Morgunblaðið - 06.03.1985, Blaðsíða 29

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. MARZ 1985
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 6. MARZ 1985
29

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 25 kr. eintakiö.
Búvörur hækka
meira en launin
Eins og á var bent hér í
blaðinu í gær hafa laun
hækkað innan við helmingi
minna en verð á landbúnaðar-
vörum síðustu 12 mánuði. Vísi-
tala kauptaxta hefur hækkað
um tæp 23% frá 1. mars 1984
en búvörur hafa hækkað á bil-
inu 40—63%. Þessar hækkanir
á búvörum má einkum rekja til
lægri niðurgreiðslna en áður og
meiri hækkunar á vinnslu-
kostnaði og álagningu en nem-
ur hækkun á búvöruverði til
bænda.
Morgunblaðið dregur ekki í
efa, að þeir sem að því standa
að reikna út verðlag á búvörum
geti fótað sig á skýringum á
þessari þróun. Ljóst er að
stjórnvöld hafa fylgt þeirri
stefnu að draga úr niður-
greiðslum. Það hefur lengi ver-
ið markmið allra stjórnmála-
flokka að skera þær millifærsl-
ur á skattpeningum niður. Um
hækkun á vinnslukostnaði og
álagningu gegnir öðru máli við
þær aðstæður sem nú ríkja.
Breytingar á landbúnaðar-
stefnunni hafa verið lengi á
döfinni. Á milli Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins fara nú fram viðræður sem
miða að því að breyta verðlagn-
ingarkerfi landbúnaðarins í
grundvallaratriðum. Ætlunin
er að bændur og neytendur
semji um það verð, sem bænd-
ur fá í sinn hlut og fái bændur
fulla greiðslu sem næst við af-
hendingu vörunnar. Vinnslu-
stöðvar eiga að standa á eigin
fótum og almenn verðlags-
ákvæði gildi um verð í heil-
dsölu og smásölu, verðlag verði
sem sé frjálst þar sem sam-
keppni ríkir, en annars ákveði
verðlagsráð verðið. Þá verði
séð til þess, að vinnslufyrirtæki
taki á sig fúlla ábyrgð og hafi
ekki heimild til að bakfæra á
bændur eins og nú er gert.
Af þeim hugmyndum um
breytingar sem hér hafa verið
raktar sjá menn best inn í það
úrelta kerfi sem nú ræður við
verðákvörðun á búvörum.
Þungamiðjan í þessu kerfi er
ekki að tryggja bændum skjóta
greiðslu fyrir afurðirnar heid-
ur að sjá til þess að milliliðirn-
ir og þá einkum vinnslustöðv-
arnar fái örugglega allt sitt,
jafnvel með því að bakfæra á
bændur ef svo ber undir.
Verðmyndunarkerfið í land-
búnaði er eitt af þeim úreltu
kerfum sem allir segjast vilja
breyta en aldrei reynist unnt
að hrófla við þegar til á að
taka. Bæði fulltrúar bænda og
neytenda segjast vilja breyt-
ingar. Stjórnmálamennirnir
segjast vilja breyta. Þær miklu
hækkanir sem orðið hafa á bú-
vörum á liðnu ári, hækkanir
langt umfram launahækkanir,
sýna að ekki er vanþörf á að
taka tafarlaust til hendi í þess-
um málum og skapa nýjar regl-
ur og nýtt verðmyndunarkerfi.
Takist þeim flokkum sem nú
eiga aðild að ríkisstjórn að
sameinast um skynsamlega
stefnu í þessum málum yrði
miklum áfanga náð, sem í hug-
um margra réttlætti það að
ríkisstjórnin sæti áfram.
Stundaglas hennar er að tæm-
ast, þannig að þeir sem vilja
styrkja stöðu stjórnarinnar
með umbótum í landbúnað-
armálum verða að grípa til
skjótra ráðstafana eigi þær að
koma ríkisstjórninni að notum.
Kommúnístar
í feluleik
að bar til tíðinda á fundi
Norðurlanda á mánudag-
inn, að Guðrún Helgadóttir,
þingfulltrúi Alþýðubandalags-
ins, var kynnt af Páli Péturs-
syni, þingforseta, sem talsmað-
ur norrænna vinstri sósíalista
og kommúnistaflokka í al-
mennu umræðunum. í Morgun-
blaðsviðtali í gær segir Guðrún
Helgadóttir hins vegar að hún
eigi í „erfiðleikum með að
henda reiður á hvaða eða hvers
konar flokkar þetta eru“ sem
hún var fulltrúi fyrir í ræðu-
stólnum. Og Svavar Gestsson
gefur til kynna að Páll Péturs-
son hafi hlaupið á sig.
