Morgunblaðið - 27.03.1985, Page 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. MARZ 1985
Um sölueinokun á eggjum
Rangfærslum Sambands eggjaframleiðenda svarað
— eftir Jóhannes
Gunnarsson
Fyrir skömmu (13. mars sl.)
birtist í Morgunblaðinu grein frá
stjórn Sambands eggjaframleið-
enda undir yfirskriftinni „afurða-
semi íslenskra varpfugla". í þess-
um skrifum er aðallega að finna
innlegg í deilur þessa félags við
fyrrum félagsmenn sína sem á síð-
asta ári klufu sig út úr Sambandi
eggjaframleiðenda og stofnuðu
Félag alifuglabænda.
Gkki er það ætlun mín hér að
taka þátt i þessum deilum og hafði
raunar ekki dottið i hug að stinga
niður penna, ef ekki hefði komið
til lokakafli áðurnefndra skrifa
undir fyrirsögninni „Afstaða
Neytendasamtakanna", en þar fer
stjórn þessa ágæta félags með
rangt mál, að þvi er virðist vísvit-
andi.
Þar segir m.a.: „Undarleg þótti
okkur afstaða Neytendasamtak-
anna á sínum tima er þau lögðust
af alefli ásamt fleiri félögum á
móti stofnun dreifingarstöðvar-
innar sem selur egg undir nafninu
ísegg.”
Nokkru síðar segir: „Nú hafa
Neytendasamtökin viðurkennt að
þau veðjuðu á rangan hest i þessu
tilliti. Hafa þau lýst ánægju sinni
á þessu framtaki og það er virð-
ingarvert þegar menn átta sig og
viðurkenna það.“
Það er ekki í fyrsta skipti sem
slíkar sakir eru bornar á Neyt-
endasamtökin. þvi hefur raunar
einnig verið haldið fram að við
værum á móti flokkun eggja og
heilbrigðiseftirliti almennt á þess-
ari vörutegund. Sök okkar er því
mikil.
Neytendasamtökin
eru á móti
sölueinokun eggja
En hvert er sannleiksgildi þess-
ara fullyrðinga. Þegar umræðan
um væntanlega eggjadreifingar-
stöð fór af stað var miðað við að
aðeins ein slík stöð skyldi starf-
rækt og eggjaframleiðendur
skikkaðir til að fela henni sölu af-
urða sinna. Gegn þessari hug-
mynd risu Neytendasamtökin
öndverð og sendu m.a. frá sér
ályktun 7. apríl 1983, en þar sagði
m.a.:
Jíeytendasamtökin lýsa yfir
undrun sinni á þeim fréttum, að
Framleiðsluráð landbúnaðarins
hafi nýverið heimilað að komið
verði á einkasölu á eggjum. Komi
til þess, að landbúnaðarráðuneytið
gefi út reglur um fyrirkomulag á
eggjasölu eða eggjadreifingu, sem
þýða í raun einokun eða fram-
leiðslustýringu gegn hagsmunum
neytenda, munu Neytendasamtök-
in ekki sitja aðgerðalaus heldur
berjast gegn slikum reglum af öllu
afli.“
Þann 6. júní sama ár ályktaði
stjórn Neytendasamtakanna um
landbúnaðarmál og hafði þetta að
segja um eggjamálið: „... að land-
búnaðarráðherra setji ekki reglur
um einokunarsölu á eggjum.“
Af þessu má ráða að afstaða
Neytendasamtakanna var ljós, við
vorum og erum á móti því að sett
verði á laggirnar ein eggjadreif-
ingarstöð sem hafí einokun á sölu
eggja. Hinsvegar lýstum við þeirri
skoðun okkar, m.a. á fundi með
landbúnaðarráðherra, að við teld-
um það bæði eðlilegt og þarft verk
að smærri framleiðendur í grein-
inni sameinuðust um eina dreif-
ingarstöð. Með því styrktu þeir
Jóhannes Gunnarsson
„Við vorum og erum á
móti því að sett verði á
laggirnar ein eggjadreif-
ingarstöð sem hafi ein-
okun á sölu eggja.“
stöðu sína gagnvart stóru fram-
leiðendunum og einnig það sem
ekki síður var mikilvægt fyrir
Neytendasamtökin, þá gátu neyt-
endur verið enn harðari á kröfum
sínum um hert gæðaeftirlit og
flokkun eggja.
Það er því skiljanlegt að við
fögnum því að tekin er til starfa
eggjadreifingarstöð í Kópavogi.
