Morgunblaðið - 02.10.1985, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 02.10.1985, Blaðsíða 36
36 MORGUNBLAÐID, MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER1985 BÓLSTAÐUR í GEIMNUM Eftir Tom Morrisey Um þessar mundir vinnur (jleimferðastofnun Banda- ríkjanna að geimstöð sem á næsta áratug verður bólstað- ur geimfara fra ýmsum lönd- um og er ætlunin að þeir dvelji þar langdvölum. Vís- indamenn og verkfræðingar sem vinna að undirbúningi þessarar áætlunar glíma hér við verkefni sem á sér engan líka og má þar nefna að- drætti og hreinlætisráðstaf- anir. Ráðgert er að geimstöðin verði tekin í notkun um miðjan næsta áratug. Mun hún verða á braut umhverfis jörðu, í 368—480 km fjarlægð, með 4—8 manna áhöfn innanborðs hverju sinni, en áhafnirnar verða frá allt að því sex vestrænum ríkjum. Verkefni áhafnameðlima verða í senn í þágu vísinda og viðskipta, en þeim er ætlað að fylgjast með halastjörnum og annast viðgerð- ir á sjónvarpsgervihnöttum, svo dæmi séu nefnd. Forstöðumaður þessa verkefnis NASA (Geim- ferðastofnunar Bandaríkjanna), Neil Hutchinson, segir þessa áætlun algjörlega frábrugðna þeim verkefnum sem stofnunin hefur haft með höndum hingað til. Að sögn Hutchinsons mun geimstöðin starfa í tengslum við geimferju sem að ýmsu leyti verður frábrugðin þeim sem nú eru í notkun hjá stofnuninni, þ.e. Columbia, Challenger og Discov- ery. „Geimferjunni er eiginlega ætlað að starfa sem samgöngu- kerfi úti í geimnum," segir Hutchinson. „Þetta er geimskip, farartæki sem á að flytja hluti inn á sporbaug og út af honum aftur, og í því er helzti munurinn fólginn. Geimferjunni er skotið á loft og síðan lendir hún aftur, en geimstöðin verður um kyrrt úti í geimnum þegar hún er einu sinni komin þangað. Geimstöðin er ólík geimferju í útliti og fólkið í stöðinni mun hafa allt öðru hlutverki að gegna en áhafnir geimferja. Sá mikli munur sem verður á hlutverki áhafna geimstöðvar og áhafna geimferja, segir Hutch- inson, er m.a. fólginn í lifnað- arháttum þeirra. „Dvöl um borð í geimferju má líkja við útilegu," segir Hutch- inson, „sem tekur aðeins skamm- an tíma. Menn hafa vart ráðrúm til að fá leið á litnum á veggjun- um meðan á ferðinni stendur. Þeir eru vart lengur í ferjunni en vikutíma." „f geimstöðinni erum við hins vegar að tala um þriggja til sex mánaða dvöl í senn, en það gerir kröfur til þess að aðstaðan um borð sé bæði þægileg og vistleg. — umhverfi þar sem fólk starf- ar, sefur og lætur fara vel um sig. Hér erum við líka að tala um hóp af fólki sem dvelst um borð í langan tíma. Það þarf að hafa aðgang að kæliskáp, steypibaði, dægradvöl og aðstöðu til líkams- æfinga og það þarf að hafa að- stöðu til að draga sig í hlé ef slík þörf segir til sín, — m.ö.o. það þarf að hafa svigrúm." Frances Mount er einn þeirra sem starfa að hönnun „híbýla- einingarinnar" eins og það er nefnt hjá NASA, þ.e.a.s. vistar- vera áhafnar geimstöðvarinnar. „Einingin á að falla inn í flutningarými geimferjunnar sem flytur hana út í geiminn," segir Mount, „og við erum með í undirbúningi sívalning sem get- ur í mesta lagi orðið 18 metra langur og 3,6 m í þvermál." Það sem fyrst blasir við er inn er komið er það að enda þótt ein- ingin og allt sem í henni verður muni fljóta óháð