Morgunblaðið - 23.06.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JÍINÍ 1985
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 1985
29
pltrgnw Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 360 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 30 kr. eintakiö.
Löngu þingi
lokið
inglausnir voru á föstu-
daginn. Þar með var slitið
þingi sem stóð samtals í 216
daga og hefur ekkert þinghald
verið lengra. Ástæðurnar fyrir
því, hve þingmenn voru lengi
að störfum nú, má einkum
rekja til þess að stjórnarflokk-
unum var mikið í mun að ná
fram þeim málum, sem um
hafði verið samið þeirra á
milli. Þetta tókst í öllum meg-
indráttum.
Störf Alþingis einkenndust
af því nú eins og svo oft áður,
að unnið er í skorpum og þá
fyrst verulega tekið á, þegar
ákveðið hefur verið hvenær
þingi skuli slitið. Þorvaldur
Garðar Kristjánsson, forseti
sameinaðs Alþingis, vék að
þessu í ræðu sinni við þingslit,
þegar hann sagði: „Það getur
ekki gengið að þingið sé verk-
efnalítið lengi fram eftir þing-
tímanum en stjórnarfrumvörp
hlaðist upp í lok þingsins. Á
þessu þingi sem nú er að ljúka
hefir meginvandinn verið fólg-
inn í því að af 107 stjórnar-
frumvörpum er 31 lagt fram
eftir 10. apríl. En því nefni ég
10. apríl að eftir þann tíma
hefði ekki verið heimilt sam-
kvæmt hinum nýju þingsköp-
um, sem Alþingi hefir nú sett
sér, að taka til meðferðar ný
þingmál nema með afbrigðum.
Á þessu verður að verða breyt-
ing.“
Þingmenn ræða það oft í
sinn hóp og í ræðum, að þeir
sæti illri meðferð hjá fjölmiðl-
um. Á þinginu nú var tala
prentaðra þingskjala 1424 og
alls voru 537 mál til meðferð-
ar. Ógjörningur er að gera
þessu öllu skil í fjölmiðlum
hvað þá öllu því sem þingmenn
segja í ræðustól. Hér á þessum
stað hefur verið bent á það áð-
ur, að til dæmis einföld breyt-
ing eins og sú að halda þing-
fundi á morgnana og nefndar-
fundi síðdegis myndi auðvelda
fjölmiðlum að segja frá því
sem á Alþingi gerist.
Þótt þing hafi staðið lengi að
þessu sinni er ekki unnt að
segja að það hafi verið storma-
samt. Enginn skörp átök hafa
verið milli stjórnar og stjórn-
arandstöðu. Athyglin beinist
einkum að ágreiningi innan
stjórnarflokkanna og milli
þeirra, enda hefur hann tafið
fyrir framgangi mála. Hið
margrædda líf ríkisstjórnar-
innar hefur ekki hangið á nein-
um biáþræði í þingsölunum.
Til að meta lengd þess hafa
menn frekar litið til samninga
um launamál og hvort þeir
leiða til „kollsteypu" eða ekki.
Við þinglausnir siglir ríkis-
stjórnin fremur kyrran sjó,
þótt hættuboðar séu framund-
an eins og jafnan áður.
í mörgum greinum hefur
þetta þing markað nokkur
þáttaskil. Ánægjulegast er að
stigin hafa verið frjálsræð-
isskref til dæmis með afnámi
einkaréttar ríkisins á út-
varpsrekstri. Gerðar hafa ver-
ið breytingar á öðrum sviðum
svo sem með nýrri löggjöf um
banka og sparisjóði, uppstokk-
un á Framkvæmdastofnun rík-
isins og að því er varðar fram-
leiðslu og sölu á landbúnaðar-
vörum. Að sjálfsögðu má deila
um einstök efnisatriði í þess-
um nýju lögum, en þeim er það
öllum sameiginlegt að vera
hluti af samkomulagi milli
stjórnarflokkanna og í raun
forsenda fyrir setu stjórnar-
innar. Bjórmálið setti mikinn
svip á þingið og mun halda
áfram að tengjast nafni Al-
þingis, þar til þingmenn taka
af skarið í þágu frjálsræðis.