Þetta er dreifingarstöð í eigu fé-
lagsmanna i Sambandi eggja-
framleiðenda, en hún hefur hins-
vegar ekki einokun á sölu eggja og
það er stóri munurinn. Fram-
göngumenn í einokunarmálinu
heyktust nefnilega á þvi, m.a.
vegna harðrar andstöðu Neyt-
endasamtakanna og fleiri aðila, að
keyra þetta mál í gegn á þennan
hátt. Þessi nýja dreifingarstöð
hefur hins vegar tekið upp flokkun
eggja, auk þess sem strangt
gæðaeftirlit er haft á þeim eggjum
sem þaðan eru seld.
Gæðamat á eggjum
Um það leyti sem umræðan um
eggjadreifingarstöð stóð sem
hæst, skipaði Jón Helgason land-
búnaðarráðherra nefnd sem
kanna skyldi hvort ekki skuli tekið
upp gæðamat á eggjum og á hvern
hátt það yrði sem best skipulagt.
Neytendasamtökin áttu fulltrúa
í þessari nefnd, sem skilaði áliti
sínu til ráðherra í maí 1984.
Nefndin taidi eðlilegt að Hollustu-
vernd ríkisins léti semja drög að
reglugerð um meðferð, tilbúning
og dreifingu eggja. Nefndin taldi
æskilegt að tekið yrði upp sam-
ræmt gæðamat á eggjum í þeim
tilgangi að hvetja til vöruvöndun-
ar við framleiðslu og aðra meðferð
eggja og að við mótun matsreglna
væri eðlilegt að miða við reglur
sem í gildi eru í nágrannalöndun-
um. Einungis pökkunarstöðvum,
sem hlotið hafa viðurkenningu
heilbrigðisyfírvalda, verði heimil-
að að flokka egg eftir gæðum.
Hins vegar mætti veita heimildir
til sölu á óflokkuðum eggjum í
verslunum á svæðum, þar sem
markaður er of smár til þess að
virku gæðamati verði við komið.
Stjórn Neytendasamtakanna
styður heilshugar þær niðurstöður
sem frá nefndinni komu. Ástæða
er til að hvetja yfírvöld til dáða í
þessum efnum, þannig að það
verði liðinn tími að neytendum séu
boðin gölluð, sprungin og óflokkuð
egg.
Sömuleiðis tökum við heilshug-
ar undir skoðun stjórnar Sam-
bands eggjaframleiðenda um þörf-
ina á samanburði á gæðum eggja í
verslunum. Við þökkum eggja-
framleiðendum það traust, að þeir
sjá enga aðra til að annast þetta
en Neytendasamtökin. Þau sam-
tök eru hins vegar ekki eins öflug
og þau ættu að vera eðli málsins
samkvæmt, því öll erum við jú
neytendur. þannig eru það mörg
verkefni sem okkur langar til að
inna af hendi, en getum ekki, bæði
vegna skorts á peningum og
starfsfólki.
Lokaorð
Nýverið hækkaði verð á eggjum,
sem nýja dreifingarstöðin í Kópa-
vogi (Isegg) dreifir, um 30%. Að
sögn eins dagblaðanna er haft eft-
ir Gunnari Jóhannssyni í Holta-
búinu, að íseggsmenn hafi haft
samband við hann og óskað eftir
að hann hækkaði verðið um það
sama. Þessu tók hann fálega, hann
þyrfti eingöngu að hækka um 20%
að sinni. Brá þá svo við að ís-
eggsmenn lækkuðu verðið á nýjan
leik sem nam þessum mun. Heldur
nokkur maður að þetta hefði getað
gerst ef eggjadreifingarstöðin
hefði verið ein um hituna? Þetta
atvik sýnir ljóslega að það var
hárrétt afstaða hjá Neytendasam-
tökunum að berjast gegn söluein-
okun eggja.
Að lokum skal sú ósk sett fram
hér, að stjórn Sambands eggja-
framleiðenda gæti þess í framtíð-
inni að fara með rétt mál þegar
þeyst er fram á ritvöllinn. Góð
samvinna og samstarf milli neyt-
enda og búvöruframleiðenda nást
aldrei, ef þeir síðarnefndu sjá sér
bestan hag í rangfærslum í okkar
garð.
Jóhannes Cunnarsson er formadur
Neytendasamtakanna.
