Morgunblaðið - 02.10.1985, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 2. OKTÓBER1985
Leyfi, sem enginn
hefur ábata af
— eftir Arna
Helgason
Margt er skrýtið i kýrhausnum
var sagt í gamla dat?a ok martft er
skrýtið sem kemur frá veitintía-
húsabransanum. Þar er rekið upp
ramakvein ef hugsandi menn vilja
setja skorður við taumlausum
áfengisveitingum. Að maður tali
nú ekki um ef synjað er um leyfi.
Það er ekki hægt að reka veitinga-
hús nema með áfengisveitum, það
er það eina sem hægt er að græða
á segja forstöðumennirnir. Um af-
leiðingarnar vilja þeir sem minnst
fjalla, skiljanlega. Þegar það fer
ekki framhjá neinum í dag að
mesta böl þjóðfélagsins er áfengi
og aðrir vímugjafar liggur næst
við að spyrja hve'rnig það geti
samrýmst að veitingahúsin lifi
bestu lífi á að selja mönnum böl-
vald og heilsutjón og þannig
stuðla að því að breyta heilbrigð-
um þjóðfélagsþegn í alkóhólista,
eða i það minnsta taka ríflegan
þátt í því. Ekki taka vínveitinga-
húsin þátt í því að kosta viðkom-
andi á afvötnunarstofnun eða i
heilsugæslu til að vinna upp það
tjón andlega og líkamlega sem þau
hafa stuðlað að. Nei, það verður
ríkið að sjá fyrir.
Forstöðumennirnir segja að það
verði að auka fræðslu um skað-
semi áfengisins í skólum landsins
og síðan brosa þeir og halda áfram
að auka bölið. Sem sagt viður-
kennt að áfengisbölið sé svo
ískyggilegt að með hverju ári
verði fleiri og fleiri rúm upptekin
af áfengissjúklingum og ekki nóg
með það. í stað þess að vinna að
uppbyggingu þjóðlegra verðmæta
verða þeir fleiri og fleiri sem eru
þjóðarbyrði á afvötnunarstofnun-
um. Ekki er ástandið glæsilegt og
svo eru þessir „sölumenn vímuefn-
anna“ steinhissa á því að hugsandi
menn skuli vera uggandi með
framtíðarþróun og vilji fá hollari
heilsulindir einstaklingum til far-
sældar. Ekki nóg með það. Þessu
víni er dælt meðan viðkomandi
stendur á fótunum og ekki hugsað
um það sem Páll Ólafsson sagði:
„Sjónin og heymin og málið fer
með og minnið úr vistinni geng-
ur“. Hann vissi hvað hann söng.
En það ömuriegasta við þetta
allt saman er ekki grátur vínveit-
ingahúsanna, heldur hitt að þeir
sem borga brúsann beint og óbeint
af afleiðingum áfengisdrykkjunn-
ar, hreppsnefndir, bæjarstjórnir
o.s.frv. eru alltaf til að rétta upp
hendur til að veita þessum ólyfj-
um í mannfólkið, vitandi það að
svo sem menn sá svo skera þeir
upp og að skuldadögum dregur. Er
þá ekki meira vit í því fyrir þessa
aðila að greiða heldur halla vín-
veitingahúsanna en fá niðurbrotið
og lamað fólk til að annast og
greiða stórar fúlgur á meðferðar-
og afvötnunarstofnunum? Skyldi
það ekki margborga sig? Þetta
ættu þeir sem bera ábyrgð á fjár-
munum samfélagsins og heilbrigði
samborgaranna að athuga gaum-
gæfilega. Þegar þeir sjá niðurstöð-
una er ég ekki í vafa um að kapp
þeirra við útvegun vínveitinga-
leyfa myndi minnka, leyfa sem
engin þjóð hefir ábata af heldur
þvert á móti.
Höfundur er fyrrrerandi póst- og
símstjóri í Sfykkishólmi.
Úr Risanum draumlynda eftir Helgu Steffensen.
bókmennta. Frásögnin er rík
af ævintýrum. Hún fjallar
um náttúruna og mannlegt
líf; ást, fæðingu, dauða, trú,
drauma, hugarflug, ham-
ingju og baráttu, hræðslu og
kraft og náttúruhamfarir,
svo sem eldgos og jarð-
skjálfta. ... Brúðuleikararnir
frá íslandi hafa sameinað á
frjálsan hátt mismunandi
tækni brúðuleiks, án nokkurs
ótta við óhreinan stíl, þar
sem hugarfluginu er treyst
til að fullgera söguna. Þetta
eðlilega og beina viðmót til
hins óraunverulega heims
ævintýra og hluta sem þeir
lífga með mikilli innlifun
hrífur áhorfendur, jafnt börn
sem fullorðna".
