræða tæpar brautir í umferðinni.
Starf sitt rækti hann af slíkri
kostgæfni, að einsdæmi mun vera,
því þó dagsverki hans væri loklið
klukkan fimm síðdegis, fór hann
oft aftur út á kvöldin til þess að
leita uppi menn, sem örðugt var að
finna að deginum. Ráðamenn I Al-
mennum tryggingum fundu fljótt
að hér var um óvenjulegan
starfsmann að ræða. Og þegar
hann hugðist hætta, þegar hann
varð áttræður, tóku þeir það ekki í
mál og heimtuðu að hann héldi
störfum áfram. Sama var uppi
þegar hann varð 85 ára og var
ákveðinn að hætta, svo hann fékk
sig ekki lausan fyrr en haustið
1982.
Þegar undirritaður flutti til
Vestmannaeyja I nóvember 1928
og mætti í fast fæði hjá Árna J.
Johnsen, var Jónas þar fyrir sem
fæðiskaupandi og tókst fljótlega
með okkur góður kunningsskapur.
Höfðum við báðir gaman af spil-
um og komst ég fljótlega f hans
Lomberspartí, þar sem fyrir voru
skipstjóri og útgerðarmaður. Og
hélst sá félagsskapur árum sam-
an.
Ekki mundi það Jónasi að skapi
að ég færi hér að útmála mann-
kosti hans, sem þó munu ekki dylj-
ast neinum, sem eitthvað kynnast
honum. En það hlýt ég að fullyrða,
að ég hefi fáum kynnst, sem eru
jafn traustir og heilsteyptir að
allri gerð og Jónas Bjarnason.
Hann kvongaðist 1938 ágætri
konu, Ragnheiði Guðnýju Þor-
valdsdóttur, ættaðri úr Dýrafirði,
en hún andaðist 1966. Áttu þau
eina dóttur barna, Jóhönnu, og er
sonur hennar, Jónas, nú auga-
steinn afa síns. Um leið og ég
þakka Jónasi órofa tryggð við mig
og fjölskyldu mína í 56 ár, óska ég
að tíundi áratugurinn verði hon-
um hlýr og ánægjulegur.
Sigurjón Sigurbjörnsson
Flugið heillar
— unglingaskáldsaga eftir K.M. Peyton
ÚT ER komin hjá Máli og menningu
unglingaskáldsagan Flugið heillar
eftir breska rithöfundinn K.M. Peyt-
on. Þetta er önnur bókin í fjögurra
binda verki; fyrsta bókin, Flam-
bardssetrið, kom út í fyrra.
Sagan gerist á árunum
1912—14, henni lýkur um sama
leyti og fyrri heimsstyrjöldin
skellur á. Kristína og Vilhjálmur
hlaupast á brott frá Flambards
þar sem allt er læst í miðaldavenj-
ur og setjast að á flugvelli skammt
frá Lundúnum, í nútlmanum miðj-
um. Vilhjálmur fær vinnu sem
flugvirki og síðar flugmaður og
Kristín fer að starfa á hóteli.
Gegn vilja sínum hlýtur hún að
taka þátt I þeirri hættulegu íþrótt
sem flugið var á þessum tíma,
jafnvel fljúga yfir Ermarsund
þótt hún vildi helst halda sig við
jörðina.
Áður hafa komið út sjö skáld-
sögur handa unglingum eftir K.M.
K.M. FF.YTON
Peyton. Silja Aðalsteinsdóttir
þýddi.
Bókin er 171 bls., unnin í Hól-
um. Kápu gerði Sigurður Valur
Sigurðsson.
I