Morgunblaðið - 23.06.1985, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ1985
SVIPMYND Á SUNNUDEGI/JAMES ABRAHAMSON hershöföingi
Stjörnustríðs-
hershöfðinginn
James Abrahamson: hermaður og vísindamaður
JAMES ABRAHAMSON hershöfðingi líkist ekki
Svarthöfða, einni söguhetjunni í kvikmyndinni
„Stjörnustríð“. Það eina sem þeir eiga sameigin-
legt er áhugi á geimhernaði. Svarthöfði er hugar-
fóstur einhvers, sem semur kvikmyndahandrit í
Hollywood. Abrahamson er lifandi maður og áætl-
un sú um rannsóknir á geimvörnum, sem gengur
undir nafninu „stjörnustríð“ og Ronald Reagan
forseti fól honum að stjórna fyrir ári, er raunveru-
leg.
James Abrahamson hershöfðingi.
Ef árangur næst í þeim rann-
sóknum, sem nú fara fram á veg-
um bandarísku geimvisindastofn-
unarinnar (NASA), verktaka og
háskóla, mun Abrahamson leggja
til snemma á næsta áratug að
Bandaríkjamenn hefjist handa um
að koma fyrir fyrstu varnarvopn-
unum í geimnum. Þá verður bylt-
ing í allri hertækni.
Stuðningsmenn áætlunarinnar
um „stjörnustríð, eða SDI (Strat-
egic Defence Initiative) eins og
hún er kölluð opinberlega, telja að
hún muni stuðla að auknu öryggi í
heiminum og e.t.v. leiða til þess að
kjarnorkuvopnum verði útrýmt.
Andstæðingar áætlunarinnar
óttast hins vegar að hún muni
magna vígbúnaðarkapphiaupið.
Það muni færast út í geiminn og
geimorrusturnar, sem sýndar eru í
„Stjörnustríðum", geti orðið að
óhugnanlegum veruleika.
Þetta halda Rússar og lfka
margir venjulegir Bandaríkja-
menn. Þótt ríkisstjórnir Evrópu-
ríkja hafi samþykkt bandarísku
áætlunina voru þær tregar til þess
og mörg NATO-ríki telja að slíkt
varnarkerfi muni valda fleiri
vandamálum en það muni leysa.
Yfirlætislaus
Abrahamson hershöfðingi er í
miðri þessari togstreitu, þar sem
mikið reynir á viljastyrk. Hann er
ljúfur maður og yfirlætislaus eins
og Logi geimgengill i „Stjörnu-
stríðum". Góðvildin stafar af hon-
um.
Hershöfðinginn er 51 árs að
aldri, hávaxinn, grannur og mjúk-
máil og alger andstæða þeirrar
skrumskældu myndar, sem hefur
verið dregin upp af svokölluðum
„haukum" í bandaríska land-
varnaráðuneytinu, Pentagon. Það
er engu líkara en að Hvíta húsið
hafi valið hann til að leggja
áherzlu á að geimáætlanir forset-
ans þjóni friðsamlegum tilgangi.
Abrahamson hershöfðingja er
illa við hugtakið „stjörnustríð",
því að eins og hann sagði í viðtali
við Lundúnablaðið „The Times"
„er með því gefið í skyn að til-
gangurinn sé ófriður. Tilgangur-
inn með áætluninni er mjög ljós.
Hann er að finna betri leið til að
varðveita friðinn, forðast stríð*
í viðtalinu ræddi Abrahamson
um áætlunina, sem er til sex ára
og mun kosta 26 milljarða dala
(um 1075 milljarða ísl. kr.) af eins
miklum áhuga og skólapiltur, sem
lýsir kostum bilategundar, sem
hann er hrifinn af.
Hann sýndi nokkrar litskyggnur
til að lýsa því hvers konar vopn
það væru sem hann vonaðist til að
geta skotið út í geiminn einn góð-
an veðurdag.
„Þessi geimbyssa á að geta skot-
ið föstu skoti 20 til 30 mílur á sek-
úndu. Þessi leysir verður að geta
sent frá sér 25 megawött af orku
til að eyða skotmarki í geimnum í
1.800 mílna fjarlægð. Þessi tölva,
sem er á stærð við kubb sem börn
leika sér að, á að geta leyst af
hendi 40 milljónir verkefna á sek-
úndu.“
Abrahamson hershöfðingi er
greinilega heillaður af vísinda-
legum og verkfræðilegum hliðum
áætlunarinnar, sem verður mesta
og fullkomnasta tækniafrek sög-
unnar.“
Framtíðarmarkmiðið er að
koma fyrir á braut neti varan-
legra stríðsstöðva, er geti grandað
langdrægum sovézkum eldflaug-
um skömmu eftir að þeim er skot-
ið, eða eytt kjarnaoddunum, sem
hafa skilið sig frá skotflaugunum
og æða um geiminn í átt að skot-
mörkum í Bandaríkjunum.
Til að leysa af hendi þetta verk-
efni hefur Abrahamson hershöfð-
ingi tiltölulega fámennt starfslið,
um 100 menn. Hins vegar skiptir
miklu meira máli að hann getur
virkjað geysimikla vísindaþekk-
ingu i bandarískum háskólum og
hátækniverksmiðjum. Nú þegar
eru tugþúsundir vísindamanna i
tengslum við áætlanir, sem geta
skipt máli fyrir geimvarnakerfi.
