Morgunblaðið - 23.06.1985, Page 24

24 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 1985
VERALDLEGAR SUNNUDAGSPRÉDIKANIR
Morgunblaðið/RAX.
Öriög þjóðarinnar, HS, R, SV
að hleypti mér af stað í spjall um HS, R og
SV, að ég hitti á götu gamlan kunningja
minn, níræðan að árum en sextugan að
heilsu, nema hann hélt sig þjást af HS, sem
... j . er hér skammstöfun á
eftir Asgeir heilbrigðri skynsemi.
Jakobsson Raunverulegir HS-
menn eru sjaldan daprir en líka sjaldan
glaðir, því að þeir taka mannlífið eins og
það er, fjargviðrast ekkert yfir því, en hinir,
sem halda sig vera HS-menn eru oft mjög
armæddir yfir mannskepnunni og allri
hennar hegðan og þeir fá tíðun svonefnd
HS-köst, afleit bölsýnisköst og halda þá, að
það sé heilbrigð skynsemi að þjaka þá. Þeir
sjá þá hálfvita í hverjum manni; eru um-
kringdir af fábjánum.
Þessi gamli kunningi minn var glaðsinna
karl, þegar hann var ekki í HS-köstum.
Hann var nú mjög niðurdreginn, lagði
handlegginn yfir axlir mér og sagði: N
— Nú er það búið.
Ég er maður, sem get lagt saman tvo og
tvo snarlega, en flýti mér stundum of mikið
og fæ út þrjá eða fimm. Ég spurði:
— Er konan hætt að koma?
Konan hans var dáin og orðin að engli en
til þess hafði hún þurft að deyja, eins og oft
er um eiginkonur og reyndar eiginmenn
líka. Hún kom nú á hverri nóttu að rúm-
stokk gamla mannsins i hvítum náttkjól
saumuðum efra og var ekkert nema elsku-
legheitin.
Ég hélt hún hefði færst á hærra plan og
sambandið þá rofnað, en auðvitað hefði ég
mátt vita, að hann væri í HS-kasti.
— Nei, það er ekki konan, hún plumar sig
vel, það er þjóðin, hún er farin í hundana.
Hann varð fyrir vonbrigðum með við-
brögð mín. Ég sperrtist allur og sagði glað-
ur:
— Mikið var, þessu er ég búinn að bíða
lengi eftir.
Þannig er, að það hefur ekki þurft neinn
HS-mann til að sjá að þessi þjóð hlaut ein-
hvern tímann að fara í hundana, aðeins
mann sem gat lagt saman tvo og tvo og ekki
skakkað meiru en einum á annan hvorn
veginn. Þessi þjóð er búin að vera á leiðinni
í hundana frá því land var numið í brjálæð-
iskasti manna, sem sigldu á haf út á opnum
fleytum með konur sínar og börn og vissu
ekkert hvar þeir myndu lenda, hending að
þeir hittu á þennan hólma. Það finnur sér
stað með einni þjóð að eiga sér klikkaða
forfeður.
Það getur orðið bæði leiðigjarnt og valdið
höfuðverk að búa með þjóð, sem alltaf er á
leið í hundana og þar kemur loks að menn
gleðjast þegar þeir fá þau tíðindi að þessu
langa ferðalagi sé lokið. Þetta er svipað og
þegar gamall maður leggur upp laupana
eftir að hafa verið að dragast upp svo árum
skiptir illa haldinn.
— Já, það er nú það, sagði gamli maður-
inn, þetta átti maður eftir að lifa, að hún
færi í hundana. Þeir eru farnir að flytja inn
fólk frá Asíu- og Afríkulöndum og þetta
fólk er svo frjósamt, að það kaffærir okkur
strax, það fer eins og á Grænlandi, íslenzki
stofninn hverfur, hér verður innan tíðar
gult og svart fólk, blámenn.
Ég er kynþáttahatari á minn hátt og tók
undir skoðun gamla mannsins en frá öðru
sjónarhorni.
