Morgunblaðið - 27.03.1985, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 27. MARZ 1985
Verðtrygging lána til
húsbygginga taki
mið af launaþróun
— eftir Guðmund
Þorsteinsson
Það hefur lengi verið háttur ís-
lendinga að byggja sér hús. Að
eignast þak yfir höfuðið hefur alla
tíð verið ofarlega á baugi hjá ís-
lenzkum fjölskyldum, og svo mun
enn verða um ókomin ár, sem bet-
ur fer. Til að slíkt megi takast
þarf auðvitað að vera mjög mikið
fjármagn fyrir hendi, og reynist
því flestum nauðsynlegt að taka
lán til húsbyggingarinnar. Aðal-
uppsprettan verður oftast nær lán
hjá Húsnæðisstofnun ríkisins, en
einnig eru lífeyrissjóðirnir drjúgir
í þessum efnum. Verður vikið nán-
ar að þætti þeirra síðarnefndu
seinna í þessu bréfi.
Varla blandast nokkrum hugur
um að það sé bæði eðlilegt og
sanngjarnt að þeir sem reisa vilja
hús eða eignast íbúð yfir sig og
fjölskyldu sína eigi þess kost að
taka til þess lán með sanngjörnum
kjörum. Á sama hátt hefur varla
nokkur maður á móti því að sá
sem lánar féð fái það endurgreitt
að fullu ásamt vöxtum.
Þar til fyrir tæpum sex árum
viðgekkst það hins vegar að t.d.
lífeyrissjóðir lánuðu fé sitt, bæði
til húsbygginga og annars, án þess
að verðmæti lánsfjárins skilaði
sér nema að hluta, þar sem verð-
bólgan sá sífellt um það að rýra
verðmæti eftirstöðva lánsins.
Þetta sáu allir, og viðurkenndu
víst flestir, að gat ekki gengið
lengur án þess að til vandræða
kæmi.
Verðtrygging
Þá varð það árið 1979 að Alþingi
samþykkti lög sem kváðu á um
verðtryggingu lána. Ákveðið var
að hún skyldi fylgja svonefndri
lánskjaravisitölu. Hefði nú allt átt
að falla í ljúfa löð og allir að fá
sitt, bæði lántakendur og lánveit-
endur. Enda hömruðu þá sumir
spekingarnir í þessum efnum á
því, þótt þeir hinir sömu hafi ekki
hátt um það núna, að stærsti kost-
urinn við þessi verðtryggðu lán
væri einmitt 3á, að greiðslubyrðin
af þeim yrði jafnari en áður hefði
verið. Þetta gekk líka ágætlega í
fyrstu, og tóku t.d. húsbyggjendur
og íbúðarkaupendur þessi lán í
trausti þess, að enda þótt þau
væru alls ekki jafn aðlaðandi og
gömlu Iánin voru, þá myndu þeir
þó aðeins greiða til baka raunvirði
þess sem þeir fengu að láni.
En fljótlega kom þó í ljós að
þróunin yrði lántakendum veru-
lega í óhag, vegna þess að verð-
trygging lána fylgdi allt annarri
og miklu hærri viðmiðun en t.d.
laun. Þessu hafa þeir fengið að
kenna á sem tekið hafa slík lán á
undanförnum árum, og er nú svo
komið að alþingismenn þessa
lands, með ríkisstjórnina í farar-
broddi, geta alls ekki hummað það
fram af sér lengur að gera úrbæt-
ur sem duga í þessu máli.
Dæmi Jóhönnu
Sigurðardóttur
Við skulum glugga í dæmi sem
Jóhanna Sigurðardóttir, þingmað-
ur Alþýðuflokksins, rekur í grein í
Alþýðublaðinu fyrir nokkru: Verð
tveggja herbergja íbúðar með
ótiltekinni staðsetningu (hún er
þó mikilvæg eins og síðar verður
vikið að) er kr. 180 þúsund árið
1979. Til íbúðarkaupanna voru
tekin 120 þúsund að láni á verð-
tryggðum kjörum. Það voru þá
tveir þriðju hlutar íbúðarverðsins.
Þegar lánið var tekið, í júní 1979,
voru þessar 120 þúsund krónur
jafnvirði 61,38 mánaðarlauna skv.