Sé litið til stöðu stjórnmála-
flokkanna í þinglok er ljóst að
af stjórnarflokkunum stendur
Sjálfstæðisflokkurinn betur að
vígi en Framsóknarflokkurinn.
Alþýðubandalagið sem gerir
kröfu til þess að vera stærsti
stjórnarandstöðuflokkurinn er
að leysast upp í frumeindir
vegna ágreinings um störf og
stefnu verkalýðshreyfingar-
innar. Alþýðuflokkurinn hefur
notið vaxandi vinsælda utan
þings en á Alþingi hefur flokk-
urinn haldið klaufalega á mál-
um, stjórnarandstaða hans er
glamurkennd og fylgi í skoð-
anakönnunum sýnd veiði en
ekki gefin. Þingmenn Bandal-
ags jafnaðarmanna hafa ráðið
úrslitum í mikilvægum málum
eins og útvarpsmálinu, en
stefnumál þeirra eins og af-
nám þingræðis gerir stefnu
þeirra almennt ótrúverðuga.
Þingmenn Kvennalistans eru í
hópi þeirra sem halda fastast í
tregðulögmálið, þegar rætt er
um breytingar á hinu opinbera
kerfi.
Flestir eru fegnir því að
þinghaldi sé lokið. Fréttir af
pólitískum sviptingum í þing-
sölum tengjast frekar
skammdeginu en bjartasta
tíma ársins. Vonandi verður
bjartara yfir íslensku þjóðlífi í
haust þegar þingmenn hittast
að nýju heldur en á síðastliðnu
hausti, þegar verkfallaalda
gekk yfir.
Menn eru fljótir að
gleyma. Stundum
er að vísu nauð-
synlegt að menn
séu fljótir að
gleyma. En þá er
jafn nauðsynlegt
að gleymskan breytist ekki í brenglað mat;
blekking taki við af raunsæi.
f stjórnmálum er allra veðra von. Og
þar eru veðrabrigði raunar eins óviss og
íslenzk veðrátta. Það er ástæðulaust að
gera of mikið úr dægurmálum og þeim
sem gera þau að aðalatvinnu sinni. Islend-
ingar eru svo lánsamir að þeir eiga engar
myndastyttur af hershöfðingjum og öðr-
um „leiðtogum" eða „þjóðarleiðtogum" af
því taginu. Þeir eiga eina myndastyttu af
gömlum kóngi sem færði þeim stjórnar-
skrá sem enn er við lýði, en hann er ekki
einu sinni á hesti. Það er stóra mynda-
styttan af Lenín í Austur-Berlín ekki
heldur. Myndastyttur úr dægurþrasinu
eru heldur hvimleið skreytingarlist í borg-
um og bæjum. Þjóðgarðsvörður hefur sagt
bréfritara að útlendingar undrist þegar
þeir standa við leiðin í þjóðargrafreitnum
á Þingvöllum, að þar skuli ekki vera
grafnir þjóðarleiðtogar í hefðbundnum
skilningi, heldur skáld. Kannski sýnir
þessi staðreynd einmitt gæfu íslenzku
þjóðarinnar. fslendingar hafa ávallt notið
leiðsagnar listamanna sinna og menning-
arfrömuða. Jafnvel fátækt skáld sem lézt
úr beinbroti í Kaupmannahöfn á eymdar-
tímanum var grafínn á Þingvöllum en
ekki þær stórstjörnur stjómmálanna sem
ýmsir útlendingar telja að fremur ættu að
vera þar grafnar. Annars er ástæðulaust
að tala um kirkjugarða í þessu bréfí. Rifr-
ildið um þýzkan kirkjugarð nýverið var
öllum til skammar sem að þvi stóðu. Hin-
um til skapraunar. Menn rífast ekki um
kirkjugarða eða hverjir hvíla í þeim. Og
áreiðanlega eru þau skáld fá sem teldu
það eftirsóknarvert að hvíla lúin beinin á
Þingvöllum, hvað sem allri sögu eða
menningarlegri reisn líður. Bautasteinn
skáldsins eru verk hans. En þó er ástæða
til að minnast á þetta í tilefni af 100 ára
afmæli umdeildasta stjórnmálamanns
þessarar aldar á fslandi, Jónasar Jónsson-
ar frá Hriflu, því að það var hann sem
hafði forgöngu um að búa skáldum legstað
á þingstaðnum forna. Sjálfur hvarf hann
til annarra molda.