— Það var nú tími til kominn, að hingað
flyttist mislitur iýður, hér hefði aldrei hvít-
ur maður átt að búa.
Gamli maðurinn hafði komið auga á fleiri
leiðir, sem lágu niður til hundanna, þangað
sem þjóðin var komin nú að hans dómi.
Hann hélt áfram:
— Kannski skiptir þetta engu máli, þjóð-
in er hvort eð er farin á hausinn.
Þessu mótmælti ég, því að til þess hefði
hún orðið að standa á fótunum, en ég mundi
ekki eftir þjóð minni öðru vísi en á hausn-
um og hafði engar spurnir af henni í ann-
arri stellingu, síðan Danir hættu að passa
fyrir okkur kassann.
Gamli maðurinn gerðist æ bölsýnni eftir
því sem lengra leið á tal okkar, einkum taldi
hann andlegt ástand þjóðarinnar bágborið
og sagðist ekki hitta fyrir lengur menn með
heilbrigða skynsemi.
Ég greip ekki strax, hvað í þessum orðum
fólst og sagði:
— Það er of djúpt tekið í árinni, erum við
ekki báðir HS-menn?
Það kom á gamla manninn og það böggl-
aðist fyrir honum svarið. Hann sagði loks:
— Nei, maður hittir þá ekki lengur.
Þá skildi ég, hvað hann hélt um mig, því
ekki efaðist hann um sjálfan sig, þaö vissi
ég. Það er svo jafnan um þá, sem halda sig
HS-menn, að þeir telja sig eina á báti.
I samræðum okkar kom upp ýmislegt um
reynsluna, stóra R-ið í lífi einstaklinga og
þjóða og talið barst loks að svonefndu sér-
frsðingaviti, skammstafað SV og við urðum
sammála um að þær stöllur HS og R hefðu
verið gerðar landrækar eða útrýmt úr þjóð-
lífinu af þessu SV, sem á eftir að koma
mikið við söguna hér síðar.
Ég ákvað að loknu þessu samtali að
skrifa fræðilega grein, ef ekki margar, um
HS, R og SV.
Það var mikið tuðað um heilbrigða skyn-
semi í mínu ungdæmi og hún sögð eiga ráð
undir hverju rifi og enginn hlutur vel ráð-
inn nema hún væri þar í verki. En þótt
heilbrigð skynsemi væri mikils metin á
fyrri tíð var hún aldrei þjóðareign, heldur
jafnan í eigu einstaklinga og þeirra oftast
fárra.
Það rifjaðist upp fyrir mér, að ég hafði
einhvern tímann skrifað grein um HS og
fundiö henni flest til foráttu, gott ef ég
neitaði ekki að hún væri til, sem vel getur
verið satt, ef grannt er skoðað, en það er nú
svo margt sem ekki er til, en við höfum þó
fyrir satt að sé til og notum það sem veru-
leika, og svo er, eða var, um HS.
En ég var nú búinn að gleyma, hvað ég
sjálfur hafði skrifað um HS og eins hvað
þetta fyrirbæri hafði nákvæmlega merkt,
þegar það var á vörum manna í æsku minni.
Nú heldur fólk, jafnvel fullorðið fólk, að
heilbrigð skynsemi sé einskonar andmenn-
ingarlegt afdalafyrirbæri, bóndi á kú-
skinnsskóm að taka í nefið talandi uppúr
fornsögunum. Reynsla standi afturámóti
fyrir elli og afturhald.
Ég fletti upp í nýju útgáfunni af Orðabók
Menningarsjóðs en fann ekki orðasamband-
ið heilbrigð skynsemi þar og kemur það heim
og saman við það sem ég hélt, að það væri
ekki lengur algengt i íslenzku máli. Mig
rámaði í að orðin hefðu merkt eitthvað
svipað og common sense með Englendingum
og það orðtæki er við lýði enn þar í landi, þó
miklu minna áberandi þar sem annars stað-
ar en áður var. Merking þessara orða, heil-
brigð skynsemi, er þessi: 1) hagnýtur skiln-
ingur, 2) hæfileikinn til að sjá hlutina í
réttu ljósi, 3) traust dómgreind.