8. fl. Verkamannasambands ís-
lands. Fimm árum og jafn mörg-
um afborgunum síðar skuldar
íbúðareigandinn tæplega 800 þús-
und krónur í eftirstöðvar og verð-
bætur af láninu, sem þá jafngilda
63,6 mánaðarlaunum 8. fl. VÍ, eða,
sé mið tekið af launaþróuninni á
tímabilinu, meira en hann skuld-
aði við lántökuna. Og hvað snertir
hina marg-dásömuðu jöfnun
greiðslubyrðarinnar, þá var af-
borgun ásamt vöxtum fyrsta árið
jafnvirði 4,3 mánaðarlauna en var
jafnvirði 6,6 mánaðarlauna fimmta
árið. Og það er því í samræmi við
þessar niðurstöður, að greiðslu-
byrðin á árinu 1985 muni jafn-
gilda 8,6 mánaðarlaunum verka-
manns.
Lánveitandinn
hirðir íbúðina
Þetta dæmi Jóhönnu sýnir
vandann í hnotskurn, og það sjá
nú allir að þarna er maðkur í mys-
unni, og óréttlætið með ólíkindum.
Mér þykir ekki ólíklegt að Alþýðu-
flokknum sárni hvernig farið hef-
ur verið með þetta mál þeirra, sem
án alls efa var flutt í góðum til-
gangi, en virðist nú vera orðið að
hinu versta óréttlætismáli. En það
leynist meira í dæmi Jóhönnu, og
lítum aðeins á það, hvernig dæmið
liti út ef íbúðareigandinn vildi nú
selja íbúðina. Þá breytir öllu hvar
á landinu íbúðin er, þ.e.a.s. hvort
hún er á Reykjavíkursvæðinu eða
úti á landi. í engu tilfelli er hún þó
eins og menn vildu hafa hana eftir
fimm ára streð við greiðslur af-
borgana og vaxta. Eftirstöðvar
lánsins eru um 800 þúsund krónur.
Væri íbúðin á Reykjavíkursvæð-
inu fengjust fyrir hana u.þ.b. 1300
þúsund krónur, svo að í sinn hlut
fengi íbúðareigandinn kr. 500 þús-
und, sem er nokkurn veginn það
sem hann hefur greitt í afborganir
og vexti síðan 1979 (framreiknað).
Væri ibúðin hins vegar úti á landi
er óvíst að hann fengi nægilega
mikið út úr sölu hennar til að
greiða fasteignasalanum sölu-
launin, hvað þá heldur meira, því
söluverðmætið væri varla hærra
en sem nemur eftirstöðvum láns-
ins. Sennilega lægra.
Endaslepp lausn
Enn verður niðurstaðan sú
sama, að hér er á ferðinni eitt-
hvert versta óréttlætismál í
manna minnum. En hvað er til
ráða? Enda þótt ég virði sérhverja
tilraun til að leiðrétta þetta, og
létta þessu óréttlæti af lántakend-
um, tel ég að hugmyndir þær sem
komið hafa fram á Alþingi séu því
víðsfjarri að leysa vandann.
Félagsmálaráðherra, Alexander
Stefánsson, og fleiri hafa verið
með hugmyndir á lofti, sem ganga
út á það í hnotskurn, að greiðslu á
þeim hluta verðtryggingarinnar
sem er umfram launaþróunina í
landinu verði frestað, þannig að
lánstíminn lengist, og greiðslu-
byrði hverrar afborgunar verði
þannig í samræmi við almennar
launahækkanir. Þá er einnig rætt
um viðbótarlán, að sjálfsögðu
verðtryggð einnig, til að létta lán-
takendum undanfarinna ára
greiðslubyrðina. Gallinn við þess-
ar hugmyndir er einfaldlega sá, að
hann eyðir ekki óréttlætinu, held-
ur dreifir því aðeins yfir lengri
tíma. Með öðrum orðum, slíkar að-
gerðir myndu ekki svipta hengingar-
ólinni af lántakendum, heldur að-
eins lengja kvöl þeirra.
Alþingismenn okkar hafa því
miður oft reynzt seinheppnir í
reikningi, eins og dæmin sanna,
Krafla, Saltverksmiðjan, Kísil-
iðjan, Grundartangaverksmiðjan
og Steinullarverksmiðjan, svo
dæmi séu tekin af handahófi, en
það þarf ekki neinn reikningshaus
til að sjá að misgengi lánskjara-
vísitölu annars vegar og launa-
ASEA
rafmótorar
Rö,p&*—

Nú eru ASEA rafmótorar í næsta nágrenni viðskiptavina sinna: —
AUSTURLAND: Rafmagnsverkstæði Leifs Haraldssonar, Seyðisfirði
VESTMANNAEYJAR: Geisli, Vestmannaeyjum.
SUÐURNES: Rafiðn, Kefiavík
VESTFIRÐIR: Póllinn, ísafirði
NORÐURLAND: Raftækni, Akureyri.
Sölumenn okkar veita frekari upplýsingar ef óskað er.