N ey tendaþjónusta
og leigubílaakstur
— eftirGuðmund
Valdimarsson
Meðan Steindórsmenn nýttu
ranglega fengin atvinnuleyfi til
Ieigubílaaksturs virtust þeir una
leyfakerfinu vel, ef þeir mættu
njóta þess áfram, en eftir að at-
vinnuleyfin voru dæmd af þeim
hafa þeir fordæmt þetta kerfi með
skírskotun til frelsisástar og um-
hyggju fyrir neytendum.
Um þverbak keyrði er stór aug-
lýsing frá Bifreiðastöð Steindórs
birtist í DV sl. mánudag. Margar
staðhæfingar í þessari auglýsingu
eru svo fáránlegar að í raun réttri
ætti ekki að þurfa að svara þeim,
en nú hefur DV sl. miðvikudag
tekið efni auglýsingarinnar upp í
grein i blaðinu ásamt viðtali við
formann Neytendasamtakanna.
Verður þá ekki hjá því komist að
gera þessu efni nokkur skil.
Auglýsingin hefst á falsaðri
mynd af Hreyfilsbifreið, en fram-
haldið er miklu betra. Skal þá vik-
ið að nokkrum fróðleiksatriðum úr
auglýsingunni:
1. Sagt er að neytendur eigi 30% í
nýjum leigubifreiðum. Þessi
undarlega staðhæfing er alger-
lega út i hött eins og allir vita.
Hér mun átt við það að tollar af
leigubifreiðum eru lægri en af
bifreiðum til einkanota. Það er
alkunna að atvinnutæki eru
lægra tolluð en tæki til annarra
nota og má í því sambandi t.d.
benda á sendibifreiðir og vöru-
bifreiðir. Hitt er svo annað mál
að tollívilnunin á leigibifreiðum
lækkar fjármagnskostnaðinn,
en það leiðir til lægri gjald-
skrár, og verður þannig neyt-
endum til hagsbóta.
2. Staðhæft er að leigubílar komi
neytendum ekki að notum þegar
þeir þurfa mest á þeim að halda
eins og í hálku og snjó því þá sé
Ieigubílum lagt. í þessari full-
yrðingu felst rógur um leigu-
bifreiðastjórastéttina. Þúsundir
Reykvíkinga vita betur en
Steindórsmenn láta í veðri vaka.
Bifreiðastjórar hafa ekki brugð-
ist skyldum sínum, þótt færð á
akbrautum versni, enda þurfa
þeir á því að halda að nýta öll
sín akstursverkefni.
3. Skýrt er frá því að Frami hafi
átt tvo fulltrúa í nefnd, sem
endurskoðaði reglur um leigu-
bíla, en neytendur engan. Það
var samgönguráðherra sem
ákvað skipan þessarar nefndar.
Verður að líta svo á að þriðji
fulltrúinn í nefndinni hafi verið
sérstakur fulltrúi ráðuneytisins,
sem meðal annars hafí átt að
gæta neytendasjónarmiða.
4. Tekið er fram í auglýsingunni
að úthlutunarnefnd atvinnu-
leyfa sé skipuð þrem leigubif-
reiðastjórum. Þetta er í raun-
inni ósköp eðlilegt fyrirkomu-
lag. í reglugerð er kveðið á um
hversu mörgum atvinnuleyfum
megi úthluta hverju sinni, þ.e.
einu leyfi fyrir hver þrjú sem
losna þar til endanlegu marki er
náð. Samkvæmt reglugerðinni
eiga þeir að ganga fyrir við út-
hlutun, er hafa lengstan starfs-
feril að baki sem launþegabif-
reiðastjórar. Hlutverk úthlut-
unarmanna er því fyrst og
fremst að reikna út starfsaldur
umsækjenda, en til þess er eng-
in sérstðk þörf á neytenda-
fulltrúa við úthlutunarstörfin.
5. Sagt er í auglýsingunni að ein-
okunarhringur leigubílstjóra
(Frami) vilji fækka leigubílum,
en Bifreiðastjórafélagið Frami
er eins og kunnugt er stéttarfé-
lag þeirra manna, sem hlotið
hafa atvinnuleyfi til leigubif-
reiðaaksturs. Með reglugerð
samgönguráðherra er stefnt að
því að ein bifreið komi á hverja
250 íbúa Reykjavíkursvæðisins.
Þessa stefnu styður Bifreiða-
stjórafélagið Frami, enda er það
mála sannast að vegna síaukins
fjölda einkabifreiða hafa leigu-
bifreiðir jafnan verið of margar
og hafa ekki næg verkefni.