Reynsla merkir hins vegar þekkingu, sem
menn öðlast af eigin athugunum á einu og
öðru, sem þeir hafa kynnzt eða fyrir þá
borið á ævinni og þeir geymt í minni sér og
reynt að draga af nokkurn lærdóm.
Sá var traustvekjandi maður í gamla
daga, sem var sagður reyndur maður í ein-
hverju efni, svo sem sjómennsku, búskap,
fjármennsku, kvennafari, stjórnmálum eða
loftfimleikum.
Ef saman fór í einum manni HS og R,
þótti hann sjálfkjörinn stjórnandi til sjós
eða lands.
Það var sem sagt ekkert smáræði, sem
þessi orð stóðu fyrir í gamla daga, heilbrigð
skynsemi og reynsla, og ekki nema von að
við gamlir menn finnum sárt fyrir missi
þeirra úr þjóðtungunni.
Þá er þess að geta, sem ekkert er um í
orðabókum, að það liggur ekki á hreinu,
hvort heilbrigð skynsemi sé afleiðing af
reynslu eða reynslan afleiðing af heilbrigðri
skynsemi. Það er fjári margt í manninum,
sem erfitt er að greina í orsök og afleiðingu
eða frumþætti og afleidda þætti. Hvað eina
hefur myndað annað ógreinanlega á víxl.
Manninum sækist seint, að þekkja sína eig-
in gerð.
Framh. næsta sunnudag
Höfundur er rithöfundur.
Kaktusar og
þykkblöðungar
ÚT ER komin hjá Máli og menn-
ingu bókin Kaktusar og þykk-
blödungar eftir Peter Chapman og
Margaret Martin. Hafsteinn Haf-
liðason og Álfheiður Kjartansdóttir
þýddu og staðfærðu.
í bókinni eru leiðbeiningar um
ræktun og umhirðu á 156 kaktus-
um og þykkblöðungum. Gefnar
eru upplýsingar um hagstæðustu
ræktunarskilyrði varðandi raka-
og hitastig, birtu, jarðvegsblöndu
og ýmislegt fleira. í rituðu máli
er að finna ýmsan fróðleik um
plönturnar; vaxtarlag, lögun
blóma, hvernig best sé að fá þær
til að bera blóm og hvað beri að
varast við ræktun. Teiknuð skýr-
ingarmynd er af hverri plöntu og
litmyndir af flestum. I bókinni
eru gefin upp latnesk heiti þeirra
plantna sem fjallað er um og
einnig er listi yfir íslensk heiti
123 plantna.
Kaktusar og þykkblöðungar er
160 bls. að stærð og eru í henni
156 skýringarmyndir og 121 lit-
mynd. Prentstofa G. Benedikts-
sonar annaðist setningu og filmu-
vinnu, en bókin er prentuð í
Belgíu.
(FrétUtilkrune)
Norræna húsið:
Sólrún Bragadótt-
ir og Bergþór Páls-
son með tónleika
SÓLRÍJN Bragadóttir, sópran-
söngkona, og Bergþór Pálsson,
bariton, halda tónleika í Nor-
ræna húsinu nk. þriðjudags-
kvöld ásamt Jónasi Ingimundar-
syni, píanóleikara. Tónleikarnir
hefjast kl. 20.30.
Þau þremenningarnir eru
nýkomin úr tónleikaferð um
Norðurland og eru þetta þeirra
fyrstu tónleikar í Reykjavík. Á
efnisskránni verða einsöngslög
og dúettar eftir m.a. Vaughan
Williams, Brahms, Poulenc og
Verdi.
Sólrún og Bergþór stunduðu
nám við Tónlistarskólann í
Reykjavík hjá Elísabetu Er-
lingsdóttur. Sl. þrjú ár hafa
þau numið við tónlistardeild
háskólans í Indíana.
(FrétUtilkjnning.)