Jónas frá Hriflu var svo umdeildur
stjórnmálamaður að langt er frá því að
um hann hafi skapazt einhver eining þó að
allir hafi minningu hans í heiðri eins og
annarra þeirra manna sem gengnir eru á
fund feðra sinna. Jónas frá Hriflu skildi
einfaldlega eftir sig allt of eftirminnilegan
pólitískan vígvöll til að um hann geti orðið
þjóðareining. Það er að vísu virðingarvert
þegar gamlir nemendur hans reisa honum
brjóstmynd í nágrenni Sambandshússins.
Þar var hans Verdun. í þetta vígi sótti
hann afíið og notaði það stundum með
þeim hætti að undan sveið. Ýmsir áttu þá
um sárt að binda. Það gat sviðið undan
sverðalögum hans. Sárin eru ekki öll gróin
enn. Ekkert sýnir betur hvílík óeining rík-
ir um minningu Jónasar frá Hriflu en þær
uppákomur þegar Leifur Sveinsson skrif-
aði afmælisgrein um hann hér í blaðið og
minnti á átökin um hann og vegna hans,
gat þess jafnvel að hann hefði verið mesti
óhappamaður íslenzkra stjórnmála, og Al-
bert Guðmundsson samflokksmaður Leifs
en lærisveinn og aðdáandi Jónasar sem
skrifaði um hann bók ungan að árum lýsti
því yfír í Samvinnunni í tilefni af 100 ára
afmælinu að Jónas verði a.m.k. talinn
jafnmerkilegur Jóni Sigurðssyni, en þó er
Albert helzt á því að hann muni skyggja á
Jón forseta þegar tímar líða! Hingað til
höfum við, lítil þjóð og ósamlynd, getað
haldið Jóni Sigurðssyni utan við slfkt
dægurpot, ríg og þras. Jón Sigurðsson var
svo merkur af verkum sínum að hann var
ekki einungis þjóðarleiðtogi í raun og veru,
sameiningartákn lítillar þjóðar á erfíðum
stundum, farsæll og einarður stjórnmála-
maður, heldur einnig og ekki síður menn-
ingarfrömuður svo að af bar, rithöfundur
og fjöllistamaður, og ekkert orð verður um
hann notað annað en snillingur. Hann var
REYKJAVÍKURBRÉF
laugardagur 29. júní
einstakt fyrirbrigði í íslenzkri sögu, kom
þegar Fróni reið allra mest á eins og
skáldið segir, bar jafnvel betra skynbragð
á skáldskap en hinir færustu sérfræðingar
á því sviði. Útgáfur hans eru einstakar.
Söguþekking
einsdæmi
Jónas frá Hriflu og minning hans eiga
annað skilið en að fjármálaráðherra
leiði huga manna að frægum orðum
Snorra Sturlusonar þegar hann minnist
á læriföður sinn. Jónas var fjölþættur
og margbrotinn maður að vísu, en hann
var maður með andstæðum sínum eins
og sagt hefur verið um Njál á Berg-
þórshvoli. Kostir hans sem stjórnmála-
manns voru óvenjulegir en umdeilanleg-
ir. Ókostir hans einnig. En hann var
mikilvægur forystumaður í stjórnmál-
um á sinum tíma, þótt ekki hafi hann
átt farsæld að fylgikonu á þeim víg-
stöðvum. Einn og yfirgefinn kvaddi
hann vopn sín. Síðustu árin notaði hann
m.a. til að gagnrýna, hæðast að og
benda á galla pólitískra uppalninga, svo
að af urðu flaumslit. Þá notaði hann
tímann einnig til að sættast við gamla
andstæðinga.
