Morgunblaðið - 23.10.1985, Blaðsíða 20

20
MORG UNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER1985
Pólland:
Walesa ákærð-
ur fyrir óhróður
TALSMAÐUR stjórnvalda í Póllandi hefur upplýst aö fyrrum formaður
Samstöðu sæti nú réttarrannsókn, sakaður um að hafa dreift óhróðri varð-
andi þingkosningarnar í síðustu viku.
Talsmaðurinn, Jerzy Urban, sagði að Walesa gæti átt yfir höfði sér tveggja
ára fangelsi ef sök sannaðist á hann eða sætt sektum og takmörkuðum á
ferðafrelsL
Walesa sagði í síðustu viku að
hann teldi að 45 til 47 prósent kjós-
enda í heimaborg sinni, Gdansk,
hefðu setið heima i kosningunum
13. október sl. Neðanjarðarhreyf-
ing hins bannaða verkalýðsfélags,
Samstöðu, fullyrti að einungis 52
prósent hefðu greitt atkvæði í
Gdansk. Yfirvöld, sem ekki hafa
fengist til að birta kosningatölur
fyrir borgina sérstaklega, segja að
kjörsókn í Gdansk-héraði hafi ver-
ið 65 prósent — hin minnsta í öllu
landinu. Þau hafa ásakað Sam-
stöðu um að hvetja fólk til að neyta
ekki kosningaréttar.
Yfirvöld segja kjörsókn hafa ver-
ið 78,86 prósent í öllu landinu en
Mæður sem reykjæ
Börn óeðli-
lega smá
Botrton, Bandaríkjunum, 22. október. AP.
UM 31.000 þeirra barna, sem
fæddust í Bandaríkjunum á ár-
inu 1983 og voru óeðlilega létt
við fæðingu (innan við 11 merk-
ur), voru börn mæðra sem
reykja. Kostnaður vegna
umönnunar slíkra barna fyrsta
æviskeiðið nemur um 152 millj-
ónum dollara (um 6.232.000.000
fsL kr.) á ári, að því er fram
kemur í rannsókn, sem heilsu-
gæsluhagfræðingur að nafni
Gerry Oster stjórnaði og nýlega
var gerð opinber.
Mjög smávaxin börn krefjast
oft umönnunar á gjörgæslu-
deildum, og það getur kostað
tugi þúsunda dollara að bjarga
lífi þeirra.
Niðurstöður rannsóknarinn-
ar varpa ljósi á þá staðreynd,
að reykingar valda ekki einasta
sjúkdómum, heldur stórauka
þær einnig kostnað við heilsu-
gæslu og fæðingarhjálp, segir
John Pinney, sem starfar á
reykingarannsóknastofnun
Harvard-háskóla.
í skýrslu um rannsóknina
kemur einnig fram, að 5%
heildarkostnaðar vegna gjör-
gæslu nýfæddra barna ár hvert,
stafa af reykingum mæðra
þeirra.
Margar rannsóknir, sem
gerðar hafa verið undanfarið,
hafa leitt i ljós, að mun meiri
hætta er á, að börn þeirra
mæðra, sem reykja, verði óeðli-
lega smá vexti - en hinna sem
ekki reykja. Gerist þá annað
tveggja, að börnin eru fyrir-
burðir eða undir eðlilegri stærð
þrátt fyrir að vera fædd að
lokinni fullri meðgöngu.
neðanjarðarhreyfing Samstöðu
segir hana 66 til 77 prósent. Þar
sem engin óháð stofnun fékk að
fylgjast með kosningunum er
ómögulegt að skera úr um hver
kjörsóknin var. „Réttarhöld verða
hafin á hendur Walesa fyrir að
hafa dreift röngum upplýsingum,"
sagði Urban við fréttamenn á viku-
legum fréttafundi. Hann bætti því
við að vestrænir fréttamenn, sem
miðlað hafa fréttum frá Walesa,
myndu ef til vill yfirheyrðir.
Walesa sætir einnig réttarrann-
sókn fyrir að taka þátt í óleyfi-
legum félagsskap. Hefur hann ver-
ið yfirheyrður tvisvar eftir leyni-
lega fundi Samstöðufélaga i febrú-
ar, þar sem Walesa og nokkrir að-
rir leiðandi menn í félaginu ræddu
áætlanir um verkföll gegn hækk-
andi verði á matvælum. Urban
sagði einnig að stjórnendur Len-
inskipakvíarinnar í Gdansk, þar
sem Walesa starfar, hefðu spurt
um ferðir hans meðan á 14 daga
veikindafríi stóð. „Það að hann hef-
ur verið á ferli virðist í mótsögn við
vottorð læknis, sem fullyrðir að
hann hafi verið óvinnufær," sagði
Urban.