Þeim sem þekkja til ís-
lenskra stjórnmála kemur ekki
á óvart að alþýðubandalags-
menn fari í feluleik þegar
minnst er á kommúnista eða
kommúnistaflokka. Það hefur
verið eitt helsta markmið
kommúnista á íslandi í áratugi
að sigla undir fölsku flaggi.
Vissulega væri æskilegt að
Guðrún Helgadóttir kynnti sér
rækilega fyrir hverra hönd hún
talaði á þingi Norðurlandaráðs
á mánudaginn. Þá kæmist hún
að raun um, að í þeim hópi eru
menn sem líta ekki á það sem
neitt feimnismál að vera
kommúnisti og telja það sína
æðstu pólitísku skyldu að
ganga erinda heimskommún-
ismans. Slíka menn er einnig
að finna í Alþýðubandalaginu,
þótt pólitísk hentistefna ráði
því að þeir séu í feluleik með
skoðanir sínar.
Eyjólfur Konráð Jónsson
„íslendingar hafa und-
anfarin ár hvatt Dani
og Færeyinga til að taka
mál þessi föstum tök-
um. Viðbrögð hafa því
miður verið takmörk-
uð. Nú hefur hins veg-
ar það ánægjulega
gerst, að þagnarmúr-
inn verður rofinn, þar
sem ákveðnar hafa
verið sameiginlegar
viðræður um málið.“
inga og öll sú vitneskja látin í té
sem þeir höfðu yfir að ráða. Fund-
inn sátu m.a. Atli P. Dam, lögmað-
ur, og Ólafur Ggilsson ambassa-
dor.
Þótt íslendingar telji sig eiga
mest réttindi til Hatton-Rockall-
svæðisins hafa þeir, eins og að
framan er gerð grein fyrir, alla tíð
viðurkennt hagsmuni Færeyinga.
Á umliðnum árum hafa Islend-
ingar aflað sér margháttaðrar
vitneskju um réttindi Islands og
m.a. ráðið í þjónustu sína einn
hæfasta sérfræðing heims á sviði
hafsbotnsmála, dr. Talwani, fv.
forstöðumann hinnar víðkunnu
Lamont-Doherty jarðfræðistofn-
unar Columbia-háskólans banda-
ríska (L-D Geological Observatory
of Columbia University). Hefur
hann ásamt Hans G. Andersen
sendiherra stöðugt rennt fleiri
stoðum undir réttmæti krafna ís-
lendinga og skoðana. íslensk sjón-
armið í málinu voru fyrst sett
fram í heild í grein í víðlesnasta
blaði íslands, Morgunblaðinu 12.
mars 1982. Greinina hafa kunáttu-
menn Dana, Færeyinga, Breta og
íra haft undir höndum í enskri
þýðingu í hartnær þrjú ár án efn-
islegra athugasemda. Rökin af fs-
lands hálfu voru þá og eru enn í
meginatriðum þessi:
Þótt reglur 76. greinar Hafrétt-
arsáttmálans varðandi hafs-
botnsréttindi séu mjög flóknar,
þar sem m.a. er miðað við þykkt
setlaga, 2500 m dýptarlínu, 350
mílna víðáttu frá grunnlínu
o.s.frv. er megináhersla lögð á það
sem kallað er eðlileg framlenging
landsins eða „natural prolonga-
tion“. Nákvæma skilgreiningu
þess hugtaks er þó hvergi að finna
en almennt viðurkennt að þar geti
bæði verið um að ræða lögun hafs-
botnsins, „landslagið", og eigin-
lega jarðfræði, þ.e.a.s. að uppruni
og efni botnsins séu sömu gerðar
og landsins. Gr þá talað um tvær
megingerðir, þ.e.a.s. úthafsbotn,
eða basalt, og meginlandsgerð
gamals bergs og setlaga.
í greininni er sagt að framleng-
Rockalltrogs, utan 200 mílna
þeirra, þ.á m. á Hattonbanka,
erda mæla jarðfræðileg og önnur
rök eindregið gegn slíku og þarna
um að ræða svæði sem íslendingar
og Færeying telja tilheyra sér.