Persónunagg
Þó að minning Jónasar frá Hriflu eigi
margan sóma skilið er smekklaust að
nota afmæli hans til að tala gáleysis-
lega um Jón Sigurðsson og minningu
hans. Við ættum a.m.k.að geta sætzt á
það, þótt ekki væri annað, að leyfa Jóni
forseta að vera í friði við pólitískt upp-
gjör eftir fáránlegan pólitískan skrípa-
leik þessarar aldar á fslandi.
Þegar rit Kristjáns Albertssonar um
Hannes Hafstein kom út orsakaði það
gífurlegar deilur. Þá kom í ljós að enn
var heitt í kolunum, íslendingar skipt-
ust enn í tvær fylkingar og voru undir
engum kringumstæðum reiðubúnir að
sameinast um að ágæta neinn sem þátt
tók i hlaðspretti sjálfstæðisbaráttunn-
ar. Samt var Hannes Hafstein engum
líkur, fyrsti ráðherra innlendrar stjórn-
ar á íslandi og þjóðskáld í þokkabót.
Samt hvarflar ekki að neinum að líkja
honum við Jón forseta enda hefði hann
snúið sér við í gröfinni, ef það hefði
verið gert, svo mikill smekkmaður sem
hann var í lífi sínu og störfum. Enginn
dáði Jón Sigurðsson meir en Hannes
Hafstein. Hann lagði ljóð sitt sem
blómsveig að bautasteini hans, fullur
lotningar, og notaði þau orð ein sem við
hæfi eru:
Þagnið, dægurþras og rígur!
Þokið, meðan til vor flýgur
örninn mær sem aldrei hnígur
íslenzkt meðan lifir blóð:
minning kappans, mest sem vakti
manndáð lýðs og sundrung hrakti,
fornar slóðir frelsis rakti,
fann og ruddi brautir þjóð.
Fagna, ísland, fremstum hlyni
frama þíns á nýrri öld,
magna Jóni Sigurðssyni
sigurfull og þakkargjöld!
segir Hannes í minningarljóði á 100
ára afmæli Jóns forseta 17. júní 1911.
Kvæðið er sjö erindi, allt í sama anda.
Ritdeilur og þras
Jónas frá Hriflu var listelskur í hefð-
bundnum skilningi þess orðs, hafði
áhuga á menningarmálum og lyfti undir
þá sem hann taldi verðuga. En enginn
menningarfrömuður á íslandi hefur þó
verið jafnumdeildur og hann. Hann
lenti í margvíslegum ritdeilum við for-
ystumenn menningarmála samtíðar
sinnar. Sumt af því er eftirminnilegt og
væri ástæða til að gefa það út á prenti
til að menn geti metið Jónas af raunsæi.
Ekkert sýnir menn betur en eigin verk
þeirra. Til fróðleiks og skemmtunar skal
nú vikið lítillega að ritdeilu hans og Sig-
urðar Nordals. Sigurður skrifaði tvær
ádeilugreinar á Jónas frá Hriflu í Morg-
unblaðið, Raunarleg ástarsaga, 2. maí
1942 og Andi'Jóns Sigurðssonar — og
hinn andinn, 16. júní sama ár. Hann
segir m.a. um Jónas: „Hann vildi fá
þakklæti listamanna fyrir verulega eða
ímyndaða greiðasemi í gjaldeyri, sem
þeir höfðu ekki á boðstólum: pólitísku
fylgi, auðsveipni og þjónkun." Þeir sem
hafa áhuga á að kynna sér þessar rit-
deilur nánar geta lesið greinarnar í
Morgunblaðinu, en Jónas svaraði í Tím-
anum, m.a. 10. maí sama ár, 31. maí og
21. júní. Þá var skammt stórra högga á
milli. í grein sinni 31. maí, Þegar Nordal
missti af sínum strætisvagni, segir Jón-
as frá Hriflu m.a.: „Sigurður Nordal
hefir í fimmtu atrennu sinni fyrir
margarín-heildsalann (þ.e. Ragnar
Jónsson í Smára) fetað í fótspor hinnar
látnu frúar ... Eg held, að Nordal hafi
valið rétt, í samræmi við eðli sitt, að
velja embættaleiðina. Hann var fæddur
til að vera áhald en ekki til að hreyfa
áhaldið ... Nordal horfir í andlegum
skilningi á sína gömlu og slitnu stóla.