í nýjum heimkynnum
ÞESSI mynd var tekin, þegar tíu keisaramörgæsum var leyft að fara í
fyrstu gönguferðina sína í nýjum heimkynnum í þorpinu Bourton-on-
the-water skammt fyrir vestan Lundúnaborg eftir að þær höfðu verið á
annan mánuð í sóttkví. Mörgæsunum var bjargað úr klóm veiðimanna
á suðurheimskautssvæðinu.
Suður-Afríka:
Fjórir menn
myrtir í
óeirðum
Jóhanncsarborg, 22. október. AP.
FJÓRIR svertingjar létu lífið í óeirð-
um í Suður-Afríku í gær og í nótt.
Miklar róstur voru á um 20 stöðum
í landinu og voru lætin mest um-
hverfís Höfðaborg.
Stjórnmálafræðingur bar í dag
vitni í réttarhöldum, sem nú fara
fram gegn sextán andstæðingum
aðskilnaðarstefnunnar. Sagði hann
að aldrei væri efnt til byltingar í
skyndingu. Bylting ætti sér alla-
jafna langan aðdraganda. Meðan á
honum stæði reyndu byltingaröfl í
þjóðfélaginu að varpa ábyrgðinni á
því, sem miður færi, á herðar
stjórnvalda og fegra eigin markmið
í þeim tilgangi að varpa stjórninni
af stóli.
Suður afrískt dagblað greindi frá
þvi í dag að kirkjuleiðtogar hygðust
hundsa skipun stjórnvalda, og hefja
viðræður við afrísku þjóðarfylking-
una (ANC), sem er helsta skæru-
liðahreyfingin í Suður-Afríku og
hefur það að markmiði að steypa
stjórninni af stóli með valdi.
Lögregla greindi frá því í dag að
skaðbrennt lík svertingja hefði
fundist skammt frá borginni Port
Elisabeth, sem er um 965 km. sunn-
an af Jóhannesarborg. Svertingjar
í Suður-Afríku búa slík örlög þeim,
sem á hefur sannast að veiti lög-
reglu upplýsingar, og er talið að
hér hafi verið um slíkt morð að
ræða.
Utanríkisráðherrafundur Norðurlanda:
Harðlega deilt á einleik
Svía í afvopnunarmáhim
Palme-stjórnin hefur ekkert samráð
við aðrar norrænar þjóðir og tillögur
hennar koma þeim oft f opna skjöldu
Osló, 22. olttóber. Frá ian Erik Laure, rréttaritara MorgunblaAains.
RÍKISSTJÓRNIR íslands, Danmerkur og Noregs eru óánægðar með það,
sem þær kalla einhliða afvopnunartillögur sænsku ríkisstjórnarinnar, tillög-
ur, sem oft ganga í berhögg við tillögur vestrænna ríkja. Hafa utanríkisráð-
herrar landanna þriggja deilt hart á sænskan starfsbróður sinn og fínnst
sem Svíar geti a.m.k. búið þá fyrirfram undir tillögurnar, þ.e.a.s. ef það
vakir þá yfírleitt fyrir þeim, að þær hafí einhver áhrif.
Norska blaðið „Aftenposten" astur í garð Svía og lýsti hann vel
þeirri gremju, sem verið hefur að
búa um sig meðal norrænu
NATO-landanna með athafnir
Palme-stjórnarinnar í afvopnun-
armálum. Geir Hallgrímsson, ut-
anríkisráðherra íslands, og Svenn
Stray, utanríkisráðherra Noregs,
tóku báðir undir orð Ellemann-
Jensens.
Utanríkisráðherrarnir þrir
lögðu áherslu á, að þeir hefðu
ekkert að athuga við, að Svíar
vildu draga úr vígbúnaðarkapp-
segir frá þessu í dag og kemur þar
fram, að á utanríkisráðherrafundi
Norðurlanda í Osló í síðustu viku
hafi ráðherrar landanna þriggja
„ekkert verið að skafa utan af því“
við sænska utanríkisráðherrann.
Urðu umræður mjög heitar en
Sten Andersson, nýskipaður utan-
ríkisráðherra Svía, sem þarna var
í sinni fyrstu utanför í embætti,
lofaði að taka málið til athugunar.
Uffe Ellemann-Jensen, utan-
ríkisráðherra Svía, var harðorð-
Utanríkisráðherrar Norðurlanda. Ysrt til vinstri er Paavo Wayrynen, Finn-
landi, þá Geir Hallgrímsson, Svenn Stray, Noregi, Uffe Ellemann-Jensen,
Danmörku, og Sten Andersson, nýskipaður utanríkisráðherra Svía. Myndin
var tekin í Ósló.
hlaupinu og vinna að afvopnun, öll
Norðurlöndin væru á einu máli um
það, heldur gagnrýndu þeir, að
Svíar skuli oftast nær ekkert
samband hafa við aðrar ríkis-
stjórnir á Norðurlöndum þegar
þeir einir sér eða með öðrum ríkj-
um leggja fram tillögur um af-
Efni f heila veldur matgræðgi og ofáti
n.n.u •ry nktAKor ap —*
Dallax, 22. október. AP.
