Morgunblaðið - 11.08.1985, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGIÍR ll. ÁGCST1985
Munið Valskonu-
kafflö í leikhlé og
eftir leik í félags-
heimilinu.
VÍSINDI/Sverrir Ólafsson
var þróuð við Lawrence Liver-
more-rannsóknarstöðina í Cali-
forníu og byggist á þeirri stað-
reynd að hægt er að nota leysi-
geisla af ákveðinni bylgjulengd
til að losa einungis rafeindir frá
atómum annarrar ísótópagerð-
arinnar. Vegna mismunandi
uppbyggingar atómkjarna ísó-
tópana tveggja er orkuástand
(bindiorka) rafeinda þeirra ekki
hið (hin) sama. Til þess að losa
rafeind frá atómi (slíkt nefnist
jónun) þarf að nota orku, t.d. á
formi ljóss, sem er nákvæmlega
jöfn bindiorku rafeindarinnar.
Rafeindin losnar ekki ef orka
ljóssins er örlítið undir eða yfir
þessu ákveðna gildi.
Bylgjulengd leysigeislans er
valin þannig að hann losar ein-
ungis rafeindir frá atómum
235-ísótópans, sem við það öðlast
jákvæða hleðslu. Úraníum-238
atómin eru enn sem áður óhlað-
in. Eftir það er auðvelt að nota
rafsvið til að greina ísótópana
að, en einungis hlaðnar eindir
verða fyrir kraftvirkni í rafsviði.
Aðgreiningin sjálf fer fram í
stórum stálgeymi. Leysigeislan-
um er beint í gegnum úraníum-
blönduna, sem er á loftkenndu
formi og staðsett á milli tveggja
rafhlaðinna platna innan stál-
geymisins. Eftir að atóm ísótóp-
ans-235 hafa öðlast jákvæða
hleðslu hrannast þau niður á
annarri plötunni, sem býr yfir
neikvæðri hleðslu.
Fram að þessu hafa í Lawr-
ence Livermore fimm kíló úraní-
ums verið auðguð á þennan hátt
og sýnt hefur verið fram á að
þessi aðferð er bæði ódýrari og
afkastameiri en þær sem lýst
var hér að framan. Vísindamenn
við Lawrence Livermore-stofn-
unina áætla að laser-aðferðin
minnki kostnaðinn við auðgun
úraníums um 50—70%, en það
þó ekki fyrr en að 7—8 árum
liðnum.
Valsmanni leiksins
ásamt maka er boöiö
til kvöldveröar á
^%TAUWVNT
séx^fnf@r

Ó5
SEM STEINIST
STAÐAN í dag í 1.
deild er þannig:
Fram 11 8 1 2 26:17 25
ÍA 11 7 2 2 20:10 23
Valur 11 6 3 2 17:9 21
KR 11 6 3 2 24:17 21
Þór 11 6 1 4 18:15 19
ÍBK 11 5 1 5 16:14 16
Þróttur 11 3 1 7 14:23 10
FH 11 3 1 7 12:22 10
Víöir 11 2 3 6 12:24 9
Víkingur 11 1 0 10 11:25 3
Fram
Valur
liöa
fyrri
umferö
Leik
þessara
lauk
meö
jafntefli i einum
besta
leik
sumarsins
Notkun leysigeisla tU
auðgunar úraníums
Tæknilegt og efnahagslegt
mikilvægi úraníums byggist
á þeirri staðreynd að það er mik-
ilvægast þeirra málma sem not-
aðir eru til brennslu í kjarnorku-
verum. Úr 500 grömmum af úr-
aníum, sem eru 16 rúmsenti-
metrar að stærð, er hægt að
vinna orku er jafngildir orku-
innihaldi 1,36 milljón kílóa af
kolum. Þessi staðreynd hefur
gert úraníum að mikilli gersemi,
en magn þess í jarðskorpunni er
álitið vera fjórir milljónustu
hlutar, þ.e. 4 kíló úraníums á
móti milljón kílóum annara
efna, að meðaltali.
Náttúrulegt úraníum saman-
stendur að mestu leyti af ísó-
tópanum úraníum-238. Það inni-
heldur einungis 0,7% af ísótóp-
anum úraníum-235, sem notaður
er til orkuframleiðslu í kjarn-
orkuverum. Til þess að úraníum
sé nothæft til brennslu í kjarna-
ofnum, þarf hlutur úraníum-235
hins vegar að vera 3—4%. Úr-
aníum það sem finnst í náttúr-
unni þarf því ákveðinnar með-
höndlunar við, til þess að auðga
innihald þess af 235-ísótópanum.
Meðferð þessi er mjög kostnað-
arsöm og því hefur það verið
kappsmál þeirra landa er reka
kjarnorkuver til orkufram-
leiðslu, að leita eftir hagkvæm-
ari leiðum til auðgunar úraní-
ums.
Efnafræðilegir eiginleikar ís-
Laser
Rafhlaain
plata
Laser-
geisli
□raniumgufu
Leysigeislinn fer í gegnum loftkennda blöndu úraníums og losar rafeind-
ir frá atómum ísótópans úraníum-235. Vió þetta öðlast atómin jákvæða
hleðslu og hrannast niður á neikvett hlöðnu plötunni.
ótópana tveggja eru hinir sömu
og því er ekki hægt að beita
efnafræðilegum aðferðum sem
eru mjög flóknar og umfangsm-
iklar. Hingað til hefur nær ein-
göngu verið notast við tvær mis-
munandi aðferðir, sem báðar
greina ísótópana að þegar
úraniumblandan er á loftkenndu
formi. Fyrst skal nefnd sk. gas-
flæði tækni er byggist á þeirri
staðreynd að léttari ísótópinn,
úraníum-235, ferðast hraðar I
gegnum ákveðnar síur en
þyngri-bróðir hans, úraní-
um-238. Með marg-endurtekinni
síun, er hægt að ná eins góðum
árangri og hugsanlegt er. Aðferð
,Uraníum það sem
finnst í náttúrunni þarf
því ákveðinnar með-
höndlunar við til þess
að auðga innihald þess
af235-ísótópanum.
Meðferð þessi er mjög
kostnaðarsöm og því
hefur það verið
kappsmál þeirra landa
er reka kjarnorkuver
til orkuframleiðslu að
leita eftir hagkvæmari
leiðum til auðgunar úr-
aníums.“
þessi er mjög seinvirk og þarfn-
ast gífurlega mikillar orku. Hin
aðferðin byggist á sk. skilvindu-
iögmáli. Hér er úraníumblönd-
unni komið fyrir í nokkurs konar
strokk (rotar), sem snýst með
miklum hraða um miðás sinn.
Miðflóttakraftur sá er verkar á
úraníum ísótópana, er háður
massa þeirra, en því meiri sem
massa mismunur þeirra er, því
betur greinast þeir að innan
skilvindunnar.
Nýlega hefur verið tekin í
notkun aðferð er nefnist ALVIS,
sem stendur fyrir; Atomic Laser
Vapour Isotope Separation. Hún