Sú sýn veldur honum afbrýðiskenndu
hugarangri ... Sennilega finnst öllum
þorra manna Tyrkjatrú Nordals á gildi
embættisprófanna fremur brosleg.
Skoðun hans leiðir hann til að fyrirlíta
föður sinn og móður, og systkini sín
nema e.t.v. eitt þeirra. Hann verður að
leitast við að fyrirlíta meirihluta sam-
landa sinna, bæði fædda og ófædda, því
að tæplega mun til þess koma, að ís-
lendingar verði allir doktorar við Eyr-
arsund. Ég býst við, að Nordal kunni
e.t.v. að sundla, þegar hann sér, hve
tæpt hann er staddur í opinberri rök-
ræðu um vanmátt þess fólks, sem ekki
telur námsferil hans eina sáluhjálplegu
leiðina í íslenzku mannfélagi... Ástæð-
an til þess, að Nordal hef-
ur sett álit sitt í nýja hættu með fram-
komu sinni í þessu máli, er vanmáttar-
kennd hans, blandin niðurbældu yfir-
læti ..."
Þetta verður látið nægja. Jónas frá
Hriflu var óbilgjarn stjórnmálamaður.
Hann var enginn friðarhöfðingi. Hann
var enginn Jón Sigurðsson forseti, en
hann var Jónas Jónsson frá Hriflu, með
kostum sínum og göllum. Eftirminni-
legur stjórnmálamaður og markaði spor
í samtíð sína. Staðreyndir og raunsætt
mat nægja minningu hans. Blekkingar
og brenglað mat hæfa henni ekki. Það
ættu lærisveinar hans og aðdáendur að
muna, hvort sem þeir eru sjálfstæðis-
menn eða eitthvað annað. Og þeir ættu
einnig að muna að oflof er háð.
Að horfa fram en ekki
aftur
Jónas Jónsson var upp á sitt bezta
sem stjórnmálamaður á þriðja áratug
aldarinnar. Hann skildi Jón Þorláksson
öðrum andstæðingum sínum betur. Þeir
gátu rifizt á Alþingi með ýringi af
húmor — og var þó hvorugur neinn
grínisti. Jónas skrifaði mjög vel um Jón
látinn, af skilningi og hlýhug. Samstarf
Ólafs Thors og Jónasar frá Hriflu
kringum myndun Þjóðstjórnarinnar
1939 er einnig sögulega mjög merkilegt.
Hann hafði mikið samband við Ólaf á
árunum þar á undan og vann öllum ár-
um að myndun stjórnar Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks enda hugð-
ist hann sjálfur verða ráðherra í þeirri
stjórn þótt ekki yrði af því. Það voru
hans eigin flokksmenn í Framsóknar-
flokknum sem komu í veg fyrir það enda
þótt hann stæði því nær en flestir aðrir
að verða ráðherra í þeirri stjórn, svo
mjög sem hann vann að myndun henn-
ar, en auk þess var hann formaður
Framsóknarflokksins (1934—’44) og
langt frá því áhrifalaus eins og sumir
fullyrða. Hann var pragmatisti eins og
stjórnmálamenn eiga að vera, reyndi að
ná árangri i fagi hins mögulega. Og
hafði háar hugmyndir um sjálfan sig og
störf sín.