VfSINDAMENN hafa komist að því að efni nokkuð í mannsheilanum sé
virkasti áhrifavaldur aukinnar matariystar, sem vitað er um, og segja þeir
að efni þetta gæti skipt miklu máli þegar um ofát er að ræða og önnur
vandamál þar að lútandi
Efninu var sprautað í heila á
lifandi rottum og brugðust þær
þegar við af mikilli matgræðgi. Á
þriðja degi átu þær helmingi
meira, en rottur gera venjulega,
að sögn Söru Leibowitz, taugalif-
fræðings við Rockefeller-háskóla
íNew York.
Tilraunin stóð i tíu daga og
þyngdust rotturnar fjórum sinn-
um meira dag hvern, en eðlilegt
þykir. Leibowitz kynnti þessar
niðurstöður á fundi félags tauga-
fræðinga.
Á fundinum sagði Leibowitz að
efnið, neuropeptíð-Y, gæti valdið
tímabundnu ofáti þeirra, sem eiga
við sjúklega matarlyst (bulimia)
að stríða, og einnig því, að venju-
legtfólk ætiyfirsig.
Hún sagði að sama gæti átt við
fólk, sem þjáist af lystarleysi
(anorexia), en rannsóknir sýna að
lystarlausir eiga til að borða yfir
sig, þó sjaldan og óreglulega sé.
Vísindamenn halda fram að um
5 prósent bandarísku þjóðarinnar
þjáist annað hvort af ofáti eða
lystarleysi, og sé þar aðallega um
konur að ræða. Báðir þessir sjúk-
dómar, anorexia og bulimia, geta
verið banvænir.
Neuropeptíð-Y æsir upp löngun
eftir sykri og kolvetni, sem oft og
tíðum er uppistaðan af hvers kyns
skyndifæðu og sætindum. Ofætur
sækja einmitt í slíka fæðu, segir
Leibowitz.
Leibowitz heldur fram að neuro-
peptíð-Y myndist í rottum, en
aðeins fyrir fyrstu máltíð dagsins
og til þess að rotta verði sér úti
um næga næringu. Svo sé einnig
um menn. Neuropeptíð-Y safnist
fyrir yfir nóttina og stjórni matar-
lystinni á morgnana. Efnið er eitt
af tólf, sem eru náttúruleg í líkam-
anum og hafa áhrif á matarlyst.
Kolecystokínin (CCK) var fyrsta
efnið, sem vísindamenn fundu, en
það slævir matarlyst. Lyfjafyrir-
tæki hafa mikið rannsakað þetta
efni í leit að megrunarlyfi, en efnið
sjálft nægir ekki eitt og sér, þar
sem það leysist upp í meltingar-
færunum.
Leibowitz telur að neuropep-
tíð-Y virki í nánum tengslum við
efni, sem kallað er norepireprín.
Bæði efnin hafa fundist samtvinn-
uð í mannsheilanum og vitað er
að norepireprín eflir löngun
manna eftir sykri og kolvetni.
Heilinn notar einnig norepireprín
til að senda heilaboð.
Ljóst er að norepireprín minnk-
ar í fólki, sem þjáist af lystarleysi.
vopnun, t.d. á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna. Gerðu þeir sænska
utanríkisráðherranum það ljóst,
að þeim fyndist það eðlilegt, að
sænska ríkisstjórnin gæfi öðrum
norrænum ríkisstjórnum kost á
að kynna sér tillögur um afvopnun
og hugsanlega leggja orð í belg um
þær áður en þær væru lagðar fram
á alþjóðavettvangi.
Ellemann-Jensen, Geir Hall-
grímsson og Stray nefndu það
einnig, að það væri varla í þágu
góðra málefna, eins og t.d. af-
vopnunar, að ryðja frá sér ótal
tillögum, sem allar ættu það sam-
eiginlegt, að um þær gæti engin
samstaða orðið.
Utanríkisráðherrar íslands,
Danmerkur og Noregs létu líka
þau orð falla í umræðunum, að það
ætti að vera meginregla í norrænu
samstarfi, að engin ein ríkisstjórn
aðhefðist neitt það, sem gæti vald-
ið annarri erfiðleikum. Var þá
vafalaust átt við þá klípu, sem
norrænu NATO-löndin komast
stundum í þegar Svíar koma með
tillögur án nokkurs samráðs við
hinar þjóðirnar, tillögur, sem
ganga þvert á skoðanir þeirra í
öryggis- og afvopnunarmálum.