í Delo Ljubljana segir:-
„Þegar litið er yfir það sem
Sýningum Leikbrúðulands
vel tekið í Suður-Evrópu
LEIKBRÚÐULAND er nýkom-
ið úr 6 vikna leikfór um Suður-
Evrópu þar sem hópurinn sýndi
Tröllaleiki á alþjóðlegum
brúðuleikhúshátíðum í Júgó-
slavíu, Ítalíu og Frakklandi.
Að sögn Helgu Steffensen
fékk sýningin Tröllaleikir
mjög góðar viðtökur og var
hópnum veitt heiðursskjal
fyrir sýninguna. „Við fengum
einnig 1. verðlaun í Zagreb
fyrir barnabrúðuleikhús"
sagði Helga. „í dómnefndinni
eru einungis börn frá ýmsum
löndum. Þessi verðlaun eru
viðurkennd því börnin eru
gagnrýnin og segja alveg sína
meiningu, hreinskilnislega.
Það var mjög skemmtilegt
að fá svo góða dóma í þessum
löndum þar sem brúðuleik-
hús er gömul hefð og vel sótt.
Þarna er fólk líka gagnrýnið
á brúðuleikhús og það er
metið til jafns við aðrar list-
greinar".
Sigrún Sveinsson Mir ræð-
ismaður íslands í Ljubljana
hefur sent Morgunblaðinu
nokkra ritdóma sem birtust
í blöðunum þar. Þar er farið
lofsamlegum orðum um sýn-
ingu Leikbrúðulands. í Vjes-
nik Zagreb segir m.a. þann
30. ágúst sl.:
„Þó að hefð brúðuleikhúss
sé ekki gömul á íslandi sann-
ar Leikbrúðuland frá Reykja-
vík sem stofnað var 1963 að
brúðuleikarar þarlendir hafa
fullkomna kunnáttu og stjórn
á brúðuleik. En það sem
meira er, þeir sýna stórfeng-
lega list. Það var fljótt ljóst
öllum sem voru á sýningu
Leikbrúðulands og sáu
Tröllaleik, sérstaklega frá-
sögnina um eggið eftir Helgu
Steffensen, sem gerð er með
svartri tækni og stangar-
brúðu. Sýningin er í fjórum
þáttum og er gerð samkvæmt
hefðbundinni venju íslenskra
þegar hefur verið sýnt á
brúðuleikhúshátíðinni í
Ljubljana kemur í ljós að
skemmtilegasta og merkileg-
asta sýningin er frá Reykja-
vík. Það er Tröllaleikur, fjög-
ur verk sem sameinast á
óvenju skemmtilegan hátt
með stórkostlega gerðum
brúðum. Þessi verk sýndu
ótrúlegt skaplyndi, leikinn-
lifun og kunnáttu þeirra sem
sýndu. Þau gátu sýnt bros og
alvöru, kunnu að koma á
óvart og sýna á ljóðrænan
hátt. Þau sýndu alla brúðu-
leiktækni sem til er. Þau voru
einstök og frábær. Þetta
skaplyndi að norðan kom sér-
staklega fram í sögunni um
Risann draumlynda eftir
Helgu Steffensen."
Þau sem tóku þátt í leikför
Leikbrúðulands voru Bryndís
Gunnarsdóttir, Hallveig
Thorlacius, Helga Steffensen
og Þórhallur Sigurðsson.
Browne er óvænt efstur
á Nimzowitsch-mótinu
Skák
Margeir Pétursson
EFTIR sigra sína á Reykjavíkur-
skákmótunum 1978 og 1980 hefur
bandaríski stórmeistarinn Walter
Browne ekki náð sérlega góóum
árangri á stórumótum. Illar tungur
sögðu meira að segja að afrek hans
hér á íslandi væru þeim nýstárlegu
tímatakmörkunum að þakka sem
notuð voru á þessum mótum, því
Browne teflir allra manna bezt í
tímahraki. Á síðasta Ólympíumóti
kostaði slök frammistaða Browne,
sem tefldi á fjórða borði, Banda-
ríkjamenn silfurverðlaunin. En nú
á þessi gamli kunningi okkar góða
möguleika á því að reka af sér
slyðruorðið, því hann er efstur á
hinu öfluga minningarskákmóti
um Aron Nimzowitsch, sem nú
stendur yfir í Næstved í Dan-
mörku.