Alþingi lýsir yfir, að það telur
fyrir sitt leyti unnt að leysa mál
varðandi yfirráðarétt þessa hafs-
botnssvæðis milli íslendinga og
Færeyja, annaðhvort með sameig-
inlegum yfirráðum eða skiptingu
svæðisins.
Gr ríkisstjórninni heimilað að
semja um, að gerðardómur ákveði
skiptingu svæðisins milli íslend-
inga og Færeyinga, ef Færeyingar
æskja þess.“
Væntanlega þarf ekki að skýra
þessa ályktun Alþingis íslendinga,
en alltof hljótt hefur verið um
hana með Dönum og Færeyingum
öll þessi dýrmætu ár og að mati
höfundar þessarar greinar ekki
lögð sú rækt við málið af þeirra
hálfu sem hagsmunir Færeyinga
— og þar með dönsku ríkisheildar-
innar — og íslendinga gefa tilefni
til. Gn í ályktuninni er mótuð
drengileg afstaða gagnvart nor-
rænum frændum.
Gins og áður greinir tóku ís-
lendingar hafsbotnsmálin upp við
Dani og Færeyinga í tengslum við
alla fundi hafréttarráðstefnunnar
eftir að þau komust í brennidepil.
Fundargerðir þeirra funda verða
hér ekki raktar. Gn hinn 2. mars
1980 var fundur haldinn að ósk ís-
lendinga í Þórshöfn í Færeyjum,
þar sem ítarleg grein var gerð
fyrir öllum sjónarmiðum íslend-
FÆREYJAR
*
200
mifur
Srland
100 200sjomilur
-i----1 l
Á kortinu eru ytri mörk landgrunns íslands lauslega dregin bæói á Reykja-
neshrygg og Hatton-Rockall-hásléttu eins og þau voru tilkynnt Ilönum,
Færeyingum, Bretum og írum meó orðsendingum 5. júlí 1984 í samræmi viö
rökstuðning ráógjafa íslensku ríkisstjórnarinnar.
Þingsályktun
um hafsbotnsréttindi Islands og samvinnu við Færeyinga.
Alþingi ályktar að fela rikisstjórninni a6 fylgja fast eftir, á grundvelli tillögu
þeirrar seni afgreidd var á Alþingi hinn 22. desember 1978, kröfum uni hafsbotns-
réttindi sunnan 200 mílna efnahagslögsögu íslands, aÖ því marki sem þjóCréttar-
reglur frekast leyfa, og efna i þvi sambandi hið allra fyrsta til viðræCna við aðrar
þjóðir sem gert hafa kröfur á þessu svæði.
Jafnframt er mótinælt hvers kyns tilraunum Breta og lra til að taka sér réttindi
vestan svonefnds Rockall-trogs, utan 200 mflna þeirra, þ. á m. á Hattonbanka, enda
mæla jarðfræðileg og önnur rök eindregið gegn sliku og þarna um að ræða svæði
sem íslendingar og Færeyingar telja tilheyra sér.
Alþingi lýsir yfir, að það telur fvrir sitt leyti unnt að leysa inál varðandi yfir-
ráðarétt þessa hafsbotnssvæðis milli lslendinga og Færeyinga, annaðhvort með sam-
eiginlegum yfirráðum eða skiptingu svæðisins.
Er rikisstjórninni heimilað að semja um, að gerðardómur ákveði skiptingu
svæðisins milli fslendinga og Færeyinga, ef Færeyingar æskja þess.
Samþijkkt á Alþinyi 19. maí 1980.
1978, þar sem hann dregur mjög í
efa að Bretar og írar eigi nokkurt
tilkall til Rockall-svæðisins, eink-
um þó írar. Hins vegar sé réttur
Færeyinga meiri, en á ísland
minnist hann ekki enda höfðum
við þá ekkert tilkall gert til áhrifa
á svæðinu."
Gnda þótt enn sé margt á huldu
varðandi framangreind sjónarmið
Færeyinga höfum við íslendingar
ætíð haldið þeim á loft og reynt að
afla sem gleggstra upplýsinga,
ekki síst um jarðfræði hafsbotns-
ins, en þar hefur ýmislegt nýtt
verið að koma f ljós.
Bretar hafa sem kunnugt er
reynt að eigna sér Rockallklettinn.
Rétt er því að benda á að eignar-
hald á klettinum hefur hér enga
þýðingu, því að afdráttarlaust er
kveðið á um það í 3. mgr. 121 gr.