Það sem einkenndi Jónas frá Hriflu
og gerði hann sérstæðan stjórnmála-
mann var mikill lífskraftur og það um-
rót sem var í kringum hann frá fyrsta
fari. Hann hafði mikil áhrif bæði til
góðs og ills, en það er matsatriði og fer
eftir því hvar í flokki menn standa þeg-
ar metið er. Hitt er mikilvægara að
hann var kraftmikill talsmaður nýs
tíma þegar hann kom fram á sjónar-
sviðið og því allrar athygli verður. Við
þurfum að átta okkur til hlítar á stöðu
hans í stjórnmálunum, gera okkur grein
fyrir öllum hliðum á honum en ekki
bara einni, svartri eða hvítri. Slík af-
greiðsla er marklaus og skiptir engu
máli. Jónas verður m.a. aldrei dreginn
fram í dagsljósið fyrr en nákvæm grein
hefur verið gerð fyrir afstöðu hans og
þá ekki sízt illvígum skrifum hans um
andstæðingana. Afturhaldssemi hans í
listum er kapítuli út af fyrir sig. Hún
bendir aftur en ekki fram. óumdeilan-
legir foringjar horfa ávallt fram, það er
engu líkara en þeir viti hvað framtíðin
ber í skauti sínu. Jón Sigurðsson var
þjóðhetja í harðri sjálfstæðisbaráttu
sem lauk að mestu með pólitísku afreki,
Sambandslagasamningnum 1918. Það
var um það bil sem Jónas Jónsson hóf
stjórnmálastarf sitt fyrir alvöru. En þá
hófst líka karpið um innanlandsmál,
óbilgjörn „stéttabarátta" sem við höfum
ekki enn sopið seiðið af. Samt er ísland
talið eitt stéttlausasta land í heimi.
Átökin hafa verið mikil af litlu tilefni.
Mannjöfnudur
Að þessu máli var vikið í Staksteinum
Morgunblaðsins og komizt svo að orði:
„Albert Guðmundsson, fjármálaráð-
herra, hefur oft látið í ljós aðdáun sína
á Jónasi Jónssyni, sem hann telur vel-
gjörðarmann sinn: „Jónas sleppti ekki
af mér hendinni, þegar ég hafði lokið
prófi í Samvinnuskólanum, heldur
hvatti mig til að leita frekari menntun-
ar erlendis," sagði Albert Guðmundsson
í ræðu hinn 6. marz sl. sem birtist í
nýjasta hefti Samvinnunnar sem SÍS
gefur út. f þessari ræðu kemst fjármála-
ráðherra m.a. þannig að orði:
„Hver verður staða hans (Jónasar,
innsk. Staksteinar) i framtíðinni í sögu
lands og þjóðar? Hún var sterk á meðan
hann lifði, og er orðin ennþá sterkari
nú. Við sem þekktum hann finnum að
persóna hans er að koma fram en
hvernig verður Jónas metinn þegar tím-
ar líða? Ég held að hann verði metinn
til jafns við Jón Sigurðsson forseta —
og e.t.v. ennþá meira."
Ástæðulaust er að hafa um þessa nið-
urstöðu Alberts Guðmundssonar mörg
orð. Hún byggist á svo persónulegu mati
að þeir sem standa utan við aðdáenda-
hóp Jónasar frá Hriflu skilja hann ekki.
Við sagnaritun og mat á hlutverki ein-
stakra manna í sögu lands og þjóðar er
það hins vegar hlutlægt mat sem ræður.
Við það mat hljóta menn að komast að
þeirri niðurstöðu að mannjöfnuður milli
Jóns Sigurðssonar og Jónasar Jónssonar
í kringum aldarafmæli hins siðarnefnda
eigi meira skylt við orð sem falla á há-
tíðarstundu en raunveruleika."
Undir þetta var tekið í grein i Nútím-
anum daginn eftir. Þar segir m.a. svo:
„Morgunblaðið getur í gær ekki dulið
fyrirlitningu sína á því að Albert Guð-
mundsson fjármálaráðherra skuli telja
að Jónas frá Hriflu verði e.t.v. metinn
meir en Jón Sigurðsson forseti, þegar
fram líða stundir og lái blaðinu það
hver sem vill ..."