Hershöfðinginn virðist hafa
einlægan áhuga á möguleikum á
því að brezkir og aðrir evrópskir
vísindamenn taki þátt í „stjörnu-
stríða“-rannsóknum, jafnvel þótt
nokkrir samstarfsmenn hans i
Pentagon séu honum ósammála.
„Ég hef unnið með mönnum i
flestum löndum Evrópu og veit
hvað þar er að gerast. Við getum
notað hæfileika þeirra," sagði
hann. Þegar hann sagði þetta var
hópur franskra vísindamanna i
samliggjandi herbergi að ræða
notkun léttra, franskra spegla i
leysibyssum í geimnum.
Hins vegar telur Abrahamson
hershöfðingi að pólitískir kostir
þess að Evrópumenn taki þátt i
„stjörnustríða“-áætluninni skipti
meira máli en tæknilegir kostir
slíkrar samvinnu. „Ef við ákveð-
um að hefjast handa um að koma
fyrir varnarkerfi í geimnum skipt-
ir mjög miklu máli að bandamenn
okkar viti nákvæmlega hvað sé á
seyði og taki þátt i áætluninni."
Nýr skóli
Hershöfðinginn heyrir til nýj-
um skóla yfirmanna i bandariska
flughernum, sem eru eins miklir
vísindamenn og hermenn. Raunar
vill hann gjarnan kalla sig „tækni-
fræðing" og viðurkennir að sá
draumur sinn að verða geimfari
hafi ekki rætzt. Minnstu munaði
að draumur hans yrði að veru-
leika, en þá var áætlunin um
mannaða rannsóknarstofu banda-
ríska flughersins á braut lögð á
hilluna 1969.
Að loknu námi í tækniháskólan-
um MIT (Massachusetts Institute
of Technology) flaug hann herþot-
um, m.a. í Víetnam. Hann var
einnig tilraunaflugmaður. Síðan
tók hann að sér að stjórna nokkr-
um mikilvægum áætlunum um
smíði hergagna fyrir flugherinn,
m.a. F-16-orrustuflugvélarinnar.
Frá 1981 og þar til hann var
skipaður forstöðumaður SDI-
stofnunarinnar í apríl í fyrra
stjórnaði hann geimferjuáætlun
NASA. Það verkefni krafðist mik-
illar tækniþekkingar og talsverðra
stjórnmálahæfileika, því að hann
þurfti að fá framgengt óskum um
fjárveitingar fyrir geimferjuáætl-
unina í bandaríska þinginu.
Vafalaust var helzta ástæðan til
þess að Abrahamson hershöfðingi
var skipaður I starf sitt hæfni
hans til að miðla fréttum og upp-
lýsingum um hugmyndirnar um
„stjörnustríð" með þeim hætti að
fólk tók þeim eins og pólitískri
hugsjón.
Hann hefur verið fús að beita
óvenjulegum hernaðaraðferðum
og hreinskilni er ein þeirra.
Tæknileg þekking hans skipti
vissulega einnig miklu máli þegar
hann var valinn og líka reynsla
hans af því að stjórna stórum
stofnunum.
Megnið af því sem er vitað
opinberlega um „stjörnustríð" er
afleiðing af þvi að ákveðið var
seint á síðasta ári að svipta hul-
unni af hergagnarannsóknum.
Ef höfð er í huga sú mikla
leynd, sem hvílt hefur yfir áætlun-
unum um smíði svokallaðra tor-
séðra flugvéla (Stealth), sprengju-
flugvélar er kemst óséð fram hjá
ratsjám óvinarins, og fleiri áætl-
unum, má segja að skrifstofa
Abrahamsons hafi verið náma af
upplýsingum.
Síðustu mánuði hefur Abra-
hamson varið miklum tima til að
ræða við þingmenn, visindamenn
og aðra hlutaðeigandi aðila til að
reyna að sannfæra þá um að það
borgi sig að eyða 26 milljörðum
dollara úr vösum skattborgara í
því skyni að rannsaka fyrirætlun,
sem e.t.v. mun ekki gefast vel, eða
síðari ríkisstjórnir kunna að
leggja á hilluna.
Starf Abrahamsons hefur borið
árangur eins og í ljós kom á dög-
unum, þegar öldungadeildin felldi
með 57 atkvæðum gegn 38 tillögu
um að framlög til SID á næsta
fjárhagsári yrðu lækkuð um einn
milljarð dala, úr þremur milljörð-
um alls.
Óttajafnvægið
Abrahamson verður einnig að
svara þeim andmælum að geim-
varnarkerfi gæti raskað við-
kvæmu „óttajafnvægi" Banda-
ríkjamanna og Rússa, sem hefur
komið í veg fyrir kjarnorkustyrj-
öld sl. 40 ár.
Rússar hafa sagt að það sé for-
senda þess að árangur náist í hin-
um nýju vígbúnaðarviðræðum í
Genf að Bandaríkjamenn leggi