þyngdarlög- málinu þegar út í geiminn er komið þá eru tveir óhagganlegir punktar í einingunni, þ.e. gólf og loft. Enda þótt helztu innviðir ein- ingarinnar séu þannig kunnug- legir þá eru smáatriðin það ekki. Áhafnarmessinn virðist of lítill unz í ljós kemur að svefnstæðin eru á veggjunum. I aðalvistar- verunni eru borð en engir stólar því að þeirra er ekki þörf þar sem þyngdarlögmál er ekki fyrir hendi. Æfingatækin eru stig- mylla og hjól, beint á móti sal- erninu, en æfingatækin eru búin bindingum til þess að menn fljóti ekki burt frá tækjunum í miðjum kliðum. I aðalrýminu, á salerninu og víðar eru vatnshan- ar og utan um þá sérstakar hlíf- ar. Allur búnaður sem ætlaður er til þess að áhöfnin geti sinnt daglegum þörfum virðist of lágt, sé miðað við fólk sem er í meðal- lagi hátt í loftinu, en það er af því að þar sem þyngdarlögmálið er nánast ekki til í þessu um- hverfi setur líkaminn sig sjálf- krafa í þá stöðu sem er honum eðlilegust. Menn beygja sig ofur- lítið í hnjánum og í baki og eru þannig nær gólfi en ella. Lítið er um glugga í þessum híbýlum. „Samkvæmt þeim staðii sem við störfum eftir nú er einungis heimilt að hafa tvo glugga og er hvor þeirra um 50 sm í þvermál," segir Mount. „Reynslan sýnir að úti í geimnum er vinsælasta tómstundaiðjan sú að horfa út um glugga. Reynslan sýnir líka að menn eru ekki ýkja spenntir fyrir því að gera líkamsæfingar úti í geimnum. Því höfum við í hyggju að hafa annan gluggann á móti æfingatækjunum." Líkamsæfingarnar eru mjög mikilvægar af ýmsum ástæðum. Starfsmenn geimstöðvarinnar vilja án efa viðhalda líkamlegri þjálfun og þreki og vera vel á sig komnir er þeir koma aftur til jarðarinnar. Einnig er talið að stæltir og þjálir vöðvar varni því að innyfli manna skaddist er þau nuddast saman í þyngdarleys- inu, en þess gætir að sjálfsögðu jafnt í kviðarholinu sem utan líkamans. Þetta kann að virðast nokkuð langsótt varúðarráðstöf- un en hún er eigi að síður nauð- synleg þar sem möguleikinn er vissulega fyrir hendi. Þeirra sem ríða á vaðið og vistast fyrstir í geimstöðinni bíður margskonar hætta. T.d. kom það á daginn þegar Banda- Þannig mun bandaríska geimstöðin sem komin verður á braut sína um miðjan næsta áratug líta ÚL Aflvélar hennar verða knúnar sólarorku. f stöðinni verða rannsóknastofur, eining sem tekur við birgðum af matvælum og öðru sem þarf endur- nýjunar við, einnig þar sem fram- leiðsla fer fram og síðast en ekki sízt eining þar sem áhöfnin býr og fær ölhim þörfum sínum fullnægt meðan dvalizt er úti í geimnura, en ráðgert er að hver og einn dveljist þar 3—6 mánuði í senn. ríkjamenn unnu að framkvæmd Skylab-áætlunarinnar að það getur verið lífshættulegt að fara í steypibað við þær aðstæður sem eru í geimstöðvum. Þar sem ekkert „niður" er í rauninni til úti í geimnum rennur vatnið ekki niður í niðurfall heldur flýt- ur það í lausu lofti umhverfis þann sem er að baða sig. Og þar sem sogkraftur myndast er menn anda að sér vildu klessur, myndaðar úr vatni og sápufroðu, fylgja með andardrættinum. I því skyni að tryggja að áhafnarmeðlimir í geimstöðinni drukkni ekki í steypibaðinu er í smíðum útbúnaður þar sem vifta sér um að vatnið fari í rétta átt. Hugsanlegt er jafnvel að þessi búnaður verði þannig úr garði gerður að