Tefldar hafa verið níu um-
ferðir af ellefu og er röð þátt-
takendanna þessi:
1. Browne 6 v. 2.-3. Nikolic (Júgó-
slavíu) og Tal (Sovétríkjunum) 5
v. 4.-5. Larsen (Danmörku) og
Ftacnik (Tékkóslóvakíu) 4‘Á v.
og biðskák. 6. Vaganjan (Sovét-
ríkjunum) 4'Æ v. 7-8. Andersson
(Svíþjóð) og Short (Englandi) 4v.
og biðskák. 9. Nunn (Englandi)
4 v. 10.-12. Chandler (Englandi),
Hansen (Danmörku) og Agde-
stein (Noregi)3*A v.
Þar sem ólíklegt er að þeir
Larsen og Ftacnik vinni biðskák-
ir sínar, stendur Browne með
pálmann i höndunum, sleppi
hann við tap í tveimur síðustu
skákunum.
Hinn 25 ára gamli júgóslavn-
eski stórmeistari, Predrag Ni-
kolic, getur einnig verið ánægður
með sinn árangur. Þrátt fyrir tvö
slæm töp gegn Browne og Vag-
anjan er hann samt í öðru sæti.
Kandídatarnir í heimsmeistara-
keppninni, þeir Tal, Vaganjan og
Short, verða hins vegar að tefla
mun betur á áskorendamótinu í
október, hyggist þeir eiga mögu-
leika á að ná einu af fjórum efstu
sætunum þar.
Þeir Curt Hansen og Simen
Agdestein tefla þarna á sínu
fyrsta móti sem stórmeistarar.
Að vlsu hefur Hansen unnið
Vaganjan og Agdestein Larsen,
en vinningarnir þurfa að vera
fleiri, ætli þeir sér að standa
undir titlinum.
Walter Browne
Við skulum líta á eina stutta
og laggóða skák frá mótinu, sem
segir okkur betur en nokkur orð,
að það er lengi hægt að bæta
teóríuna:
Hvítt: Rafael Vaganjan
Svart: Predrag Nikolic
Móttekið drottningarbragð
1. Rf3 — d5, 2. d4 — Rf6, 3. c4 —
dxc4, 4. Rc3 — a6, 5. e4 — b5,
6. e5 — Rd5, 7. a4 — Rxc3, 8.
bxc3 — Dd5,9. g3
Þessi leikmáti á hvítt; að reyna
ekki að ná peðinu á c4 til baka,
hefur verið vinsæll upp á síðkast-
ið, ekki sízt vegna skákarinnar
Helgi ólafsson — Hort, ólymp-
íumótinu 1984, en þar varð fram-
haldið: 9. - Bb7,10. Bg2 — Dd7,
11. Ba3 - Bd5, 12. 0-0 - Rc6,
13. Hel — g6,14. Bc5 með færum
fyrir peðið.
9. — Be6, 10. Bg2 — Db7, II. 0-0
— Bd5,12. e6!
Nýr leikur í stöðunni, vafa-
laust framleiddur á einhverri
rússneskri rannsóknarstofu.
Gamli leikurinn, 12. Ba3 — e6,
13. Bxf8 — Kxf8, 14. Rh4 hefur
ekki gefið vel af sér.
12. — Bxe6
Svartur er illa beygður eftir
12. — fxe6 og 12. — f6.
13. axb5 — axb5,14. Re5! — Bd5?
Drottningarfórnin 14. —
Dxg2+, 15. Kxg2 — Bd5+, 16. Kgl
— Hxal, virðist nokkuð hæpin,
en 14. — c6 var betra, t.d. 15.
Hxa8 — Dxa8,16. Rxc6!? — Rxc6,
17. d5 - Bd7, 18. dxc6 - Bxc6,
19. Bxc6+ — Dxc6 og hvítur á
eftir að sýna fram á fullnægjandi
færi fyrir peðin tvö.
Aron Nimzowitsch (1886—1935)
fæddist í Lettlandi, en eftir hrakn-
inga í fyrri heimsstyrjöldinni, sett-
ist hann að í Kaupmannahöfn árið
1922. Hann var einn bezti skák-
maður heims, en er nú þekktastur
fyrir hugmyndir sínar um stöðu-
taflmennsku, sem enn eru í fullu
gildi. Byrjun hans, Nimzo-
indverska vörnin, þykir t.d. eitt al-
bezta vopn svarts gegn drottn-
ingarpeðsbyrjun.
15. Bxd5 — Dxd5, 16. Hxa8 —
Dxa8,17. Dg4!
Allt svarta liðið er á fyrstu
röðinni og það kann ekki góðri
lukku að stýra. Nú hótar hvítur
máti á c8 og 17. — Db7 er slæmt
vegna 18. Df5!
17. — e6,18. Dh5 — g6.