Reglugerðin grundvallast á lög-
um um leigubifreiðir þar sem
megininntakið er heimild til
takmörkunar á fjölda bifreiða,
hvort heldur eru leigubifreiðir
til mannflutninga, sendibifreið-
ir eða vörubifreiðir. En hér ligg-
ur beint við að spyrja þá Stein-
dórsmenn, hvort Bifreiðastöð
Steindórs hafi verið hluti af
„einokunarhringnum" á meðan
hún var í eigu Steindórs Ein-
arssonar og erfingja hans og
hafði lögmæt atvinnuleyfi.
6. Staðhæft er að úthlutunarmenn
vilji viðhalda því að leigubif-
reiðastjórar séu hálaunaðir for-
réttindahópar. Forréttindi
leigubifreiðastjóra, sem fremur
ætti að kalla atvinnutryggingu,
eru ákveðin af Alþingi og sam-
gönguráðherra en ekki af út-
hlutunarmönnum. Því miður
Guðmundur Valdimarsson
„Þeir, sem best til
þekkja, vilja örugglega
ekki endurvekja það
skipulagsleysi, sem var í
málefnum leigubifreiða-
stjóra áður en framan-
greind lög voru sett.“
eru það ósannindi að leigubif-
reiðastjórar séu hálaunaðir,
enda er gjaldskrá þeirra ákveð-
in af verðlagsyfirvöldum og at-
vinna þeirra oft á tíðum stopul.
Væru Steindórsmenn að segja
satt hlyti bifreiðastöð þeirra,
sem nýtti 45 atvinnuleyfi á ár-
unum 1982—1984, að hafa grætt
á tá og fingri.
7. Að síðustu segir í auglýsingunni
að leigubifreiðastjórar þurfi
ekki að skila söluskatti eins og
aðrar þjónustugreinar. Það eru
að vísu ýmsar fleiri þjónustu-
greinar en leigubifreiðaakstur,
sem ekki eru sðluskattskyldar,
en það er fremur gert í þágu
þeirra, sem þjónustunnar njóta
en hinna, sem þjónustuna veita.
Ekki ættu neytendur að þurfa
að kvarta undan þessu fyrir-
komulagi.
Menn hafa að sjálfsögðu skiptar
skoðanir á skipulagi leigubifreiða-
þjónustunnar bæði hér á höfuð-
borgarsvæðinu og annars staðar á
landinu. Sumir vilja jafnvel ótak-
markað frelsi i þessum efnum án
nokkurs skipulags af hálfu hins
opinbera. En frelsið má aldrei
ganga svo langt að það yfirbugi
skynsemina eða vanmeti reynsl-
una. Enn síður mega menn taka
sér frelsi til að brjóta gildandi lög
og reglur. Þegar fyrstu lögin um
takmörkun á fjölda leigubifreiða
voru sett árið 1955 hafði ríkt
ófremdarástand í þessum málum
hér í höfuðborginni. Afgreiðslu-
pláss á bifreiðastöðvum gengu
kaupum og sölum fyrir okurfé og
mikil offjölgun í leigubifreiða-
stjórastétt hafði átt sér stað. AI-
þingismenn sáu að hér varð að
spyrna við fótum og koma á skipu-
lagi og takmörkunum, þar á meðal
voru margir alþingismenn, sem
töldu sig að jafnaði stuðninsmenn
einkaframtaks og atvinnufrelsis.
Þeir, sem best til þekkja, vilja
örugglega ekki endurvekja það
skipulagsleysi, sem var í málefn-
um leigubifreiðastjóra áður en
framangreind lög voru sett.
En þrátt fyrir gildandi lög og
reglur um leigubifreiðir kann
skipulagi þessara mála að vera í
einhverju áfátt og ástæða til að
skoða gaumgæfilega hverra úr-
bóta sé þörf. Einkum þarf að sam-
ræma rekstur bifreiðastöðvanna í
Reykjavík til að tryggja betri nýt-
ingu bifreiðakostsins og auka
þjónustuna við neytendur. Stjórn
Bifreiðastjórafélagsins Frama er
ávallt reiðubúin til að ræða þessi
mál við fulltrúa Neytendasamtak-
anna, enda er það grundvallar-
sjónarmið meginþorra leigubif-
reiðastjóra í Reykjavík að veita
neytendum sem besta þjónustu.
Það er beggja hagur.
Reykjavík, 22. mars 1985.
Guðmundur Valdimarsson er form-
aður Bifreiðastjórafélagsins
Frama.