loftblástur leiki um þann sem baðar sig þannig að handklæði verði óþörf. Verkefni starfsmanna geim- stöðvarinnar og vísindamanna verða m.a. í því fólgin að fylgjast með himintunglum og rannsaka þau, framleiðslu hreinni efna en tök eru á að framleiða á jörðinni, en efni þessi verða m.a. notuð til að framleiða læknislyf, fylgjast með tækjabúnaði sem miðaður er við gang sólarinnar, svo og öðrum tækjabúnaði, annast veð- urfræðilegar rannsóknir, og að annast viðgerðir og viðhald gervihnatta. Ætla má að þessir menn komi úr ýmsum heims- hornum og verði fulltrúar mis- munandi menningarsvæða. Nú þegar hafa Vestur-Þjóðverjar, ftalir, Japanir og Frakkar lýst áhuga sínum á því að hefja sam- vinnu um starfrækslu geim- stöðvar ásamt Bandaríkja- mönnum. Þeir sem fyrstir dveljast í geimstöðinni munu hreiðra um sig i bólstað sem unnt er að stækka að því er virðist tak- markalaust, með því að bæta við hann einingum. Geimstöðin verður reyndar búin hreyflum sem halda henni á braut og koma þannig í veg fyrir að hún eyðileggist, þannig að ekkert virðist vera því til fyrirstöðu að hún verði úti í geimnum til frambúðar. Um þessar mundir gerir NASA ráð fyrir því að geimstöðin verði á sínum stað í 25 ár — að minnsta kosti. (Úr bandaríska tímarit- inu Friends) „Furðulegt hvað vægi áfengis- varnarnefnda vegur þungt í úthlutun vínveitingaleyfa“ — segir Magnús Gíí „MÉR FINNST furðulegt hvað vægi áfengisvarnanefnda víðs vegar um landið vegur þungt í ákvarðanatöku dómsmálaráðu neytisins viðv íkjand i úthlutun vínveitingaleyfa," sagði Magnús Gíslason, eigandi Staðar- skála í Hrútafjarðarhreppi. Hann hefur látið innrétta 30 manna vínveitingastofu í kjallara skálans, en ekki fengið tilskilin vínveitingaleyfi þó að meirihluti hreppsnefndarmanna auk sýslu- stjóraembættisins hafi gefið já- kvætt svar í umsögnum sínum til dómsmálaráðum-ytisins. slason, Staðarskála Árið 1982 sótti Magnús fyrst um vínveitingaleyfi, en var þá synjað vegna ýmissa skilyrða er staður- inn þurfti að uppfylla. Magnús hófst þá þegar handa við breyt- ingar, sem staðið hafa yfir sl. þrjú ár. „Ég var að þessu svona smám saman því slíkar breytingar eru kostnaðarsamar og ekki var hægt að framkvæma allt í einu. í vor sótti ég síðan aftur um leyfið og fékk neikvætt svar í annað sinn í júlí sl., þrátt fyrir að hafa uppfyllt öll þau skilyrði sem ráðuneytið setti mér í fyrra skiptið auk þess að hafa fengi jákvæðar undirtekt- ir hreppsnefndar og sýslustjóra. Áfengisvarnanefnd hreppsins lag- ðist hins vegar gegn leyfinu og virðist sem ráðuneytið hafi ein- göngu byggt ákvarðanatöku sína á þeirri umsögn," sagði Magnús Gíslason, Staðarskála. Þú svalar lestrait>örf dagsins ásíDum Moegans! Bílasýning á Akureyri Akureyri, 28. september. Höldur sf. og Hekla hf. efndu til bílasýningar í sal Bílasalans við Hvannavelli nú um helgina. Þar eru einkum sýndir Mitsubishi- bílar af ýmsum gerðum árgangsins 1986, en einnig Range Rover 1985. Alls eru 19 bílar á sýningunni. Þar má sjá nýjungar eins og Lancer-skutbíl og Tredia með drifi á öllum hjólum. Auk þess eru gerðirnar Colt, Galant, L-300-sendiferðabíll og Pajero-jeppi. Margt er um manninn á sýningunni og virðast sölumennirnir hafa nógu að sinna. Sv.P.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.