Morgunblaðið - 24.09.1985, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. SEPTEMBER1985
Biskups-
tungna-
réttir:
Heslar eru í edli sínu blíðlyndar
skepnur og þeim fellur vel vid kind-
ur.
Féð í færra lagi en
fólkið þeim mun f leira
TUNGNAMENN voru að venju glað-
ir og reifir þegar þeir réttuðu fé sitt
í réttunum við Tungufijót núna á
miðvikudaginn. Enda engin ástæða
til annars, féð bæði vænt og sprækt
og veður með besta móti.
Það var um klukkan sex á
þriðjudaginn sem komið var með
fjársafnið í réttargirðinguna við
Tungufljót. 25 fjallmenn sem viku
áður höfðu lagt af stað inn á há-
lendið ráku afrakstur leitarinnar,
um 8.000 fjár, síðasta spölinn. Féð
er óvenju fátt í ár og kemur tvennt
til. Fyrir hálfum mánuði var
smalað af neðsta hluta afréttarins
3-4.000 fjár og því réttað. Það er
um þriðjungur alls fjárins. Þetta
er stundum gert, ef féð er farið
að sækja til byggða og hópast
saman neðst í afréttargirðinguna.
Þessar réttir kalla Tungnamenn
Hólaréttir. Einnig hefur fé fækkað
nokkuð siðustu árin vegna kvóta-
stefnu í sauðfjárræktarmálum.
Það var semsagt fyrirsjáanlegt
að réttirnar tækju stuttan tíma
þann daginn svo menn fóru sér
hægt. Ákveðið var að byrja ekki
að draga í rauðabýtið eins og
venjulega, heldur taka þvi rólega
fram eftir morgni.
Smám saman tíndist fólk í rétt-
irnar, og um það leyti sem farið
var að reka inn í almenninginn
voru flestir heimamanna komnir.
Fjöldi utansveitarmanna bættist
við þegar á leið. Sumir komu að
vitja átthaganna, löngu fluttir úr
sveitinni. Aðrir höfðu kannski eytt
nokkrum sumrum á einhverjum
bænum í Biskupstungum og aldrei
getað vanið sig af þvf að fara í
réttirnar á haustin. Það myndast
dágóð stemmning og fyrr en varir
eru menn farnir að veifa fleygum.
Drátturinn skotgengur svo brátt
er fleira fólk en fé í almenningn-
um.
Þegar leikurinn stendur sem
hæst rennir langferðabíll upp að
réttinni og staðnæmist. Hann er
fullur af amerískum ferðamönn-
um, sem streyma út, vopnaðir
myndavélum og dreifa sér um
svæðið. Ferðamennimir eru yfir
sig hrifnir enda hafa þeir líklega
fæstir séð svona nokkuð áður. Einn
vindur sér að blaðamanni og spyr
„Hvað er eiginlega verið að gera
hér? Það er nefnilega það,“ segir
hann þegar hann hefur heyrt
málavöxtu. „Gullfoss og Geysir
jafnast nú ekkert á við þetta.“
Það eru líklega fáir sem eyða
jafnmiklum tima og mannskap á
hverju hausti í leitir og Tungna-
menn. Sem fyrr segir taka leitirn-
ar viku, farið er á fja.ll í býtið á
miðvikudagsmorgni og komið með
safnið í byggð seinnipart næsta
þriðjudags. Það væsir svosem ekki
um fjallmennina, tvær matráðs-
konur fylgja þeim allaf tímann og
tvisvar á dag fá þeir heitan mat.
Þegar vel viðrar þykir flestum
ævintýri að fara á fjall, en þegar
haustar snemma með kulda og
vondum veðrum getur þetta orðið
hin mesta svaðilför.
Mönnum þótti féð koma vel út-
lítandi af fjalli. Sveinn Skúlason
fjallkóngur Tungnamanna, en þá
nafnbót fær sá sem stjórnar leit-
unum, sagði vænleika fjárins í
góðu meðallagi. Þegar blaðamaður
spurði hvernig afrétturinn liti út
eftir sumarið, sagði hann ástand
hans gott miðað við veðurfar. Á
þurrlendi væri að vísu heldur
snöggsprottið en kafgresi þar sem
votlent væri. Kindur hefðu nefni-
lega þann merkilega vana að bíta
mýrar þegar mikið rigndi en halda
sig við þurrlendið í þurru veðri.
Tungnamenn hafa í samvinnu
við Landgræðsluna grætt upp
nokkur hundruð hektara mela inn
af Sandá. Að sögn Sveins hefur
gróðurinn fest sig þar vel í sessi
og nýst hið besta til beitar.
Stuttu eftir hádegið er allt féð,
nema nokkrir ómerkingar og
óskilakindur, komið í sinn dilk.
Þeir ábyrgðarfyllstu reyna að
finna út hver eigi hvað, hinir hóp-
ast undir réttarvegg og byrja að
syngja. Tungnamenn eru góðir
söngmenn og söngglaðir. Sungin
er hefðbundin efnisskrá sem auð-
vitað byrjar á „Hvað er svo glatt
sem góðra vina fundur".
„Er ekki rétt að fara að leggja
á og koma sér heim?“ segir ein-
hver. „Hvað er þetta maður, það
liggur nú ekkert á, er ekki fínt að
vera hér?“ er svarað. En þrátt fyrir
afbragðsveður og góða stemmn-
ingu fara menn að losa dilkana og
koma sér og sínum í heimahagana.
Féð er orðið vant rekstrinum og
það er auðvelt að koma því síðasta
spölinn.
Réttir eru líklega ein sterkasta
hefð þar sem fjárbúskapur er í
einhverjum mæli. Og kringum þá
hefð hafa auðvitað skapast ýmsar
venjur. Ein þeirra er réttasúpan.
Réttunum er nefnilega alls ekki
lokið þegar búið er að draga féð í
dilkana og reka hvern fjárhóp til
sins heima. Þeim lýkur ekki fyrr
en búið er að snæða réttasúpuna,
kraftmikla ketsúpu með hrísgrjón-
um, og þeir sem til þess hafa orku
og þrek geta farið að tygja sig á
réttaballið.
Biskupstungnaafréttur (strikaöa svæöið á kortinu) nær inn meö Hvítá og
Jökufalli aö Hofsjökli í austri og Langjökli í vestri noröur á Hveravelli.
Séö yfir Tungnaréttir í áttina aö Tungufljóti.