Hér mætti einnig rifja upp það sem
segir um mannjöfnuð í bókinni um Ólaf
Thors: „Hæfni okkar allra er umdeild,
og mannlegir brestir forsetaframbjóð-
enda eru engu minni en annarra dauð-
legra manna. Sama á við um forseta. Én
líta íslendingar svo á? Forseti á helzt að
vera friðhelg toppfígúra og yfir alla
gagnrýni hafinn. Slík manndýrkun gæti
orðið lýðræðinu dýrkeypt. Eða hvernig
getum við fordæmt goðadýrkun og
mannfyrirlitningu í einræðisríkjum, ef
við höfum sjálf uppi villimannlegar
gælur og útbíum forsetaembættið með
fölsku dekri og fleðulátum?
Manndýrkun kallar alltaf á mann-
jöfnuð og honum fylgir ójöfnuður og yf-
irgangur. Hann er eitt hvimleiðasta og
ógeðfelldasta fyrirbrigði þessa fallvalta
mannlífs, og hafði enginn á því betri
skilning en Ólafur Thors. Hann var
blessunarlega laus við að fara í mann-
greinarálit. Hann hefði vel getað tekið
undir með Stephani G. Stephanssyni í
Martíusi: Sagan gjarnast eignar ein-
um/afrekin þín, dreifði múgur!
Ef marka má fornar íslenzkar bók-
menntir er mannjöfnuður e.k. fylgikvilli
ölteitis og karakterheimsku — og gat
leitt til ófarsældar og óvinafagnaðar,
jafnvel vígaferla. Samt var mannjöfn-
uður talinn til skemmtana i fornöld eins
og nú. Þetta hefur legið í landi. Víða er
talað um metorðamenn. En einna fræg-
ust mun þó mannjafnaðarskemmtun
þeirra bræðra Eysteins og Sigurðar Jór-
salafara í Heimskringlu. Þar skemmtir
Snorri Sturluson sér konunglega, eins
og hans var von og vísa. Hugðu menn
gott til glóðarinnar, að konungar skyldi
vera báðir samt í veizlum. Og hófst svo
teiti þessi með barnalegum metingi og
manngreinaráliti og körpuðu konungar
jafnvel um það, hvor hefði verið betri á
skíðum og ísleggjum! Svo langt hafa
fyrirmenn á íslandi þó ekki gengið í
þeim efnum. En samt minnir þetta mjög
á kosningabaráttu og pólitísk átök á ís-
landi, ekki sízt fyrir forsetakosningar.
Að því kemur, að fyrrnefndum kon-
ungum þykir hlíða að fara í mannjöfnuð
um það, hvor hafi unnið frægari afrek
erlendis og hvor sé sléttorðari. „En eng-
inn frýr þér sléttmælis," segir Sigurður
Jórsalafari við bróður sinn, en ekki sé
hann þó allfastorður að sama skapi og
sé tungumýkt hans eigi konungi sam-
boðin. Áður yfir lauk varð hvortveggi
reiður, enda fannst á, að hvor þeirra
bræðra dró sig fram og sitt mál og vildi
vera hinum meiri — og mátti guðsþakk-
arvert heita, að friður hélzt með þeim.
Islendingar mega einnig þakka fyrir,
að ekki skuli hafa dregið til meiri tíð-
inda hér á landi á þessari öld vegna
mannjafnaðar og manngreinarálits en
orðið hefur."
Svo mörg eru þau orð og virðast nú
harla tímabær. Þau ættu a.m.k. að geta
verið okkur öllum þó nokkurt íhugunar-
efni í keppninni um það, hver sé mesti
glímukappi landsins!
Jónas frá
Hriflu skildi
einfaldlega eft-
ir sig allt of eft-
irminnilegan
pólitískan
vígvöll til að
um hann geti
orðið þjóðar-
eining. Það er
að vísu vird-
ingarvert þeg-
ar gamlir nem-
endur hans
reisa honum
brjóstmynd í
nágrenni Sam-
bandshússins.
Þar var hans
Verdun.