Hafréttarsáttmálans, að klettar á
borð við Rokkinn hafi enga efna-
hagslögsögu eða hafs-
botnsréttindi, þ.e.a.s. aðeins 12
mílna landhelgi. Þar að auki hafa
bæði íslendingar og Danir fyrir
hönd Færeyinga mótmælt öllum
tilraunum Breta til að slá eign-
arhaldi á klettinn. Gnn segir í áð-
urnefndri grein orðrétt:
„Þótt við Islendingar mótmæl-
um harðlega einhliða rétti Breta
og íra til að teygja hafsbotnsrétt-
indi sín út fyrir 200 mílurnar höf-
um við ekki mótmælt því að Fær-
eyingar hefðu réttindi á þessu
svæði, heldur þvert á móti óskað
margsinnis eftir nánu samstarfi
við þá og Dani fyrir þeirra hönd,
en það verður að segja þá sögu
eins og hún er, að þeir eru furðu-
lega svifaseinir."
Margháttuð víðtæk rök má færa
fyrir þeirri skoðun íslendinga að
BERLINGSKE TIDENDE

Grein þessi birtist jafnframt í Berlingske Tidende í Kaupmannahöfn og
Dimmalætting í Þórshöfn í Færeyjum.
ing botnsins þurfi að vera sam-
felld frá landhelgismörkum,
þ.e.a.s. 12 mílum. Sú framlenging
þarf að vera óslitin eða „through-
out the natural prolongation".
Þetta meginatriði sker úr um það
að réttindi Breta og íra til Hatt-
on-Rockall-hásléttu eru lítil, ef þá
nokkur, því að Rockalltrog, sem er
allt að 3500 m djúpt, skilur há-
sléttuna algerlega frá írlandi og
Bretlandi. I Rockalltrogi er auk
þess úthafsbotn en ekki botn meg-
inlandsgerðar, eins og Hatton-
Rockall-hásléttan er að mestu
leyti, en þetta er hin upphaflega
gliðnun þegar Atlantshaf byrjaði
að myndast fyrir um 200 milljón-
um ára.
Á þessu meginatriði hljóta ís-
lendingar og Færeyingar að
byggja kröfur sínar og í framan-
nefndri Morgunblaðsgrein er
málstaður Færeyinga settur fram
með eftirfarandi orðum:
„Færeyingar gera sér auk þess
vonir um að geta fært sönnur á að
þetta sokkna land teygi sig djúpt í
jörðu inn undir Færeyjar og við
bendum m.a. á þær staðreyndir að
sömu jarðfræðilegu umbrotin
hafa sett einkenni sitt á jarðsögu
alls svæðisins vestan Rockalltrogs
síðustu 100 milljón ár að minnsta
kosti og þar sé ekki um nein jarð-
fræðileg tengsl á þeim tíma við
Bretland að ræða. Styðjumst við
þar m.a. við gagnmerka og langa
ritgerð, sem prófessor G.D.
Brown, sérfræðingur í alþjóðalög-
um við háskólann í Wales, ritaði
íslendingar hafa frá upphafi gætt
danskra og færeyskra hagsmuna
á Hatton-Rockall-hásléttunni
réttur þeirra sé mestur á þessu
umrædda svæði, enda hafa þau
rök áður verið dregin fram og ekki
ástæða til endurtekninga nú.
Vegna seinagangs af hálfu Dana
og Færeyinga, takmarkaðra svara
af Breta hálfu, sem þó tóku upp
formlegar viðræður þegar í ágúst
1981, og þumbaraskapar lra, sem
einungis hafa fallist á óformlegar
viðræður, ákváðu Islendingar 5.
júlí 1984 samkvæmt tillögu Geirs
Hallgrímssonar utanriksráðherra
að helga sér réttindi þau sem þeir
telja að sér beri, með tilkynningu
til Sameinuðu þjóðanna. Orðsend-
ingar voru þann dag sendar Dön-
um, Færeyingum, Bretum og írum
og þeim öllum gefið færi á að tjá
sig um kröfur Islendinga um 350
sjómílna hafsbotnsréttindi á
Reykjaneshrygg og út frá hlíðum
hans og hafsbotnsréttindi á Hatt-
on-Rockall-hásléttu að 200 mílna
efnahagslögsögu Breta og Ira, en
auk þess að færeysku 200 milna
mörkunum ef Danir og Færey-
ingar aðhafast ekkert til samning-
aumleitana og samkomulags. Sið-
an hefur verið beðið, en nú er mál
að biðinni ljúki enda ætti i þeim
viðræðum sem í hönd fara að geta
skapast frekari grunvöllur farsæls
samstarfs að sameiginlegum rétt-
indamálum íslendinga, Færeyinga
og Dana.