.jtrönning simi 8400Ó
Guðmundur Þorsteinsson
„Það þarf ekki neinn
reikningshaus til aÖ sjá
aö misgengi lánskjara-
vísitölu annars vegar og
launaþróunar hins veg-
ar er helzta ástæöan
fyrir því hvernig komiö
þróunar hins vegar er helzta
ástæðan fyrir því hvernig komið
er, og þúsundir fjölskyldna standa
nú frammi fyrir því, að missa allt
sitt undir hamarinn.
Verötryggö lán —
óverötryggö laun
Til þess að átta sig betur á því,
hvers vegna svo er komið sem
raun ber vitni, er rétt að líta að-
eins á gang mála frá því að lögin
um verðtryggingu lána voru sett, í
apríl 1979, til dagsins í dag. Ríkis-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks setti þetta mál út af
sporinu svo um munaði þegar hún
gerði tilraun til að sigrast á verð-
bólgunni með því að afnema vísi-
tölubindingu launa. Henni tókst
reyndar um mjög stuttan tíma að
ná verðbólgunni verulega niður,
en síðan verkfalli BSRB lauk í
fyrra hefur fjandinn verið laus á
ný. Hefði rikisstjórninni tekizt að
ná varanlegum tökum á verðbólg-
unni hefðu skuldarar væntanlega
getað unað hag sínum þokkalega,
þrátt fyrir að launin væru ekki
lengur verðtryggð eins og áður,
því verðbætur ofan á lánin hefðu
orðið óverulegar. Þegar hins vegar
verðbólgan gaus upp á ný varð enn
skýrara en annars hefði orðið að
það var meingallað að afnema
vísitölubindingu launa eingöngu,
án þess að hrófla hið minnsta við
öðrum þeim þáttum um leið, sem
bundnir voru vísitölu, eins og lán-
in eru. Þar að auki er illskiljanlegt
hvers vegna lán þurfa yfirleitt að
vera full-verðtryggð, á sama tíma
og það er ekki talið nauðsynlegt að
laun fólks séu það.
Siðleysi lífeyrissjóöanna
Það má líka líta á annað i þessu
sambandi, sem verður að flokkast
undir hreint siðleysi. Hin verð-
tryggðu lán frá hinum ýmsu líf-
eyrissjóðum stéttarfélaganna
höfðu í fyrstu borið 2'k% vexti, en
um leið og sljákka tók í verðbólgu-
bálinu í kjölfar aðgerða ríkis-
stjórnarinnar hækkuðu þeir vext-
ina skyndilega upp í 5—8%. Það
var eins og stjórnum sjóðanna
þætti þeir verða fyrir „tekju-
missi“, og gripu því til þess ráðs að
kafa enn dýpra í vasa eigenda
sjóðanna, þ.e.a.s. lántakenda, en
áður hefur þekkzt. Ekki hefur
frétzt af því að lífeyrissjóðirnir
hafi aftur lækkað vextina eftir að
verðbólgan gaus upp á ný. Þetta er
ruddalegt athæfi og alveg óskilj-
anlegt að svona lagað geti við-
gengizt í lýðræðisþjóðfélagi.
Lausnin
Ekki skal skilið svo við þetta
mál að ekki verði bent á lausn
þess. Hún er þessi: í stað hálfkáks
eins og þess, að fresta greiðslu
þess hluta verðtryggingarinnar
sem er umfram launaþróun í land-
inu, verði hann hreinlega felldur
niður. Lánskjaravísitalan verði
tekin úr sambandi, og verðtrygg-
ingarlögunum breytt á þann veg,
að verðtrygging lána fari aldrei
fram úr almennum launahækkun-
um í landinu. Ég skora hér með á
alþingismenn okkar og ríkisstjórn
að taka höndum saman tafarlaust
í þessu máli, og hrinda raunhæf-
um leiðréttingum í framkvæmd
áður en þeir fara í sumarleyfi í
vor.
Þetta þjóðfélag byggir mjög á
jafnrétti landsmanna á flestum
sviðum, og afnám lánskjaramis-
réttisins væri einmitt spor í þá
átt.
(iuðmundur Þorsteinason er fram-
kræmdastjóri útflutningssviðs
Hildu hf.
Kynna ísland í Hamborg
íslenzk landkynningarskrífstofa var opnuð í Hamborg 28. febrúar síð-
astliðinn. Að rekstri skrifstofunnar standa Ferðamálaráð, Ferðaskrif-
stofa ríkisins, Arnarflug, Flugleiðir, Félag íslenzkra ferðaskrifstofa og
Samband veitinga- og gistihúsa. A myndinni eru Kjartan Lárusson,
formaður Ferðamálaráðs, Ómar Benediktsson, forstöðumaður skrifstof-
unnar og Birgir Þorgilsson, ferðamálastjóri.