Eyjólfur Konríd Jónsson er nlþing-
ismadur Sjilfstæðisflokks tyrir
Norðurlandskjördæmi restra og
formaður utanríkismilanefndar Af
þingis.
ítVfts
— eftir Eyjólf Konráð
Jónsson
Framundan eru viðræður Dana,
Færeyinga og íslendinga um rétt-
indi þjóðanna, sem kunna að vera
gifurlega mikilvæg, á Hatton-
Rockall-hásléttu, sokknu landi
suður af íslandi og Færeyjum, en
vestur af Bretlandseyjum. Þessi
réttindi byggjast á 76. gr. Haf-
réttarsáttmála Sameinuðu þjóð-
anna og hafa gengið í gegnum
hreinsunareld margra funda haf-
réttarráðstefnunnar án þess að
þvi meginefni yrði haggað sem að
réttum lögum ætti að leiða til þess
að ísland og Færeyjar ættu þessi
réttindi, ef um eitt ríki væri að
ræða. — Nái þessi frændlönd að
sameinast um réttargæslu sina á
svæðinu ætti það að leiða til sömu
niðurstöðu, en auk þeirra gera
Bretland og írland tilkall til rétt-
inda þar.
Islendingar hafa undanfarin ár
hvatt Dani og Færeyinga til að
taka mál þessi föstum tökum.
Viðbrögð hafa því miður verið
takmörkuð. Nú hefur hins vegar
það ánægjulega gerst, að þagn-
armúrinn verður rofinn, þar sem
ákveðnar hafa verið sameiginleg-
ar viðræður um málið. Rétt er því
að skýra sjónarmiðin í málinu á
víðfeðmum vettvangi sem almenn-
ingur í Danmörku og Færeyjum á
aðj ang að. Örlftið brot langrar
sögu verður hér rakið.
Þrjú fyrstu mál Alþingis haust-
ið 1978 voru um hafrétt. I fyrsta
lagi var hagsmunagæsla á Jan
Mayen-svæðinu og samningar við
Norðmenn. Því máli lauk á
skömmum tíma með merku sam-
komulagi um sameign og samnýt-
ingu þjóðanna á geysivíðáttu-
miklu hafsvæði um aldur og ævi.
Og þar myndaðist ný þjóðréttar-
regla byggð á anda Hafréttar-
sáttmálans. I annan stað fjallaði
Alþingi um rannsókn landgrunns
Islands. Síðast en ekki sist voru
mótmæli við ásælni Breta og íra á
Hatton-Rockall-svæðinu og ákvörð-
un um að rétta út hönd til sam-
vinnu við Færeyinga. Ályktun um
þetta efni var afgreidd 22. des.
1978 í fyrsta sinni en síðan fylgt
eftir á öllum þingum og með við-
ræðum á hverjum einasta fundi
Hafréttarráðstefnunnar.
Hér verður aðeins getið einnar
þingsályktunar Alþingis, sem
samþykkt var 19. maí, 1980, um
leið og Danir og Færeyingar eru
hvattir til að gefa hagsmunamáli
þessu fyllsta gaum og taka upp
heilsteypta samvinnu við Islend-
inga til að gæta eigin hagsmuna
og tryggja sameiginleg réttindi
þjóðanna.
Ályktunin hljóðaði svo:
„Þingsályktun
um hafsbotnsréttindi íslands og
samvinnu við Fsreyinga.
Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að fylgja fast eftir, á
grundvelli tillögu þeirrar sem af-
greidd var á Alþingi hinn 22. des-
ember 1978, kröfum um hafs-
botnsréttindi sunnan 200 mílna
efnahagslögsögu Islands, að því
marki sem þjóðréttarreglur frek-
ast leyfa, og efna í því sambandi
hið allra fyrsta til viðræðna við
aðrar þjóðir, sem gert hafa kröfur
á þessu svæði.
Jafnframt er mótmælt hvers
kyns tilraunum Breta og íra til að
taka sér réttindi vestan svonefnds